Hoe kwalijk is de dubbele agenda van het Instagramaccount @feminist?

Het activistische en toonaangevende Instagramaccount @feminist blijkt gerund te worden door twee witte heteroseksuele mannen, die bovendien een dubbele agenda lijken te hebben. Hoe kwalijk is dit?

Op @feminist, een platform met meer dan 6,5 miljoen volgers, verschijnen reposts van uiteenlopende activistische makers. Het is een community, opgezet voor iedere vrouw: ‘womxn, BIPOC and LGBTQ+’. Wie zich erbij aansluit, staat voor gelijkheid en vrouwenemancipatie, en wil zaken waar nog een taboe op ligt bespreekbaar maken.

Nu zou je denken dat er achter zo’n account vrouwen zitten bij wie feminisme nauw aan het hart ligt. Het platform wordt echter gerund door de Amerikaanse zakenmannen Jacob Castaldi en Tanner Sweitzer: ‘Twee cisseksuele witte mannen stelen content gemaakt door vrouwen en profiteren daarvan. Dit is geen feminisme, maar patriarchisme’, aldus @blind.sided._, een activistisch account dat @feminist onlangs doorlichtte.

Nu hoeft een feminist natuurlijk niet per definitie een vrouw te zijn, vindt ook Sahil Amar Aïssa, bekend als presentator van het activistische programma Make Holland Great Again.  ‘Als mannen moeten we zelfs allemaal feminist zijn. Maar de context is wel van groot belang. Het is algemeen bekend dat vrouwen nog te weinig topfuncties bekleden. Wanneer je als man een platform start om feminisme te promoten, dan is het zacht gezegd hypocriet als je geen vrouwen van het intersectional spectrum betrekt bij het bestuur hiervan. Dat is preaching without practice. Daarbij spelen er mogelijk zaken binnen de feministische beweging die gezien vanuit vrouwelijk perspectief belangrijk zijn, maar die op zo’n account geen aandacht krijgen omdat de man dit niet ervaart. Doordat Castaldi en Sweitzer geen deel uitmaken van de minderheidsgroep zelf en alleen visies van anderen kopiëren, mist de pagina een eigen genderperspectief’.

Activistische drijfveren
Daarbij is het de vraag hoe puur de drijfveer van Castaldi en Sweitzer voor het vergroten van de feministische community is. Ook de accounts @march, @itsfeminism en @chnge vallen onder hun beheer. CHNGE is een duurzaam kledingmerk dat op @feminist meerdere malen is aangehaald. Daar is op zich niets mis mee, maar je hoopt natuurlijk dat Castaldi en Sweitzer @feminist vanuit activistische drijfveren hebben opgericht en dat het niet andersom is: als een willekeurige kapstok om een afzetmarkt voor hun waar (duurzame kleding) omheen te bouwen.

Het is een trend dat bedrijven zich steeds meer mengen in activistische bewegingen, zo signaleerde marketingplatfrom Frankwatching in 2020. Denk aan Amazon dat afgelopen jaar adverteerde met ‘Black lives matter’ en Bol.com dat zich uitspreekt over de zwartepietendiscussie. Het commerciële doel, namelijk een imago van maatschappelijke verantwoordelijkheid creëren, kan los worden gezien van het effect dat het heeft. Amar Aïssa: ‘Nike heeft bijvoorbeeld sportkleding in plussize en items met hoofddoek uitgebracht. Het effect hiervan kan zijn dat meer mensen zich betrokken voelen en gemotiveerd raken om te sporten. Dit zegt verder niets over de integriteit en ethiek binnen Nike als bedrijf. Slechte arbeidsomstandigheden binnen het productieproces en de bijdrage die ze met de sportkleding leveren aan de emancipatie van minderheidsgroepen bestaan naast elkaar.’

Transparantie
Toch is er een groot verschil met wat Castaldi en Sweitzer doen en dat heeft te maken met transparantie. In het geval van Nike en Amazon weet de consument dat het met een commercieel bedrijf van doen heeft. Op Instagram is dit vaak niet duidelijk, schreef journalist Sakina Elkayouhi halverwege 2020 in een Volkskrant-column, aangezien influencers als doorgeefluik voor adverteerders dienen. Bij afzonderlijke gesponsorde posts moet het betaald partnerschap al wel verplicht worden vermeld, maar het belang achter een volledig account blijft vaak impliciet. In het geval van Castaldi en Sweitzer lopen de belangen helemaal door elkaar. Door anoniem zowel een activistisch als commercieel account te beheren en deze met elkaar te verbinden, kan men spreken van misleiding.

Amar Aīssa maakt de overduidelijke wortels van deze dubieuze situatie expliciet: hij noemt het ‘het fundament van onze samenleving dat het kapitalisme heet’. 'Ook op een platform als Instagram, waar het speelveld nog zo goed als openligt, domineert de speler met de grootste portemonnee’, zegt hij. De Amerikaanse feministische organisatie Revival wees naar aanleiding van @feminist op het belang van een kritische houding ten opzichte van bronnen. Door gebrek aan transparantie op het platform helpt dit je als gebruiker niet altijd voldoende. Amar Aīssa: ‘Het zou een stap in de goede richting zijn als Instagram strenge regels opstelt die duidelijker maken wie en welke belangen achter een account zitten’.

Gelukkig heeft naast geld ook sociale controle invloed op sociale media: na alle kritiek die Castaldi en Sweitzer over zich heen kregen, namen ze hun verantwoordelijkheid. In een open brief verkondigden de twee dat ze nooit hadden verwacht dat @feminist zo groot zou worden. Ze erkenden dat het platform geleid zou moeten worden door een team vrouwen van het hele intersectionele spectrum en beloofden ervoor te zorgen dat dit voor februari 2021 in werking zal zijn getreden. Ook geven ze toe dat er sprake was van belangenverstrengeling: ‘Het was eigenbelang om CHNGE-producten te promoten op @feminist.’ In heel veel nederige en dankbare woorden bieden ze legio excuses aan. In dit geval hebben feministische vrouwen hun stem in de beweging terug geclaimd.