Hoe gaat het nu met Griekenland?

Documentairemaakster Ingeborg Beugel (59) komt hartstochtelijk op voor verschoppelingen, zoals haar geliefde Grieken in de nieuwe reeks Hotel Athena. In Nederland mist ze medeleven. ‘Ik ben bang dat ik De Nieuwe Mensch niet meer aanvoel.’

Je bezocht Griekenland voor het eerst tijdens een gezinsvakantie in 1978. Je stapte uit het vliegtuig en wist: hier hoor ik thuis. 

Het was vlak na mijn eindexamen en net voordat ik geschiedenis zou gaan studeren. Ik was achttien jaar oud. De warme lucht sloeg als een lauwe vaatdoek in mijn gezicht. Het was op het oude vliegveld van de hoofdstad, helemaal niet mooi, en ook toen was er al luchtvervuiling, maar toch dacht ik: wauw, dit is het. Geen idee waarom.

Ben je in het verkeerde land geboren? 

Dat weet ik niet. In Nederland kan ik in elk geval niet meer aarden. En ik heb me hier nooit echt prettig gevoeld.

In de jaren 80 en 90 werkte Beugel vanuit Athene als Balkan-correspondent voor Het Parool, Trouw, NRCHandelsbladen verschillende omroepen. Ze was met een Griekse man getrouwd en kreeg er twee kinderen. Na Srebrenica had ze genoeg van de oorlog in Joegoslavië en in 1995 verhuisde ze, inmiddels gescheiden, terug naar Nederland om aan de slag te gaan voor actualiteitenprogramma Brandpunt, later Netwerk. Sinds drie jaar woont ze weer in de Griekse hoofdstad. Omdat ze het hart van de Europese beschaving in brand ziet staan en vindt dat daarover bericht moet worden, maakte ze de documentaireserie Hotel Athene.

We horen weer positieve verhalen over Griekenland: toerisme trekt aan, de overheid kan geld lenen tegen lage rente en van vluchtelingen vernemen we niet meer zoveel. 

Dat is één grote nepnieuwsshow. Griekenland is enerzijds de bestemming van veertig miljoen toeristen per jaar en alle vuilnis die ze produceren, en anderzijds het afvalputje voor vluchtelingen die de rest van Europa niet wil hebben. Vandaar de titel van mijn serie: welkom in hotel Athene.

Het gaat zo slecht? 

Dat de hoge heren hebben besloten dat Griekenland weer zelfstandig geld op de financiële markten kan lenen: what the fuck? Denk je dat de gewone Griek daar iets van merkt? De crisis van 2010 is helemaal niet voorbij. Er is geen sprake van een opbloei van de economie of een afname van de werkeloosheid, zoals ze ons willen doen geloven. Sterker: het ergste moet nog komen. De middenklasse is weggevaagd. Wat er aan verzorgingsmaatschappij bestond, is verdwenen. 45 procent van de bejaarden moet rondkomen met een pensioen van 350 euro per maand. Hun kinderen zijn hun baan kwijt en de kleinkinderen trekken bij vader en moeder in, dus soms doen gezinnen van maar liefst zeven mensen het met zo’n bedrag. De bodem is bereikt.

Veel Nederlanders kennen je van Pauw & Witteman, waar je in 2011 regelmatig aanschoof om de Griekse crisis te bespreken. Het verhaal dat je nu vertelt, klinkt vergelijkbaar. 

Ik kreeg op tv vaak het gevoel dat ik mijn microfoontje moest neerleggen en weglopen. Ik werd niet serieus genomen. Ze behandelden mij alsof ik een Griekse was.

Je nam het dan ook consequent op voor de Grieken. 

Hoe moet het anders? Hierover kan je toch niet monotoon gaan zitten vertellen? Ik leef momenteel in een Atheense buurt waar ik keurige oude vrouwen zie lopen met haaruitgroei, omdat ze zich het niet meer kunnen veroorloven om naar de kapper te gaan. Met kleren aan die verraden dat ze het ooit goed hadden wroeten ze iedere dag in vuilnisbakken, op zoek naar eten.

Je buurt, Metaxourgeio, speelt een grote rol in ‘Hotel Athene’. Er is veel verval, de kruidenierster op de hoek heeft het moeilijk, en elke keer wanneer je met de hond naar buiten gaat, moet je je langs de drugsgebruikers voor je deur wringen. Maar hoe lang nog? Metaxourgeio is een magneet voor yuppen geworden. Die verhuren hun appartementen in New York of Berlijn en komen met dat geld naar Athene, waar ze spotgoedkoop en als een koning kunnen leven. Denk je dat die junks straks mogen blijven? En de straathonden?

Je schetst een deprimerend beeld. Waar zit de hoop in je serie? In de laatste aflevering. Die gaat over een jong echtpaar, Olympia en Pavlos. Net als zovelen van hun generatie zijn ze noodgedwongen van de stad naar een verlaten dorp in de bergen verhuisd. Dat is een trend in Griekenland. De opa en oma van Pavlos hebben hun daar geleerd om weer van het land te leven. Ze maken olijfolie en feta, en telen tomaten en aubergines. Ze hebben zelfs twee kinderen gekregen: de enige peuters van het dorp, dat nu 52 bejaarde babysitters telt. Hartverwarmend. Maar ik vind het interessant dat Hotel Atheneje deprimeert. De serie is juist niet hard genoeg. Zoveel dingen zijn zó erg, maar ik kreeg te horen: nee Ingeborg, daar zitten de kijkers niet op te wachten. Terwijl ik juist wilde dat ze van hun stoel zouden vallen. Ik loop in Nederland rond met de neiging iedereen eens goed wakker te schudden. Ik word helemaal gek in deze bubbel. Ik snap niet dat mensen hier kunnen leven.

Waarom niet? Ik leef in de rauwe rafels van onze stervende EU. Dat is niet altijd even makkelijk en ik huil veel. Ik zie verschrikkelijke dingen, vooral in de Griekse gruwelkampen, waar grote aantallen vluchtelingen binnenstromen. Er is zoveel onrecht.

Waarom begrijpen wij Griekenland maar niet? Nederlanders zijn voorgelogen. Toen Athene het vertrouwen verloor van de financiële markten en uit de euro dreigde te vallen, kwam een goed geoliede hetze tegen Griekenland op gang. Het zogenaamde steunpakket van de EU en het IMF aan Griekenland ging om niets anders dan het overeind houden van Noord-Europese banken. Die waren omgevallen als Athene niet nog meer leningen had gekregen. Dus werd een verhaal bedacht over Europese solidariteit met een land dat het moeilijk heeft. Die propaganda heeft goed gewerkt. Nederlandse toeristen gingen in Griekse restaurants eten en weigerden vervolgens de rekening te betalen: de Grieken waren hun immers geld verschuldigd.

Hoe oordeel je over de afspraken die Griekenland niet nakwam?  Het woord ‘afspraak’ impliceert dat er sprake is van twee gelijkwaardige partijen. Griekenland is met het mes op de keel gedwongen om onmenselijke bezuinigingen door te voeren. Bovendien is het niet geloofwaardig dat het land in 2010 opeens het stoutste jongetje van de klas was. Wij correspondenten schreven al in de jaren 80 onze vingers blauw over Europese subsidies die in de zakken van Griekse politici verdwenen. Het bleef oorverdovend stil in Brussel. Ja, de Griekse politiek heeft er een zootje van gemaakt, maar in samenspel met de EU. Plotseling kregen de Grieken voor honderd procent de schuld. Dat is niet eerlijk.

Nederlanders vonden het niet eerlijk dat zij belasting betaalden, en veel Grieken niet. Fatsoen komt van bovenaf. Als jij ziet dat je hele politieke elite corrupt is en geld achteroverdrukt, terwijl je daar geen scholen of wegen voor terugkrijgt, waarom zou je dan belasting betalen? Brussel heeft de Griekse politici dertig jaar lang de boel laten verzieken.

Had Griekenland zich beter niet bij de Europese Unie kunnen aansluiten?Ik ben een journalist. Dit soort dingen moet je niet aan mij vragen.

Maar je hebt over alles een mening. Ik registreer alleen maar. Wat ik wel heel zeker weet, is dat Griekenland nooit bij de euro had gemoeten. De euro is het allerslechtste dat de EU in haar bestaan heeft voortgebracht.

Heb je een Grieks temperament? Vraag je dat omdat ik zoveel gesticuleer?

En om de manier waarop je praat. In Nederland vinden veel mensen me hysterisch, emotioneel en theatraal. Een vrouw met een grote bek. In Griekenland ben ik gewoon normaal. Daar voel ik me als een vis in het water.

Toen ik er voor het eerst kwam, dacht ik dat iedereen ruziemaakte. Maar zo praten ze daar gewoon. Dat ben ik ook gaan doen. In Griekenland kon ik eindelijk zijn zoals ik wilde zijn.

Woon je eigenlijk alleen, in Athene? Ik heb een Afghaanse vluchteling geadopteerd, van 21. Niet als minnaar – ik heb een heel leuke, Griekse lovervan 65 jaar. Maar ik kwam dus met de filmploeg van Hotel Athenein het vluchtelingenkamp van Malakasa, een eind boven de hoofdstad. Mijn hondje ging spelen met een ontzettend leuke herderspup, en daar zat een schat van een Afghaanse jongen aan vast. Hij sprak heel goed Engels, Farsi, Pasjtoe en Urdu, dus ik heb hem onmiddellijk aangesteld als vertaler. Hij woont nu bij mij in huis. Ik heb een advocaat in de arm genomen om zijn asielpapieren te regelen. Hij krijgt Griekse les en computerlessen en ik ben bezig om twaalfhonderd euro bij elkaar te sprokkelen voor zijn tanden. Hij slaapt op een bedbank van IKEA aan mijn voeteneinde en als mijn loverkomt, stuur ik hem drie uur lang uit wandelen met de honden.

Zou je jezelf een activiste noemen? Ik denk het wel, ja. Ik wil iets in beweging brengen. Ik wil dat mensen nadenken, en vooral vóelen. Nederlanders zijn zo compassieloos geworden. Er is echt iets gebeurd na zoveel jaar Mark Rutte. Ik heb bij Café Weltschmerz, een platform voor burgerjournalistiek, drie kwartier over vluchtelingen gepraat. Moet je eens kijken naar reacties op YouTube: ‘Linkse hoer. Laat haar verkracht worden door die vluchtelingen. Laat haar ook in een bootje op de Middellandse Zee verdrinken.’ Ik heb twee uur lopen stampvoeten. De ontmenselijking van vluchtelingen is hier zo hard gegaan.

Je sociale betrokkenheid maakt dat je het vertrouwen van mensen weet te winnen. Van de familie Tokkie bijvoorbeeld, die door jouw werk bekend is geworden. Van moslims die over seksualiteit willen praten. Van Laetitia Delhez, het meisje dat in de kelder van Marc Dutroux vastzat. Het vertrouwen winnen van Laetitia was het moeilijkste wat ik ooit op dat gebied voor elkaar heb gekregen.  Ik was de enige in de hele wereld die met haar mocht praten. Weet je hoe dat komt? Ik geef altijd heel veel van mezelf. Ik vertel ook over mezelf. Als iemand leegloopt voor de camera is dat een geschenk. Daar moet gelijkwaardigheid zijn. Dan moet je ook geven. Ik heb veel voor Laetitia gedaan. Ik heb haar meegenomen naar Amsterdam, ik ben met haar gaan schaatsen, ik heb haar een wasmachine gegeven. Die kosten declareer ik niet, want Jezus, wat heeft dat kind allemaal meegemaakt? Ik heb nog steeds contact met veel mensen die ik heb geïnterviewd. Voor mij is dat normaal.

Op dat moment wandelt over de houten bar van het inmiddels verlaten restaurant – 1e Klas op Amsterdam Centraal – een helwitte kaketoe. De vogel hupt op een metalen schaal, begint op en neer te wippen en krast daarbij zo luid dat elke conversatie onmogelijk wordt. Verrukt draait Beugel zich om. Ze lijkt de kaketoe te herkennen van een vorig bezoek en begint ertegen te praten. Een barmedewerker roept de vogel tot de orde. Hij komt dichterbij, laat het beest op zijn hand plaatsnemen en begint het hard heen en weer te zwiepen. De kaketoe heet Elvis, zegt hij. Beugel vraagt of ze Elvis mag vasthouden, en zoenen. Dat mag. De vogel steekt een kuif op, spreidt zijn vleugels en zet zijn klauwen op haar hand. Ze wandelen een rondje door de zaak. Even later zit ze weer aan tafel, Elvis tegen haar wang gedrukt, haar hand over zijn veren strijkend. Beugel: ‘Kijk, zo doe ik dat.’

Voor De Groene Amsterdammer heb je begin oktober een artikel geschreven over een politierazzia op Syrische krakers in Athene. ‘Extreem politiegeweld’, je had het over ‘allesverstikkend stof’ en de agenten waren ‘Robocops’ en ‘Hades-honden’. Zorgen die grote woorden er niet voor dat je minder serieus wordt genomen? Hoofdredactrice Xandra Schutte zegt precies het tegendeel. ‘Ingeborg, jij weet mensen te raken.’ Dus nee, dat is mijn ervaring niet. Ik nodig je uit: kom met me mee en ik laat je die agenten zien. Ze hebben geribbelde harnassen aan en laarzen. Het zijn bloody Robocops! Er is geen ander woord voor, klaar. Ik heb een klassieke opleiding gehad, dus als ze met zijn tweeën bij alle ingangen van zo’n kraakpand staan: Hades-honden. En het wás extreem politiegeweld. Een klapwiekende helikopter pal boven het dak, Robocops die at gunpointkinderen van hun bed lichten… Vind jij dat geen extreem geweld? Nou, ik wel.

Heb je ook weleens géén gelijk? Voor het eerst laat Beugel een stilte vallen. Elvis heeft de ruimte inmiddels verlaten. Dan zegt ze: ‘Ik zou weleens heel erg ongelijk kunnen hebben in mijn pogingen om binnen te komen bij de nieuwe mens. De Nieuwe Mensch van deze tijd, met zo veel minder hart en zoveel minder empathie. Ik ben bang dat ik niet meer goed kan aanvoelen hoe hij is. Ik voel me soms zo’n alien.’

Voel je je onbegrepen? Íkben niet onbegrepen. Ik snap niet waarom zíj het niet begrijpen! 

Hotel Athene, vanaf maandag 11 november, NPO 2, 22:25 

Dit interview verscheen eerder in de VARAgids