Hoe maak je seksueel grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar in de klas?

Sinds het bestaan van de MeToo-beweging wordt er meer dan ooit over seksueel grensoverschrijdend gedrag gesproken. Maar in hoeverre is dit ook het geval bij de jeugd die net op de middelbare school zit, en hoe maak je dat onderwerp als docent bespreekbaar in de klas?

Online seksueel grensoverschrijdend gedrag
‘Behalve het offlinegedrag te bespreken, is het bij jongeren vooral belangrijk om het over seksueel grensoverschrijdend gedrag te hebben dat zich online afspeelt’, vertelt Susan Meijburg, die werkt als consulent seksuele gezondheid en trainingen geeft aan docenten om seksueel grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar te maken in de klas, in Vroeg!. ‘Jongeren zijn natuurlijk veel bezig met hun telefoon en social media.’

Als het over online seksueel gedrag gaat, is het volgens Meijburg belangrijk om duidelijk onderscheid te maken tussen sexting en shame texting. Sexting is het sturen van seksuele foto’s of berichten naar elkaar. ‘Iets dat gewoon deel uitmaakt van daten en flirten bij jongeren’, zegt Meijburg. Shame texting, daarentegen, gaat over het doorsturen van bijvoorbeeld een naaktfoto die je in goed vertrouwen van iemand hebt ontvangen.

Victim blaming
Het gevolg daarvan is dat juist de persoon op de naaktfoto wordt bespot of wordt verweten de foto te hebben gemaakt en verstuurd, ook wel victim blaming genoemd. ‘”Ja maar, dan had je maar geen naaktfoto moeten sturen” of “Ja maar, je hoofd staat erop”, wordt er dan gezegd. En dat is enorm schadelijk. Om Centrum Seksueel Geweld te quoten: “Dat is vaak schadelijker dan hetgeen wat je hebt meegemaakt.” Daar moet dus echt iets veranderen. Hoe kunnen we in plaats van victim blaming slachtoffers op wat voor manier dan ook steunen?’

Maar ook de manier waarop er nu vaak met daders wordt omgegaan, baart Meijburg zorgen. ‘We moeten oppassen voor een cancelcultuur. Het cancelen van daders, wat al steeds meer gebeurt, helpt niet in het tegengaan van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daders gaan zich dan juist minder snel melden omdat ze gecanceld worden.’

Vlaggensysteem
Maar hoe zorg je er als docent dan voor dat seksueel grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar wordt in de klas en ook de daders iets over hun aandeel vertellen? Meijburg: ‘Wat ik zelf vaak doe is in de schoenen van de dader stappen. Van hé, stel: “Ik zit nu in jullie klas en ik krijg een naaktfoto, dan kan ik me best goed voorstellen dat het leuk is om deze aan iemand te laten zien.” Op die manier maak je vaak meer los.’

‘Van daaruit kun je prima een gesprek met jongeren over dit thema voeren’, gaat Meijburg verder. ‘Een handige methode die daaraan bijdraagt, is het vlaggensysteem. Dat is een instrument om seksueel gedrag te beoordelen, waardoor je leert om adequaat te reageren. Het werkt als volgt: je hebt een bepaalde casus of situatie en die kun je dan met een groene, gele, rode of zwarte vlag beoordelen. Zwart is strafbaar omdat het zwaar grensoverschrijdend gedrag is.’

Meijburg: 'Door dat vlaggensysteem zie je dat meningen verschillen. Een bepaalde situatie vindt de een bijvoorbeeld zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar de ander niet. Je leert dus objectief te oordelen, en dat besef bij docenten is vaak heel belangrijk. Je beoordeelt het seksuele gedrag met deze methode en niet de persoon zelf. Uiteindelijk hoop je daarmee iemands gedrag bij te sturen, door hem of haar uit te leggen dat wat hij of zij deed echt niet oké was en daar afspraken over te maken.’