Hoe ervaren Nederlandse Russen en Oekraïners de oorlog?

Rusland is Oekraïne binnengevallen en inmiddels woedt er al enkele dagen een oorlog. Een oorlog die niet alleen de mensen daar, maar ook veel mensen hier bezighoudt. In Dijkstra en Evenblij ter plekke spreken Erik Dijkstra en Frank Evenblij met Nederlandse Russen en Oekraïners over hoe zij deze tijd ervaren.

Wil je weten wat jij kan doen om te helpen? Scroll naar beneden. 

Erik Dijkstra: ‘Tanya, jij bent geboren en getogen in Oekraïne. Wat voor een week heb jij achter de rug?’
Tanya Stepánova: ‘Veel zorgen en veel verdriet. Er zijn daar vrienden die ergens in een schuilkelder zitten en een vriendin van mij heeft een baby’tje. Zij moest van Kiev drie dagen naar een andere stad met haar auto. Het is vervelend.’
Frank Evenblij: ‘Heb je contact met haar gehad? En met familie?’
Tanya Stepánova: ‘Ja, gelukkig wel. Gelukkig is er wel internet en verbinding, dus wij kunnen ze wel spreken en soms berichten krijgen. Maar als we dan binnen een uur geen antwoord krijgen dan [raak je in paniek].’
Frank: ‘Hoe gaat het met ze?’
Tanya Stepánova: ‘Ze zijn moedig.’

Erik: ‘Valériya, jouw moeder is Russisch en jouw vader is Oekraïens. Wat waren de eerste beelden die jij zag van de inval?’
Valériya Zakopay: ‘Ik zag heel kort een filmpje van iemand die in Oekraïne woont. Die man woont vijftien kilometer van de grens. In dat filmpje vertelde hij wat hij zag en hoorde. Bombardementen. Toen schrok ik. Ik dacht meteen aan een vriendin, ik heb haar een filmpje gestuurd en ik vroeg of haar familie veilig is. Ik heb ook spontaan het filmpje naar een kennis in Rusland gestuurd.’
Erik: ‘Wat voor reactie kreeg je van je kennis in Rusland?’
Valériya Zakopay: ‘Dat was eigenlijk meteen een heel uitgebreide reactie: “Het is propaganda, het klopt niet.”’
Erik: ‘Anti-Russische propaganda?’
Valériya Zakopay: ‘Ja, ik weet het niet.’
Frank: ‘Alsof het fake news zou zijn?’
Valériya Zakopay: ‘Dat vind ik moeilijk. Ja…’
Frank: ‘Hoe komt het denk je dat sommige Russen er zo anders tegenaan kijken dan jij bijvoorbeeld?’
Valériya Zakopay: ‘Ik denk dat ze televisiekijken. Dan krijg je ook een bepaald beeld.’
Frank: ‘Zij kijken de Russische staatstelevisie?’
Valériya Zakapay: ‘Ja, dat denk ik.’
Frank: ‘De oorlog heeft een lange aanloop. Poetin zegt al heel lang dat Oekraïne eigenlijk bij Rusland hoort. Heb jij het daar weleens eerder met vrienden uit Rusland over gehad?’
Valériya Zakapay: ‘Ja, dat is alweer jaren geleden toen de situatie met de Krim was. Ik zei alleen maar: “Ik vind het een heel moeilijke situatie.” Ik heb geen mening gegeven, maar ik hoorde meteen terug: “Hoezo vind je dat moeilijk? Je bent toch een Russin? Dan moet je toch je positie, je mening hebben.” Dus ik besloot de discussie gewoon te vermijden.’
Frank: ‘Je hebt er een mening over maar je durft er eigenlijk niks over te zeggen omdat je bang bent voor conflict?’
Valériya Zakapay: ‘Nee, ik heb er niks over gezegd. Maar meteen was de reactie zo dat ik dacht: nee, dan ga ik het liever vermijden.’

Erik: ‘Natasha, jij komt ook uit Rusland. Wat vinden jouw familie en vrienden van deze oorlog?’
Natasha: ‘Al mijn vrienden zijn tegen de oorlog. Ik heb ook met mijn familie gesproken, maar er zijn heel veel mensen die bang zijn om hun mening te presenteren. Ik ken heel veel mensen die op sociale netwerken iets delen, hun eigen mening delen, maar bang zijn om naar buiten te gaan.’
Erik: ‘Hoe zit dat dan eigenlijk in Rusland? Ik begrijp dat een groot deel van de Russen – vooral op het platteland – eigenlijk wel voor Poetin is?’
Natasha: ‘Ik ken die mensen niet. Ik heb ook op sociale media gelezen dat er mensen zijn die voor Poetin zijn. Maar het is heel moeilijk om te zeggen wat de feiten zijn en wat er wel en niet waar is.’
Frank: ‘Jij hebt contact met je familie. Hoe kijken zij nu naar deze situatie?’
Natasha: ‘Zij zijn gewoon tegen die oorlog.’
Frank: ‘Maar ze spreken zich daar niet over uit?’
Natasha: ‘Ja, ze zijn bang om naar buiten te gaan en om te praten. Ik volg ook het nieuws en daar lees ik dat er meer dan duizend mensen zijn opgepakt omdat ze [gedemonstreerd hebben].’

Erik: ‘Tanya, van de week zagen wij die toespraak van Poetin. Hij gaf ons eigenlijk een soort geschiedenisles en daar zei hij eigenlijk over Oekraïne, over jouw land, “het heeft geen bestaansrecht”. Wat deed dat met jou toen je dat zag?’
Tanya Stepánova: ‘Pff. Ja. Kijk, Rusland is geboren vanuit Oekraïne en niet andersom. Wat Poetin nu zegt is pure propaganda. Dat is ook om zijn volk even te steunen en aanmoedigen. Maar dat is een andere cultuur, ander bestuur, andere taal, een ander land. In de geschiedenis hebben wij verschillende verhalen, verschillende landen.’
Erik: ‘Maar Poetin zegt: “Dit hoort bij Rusland.”’
Tanya Stepánova: ‘Waarom? Ik begrijp het niet.’
Erik: ‘We horen reacties, protesten en demonstraties uit de hele wereld tegen de inval in Oekraïne. Tanya, wat doet dat met jou?’
Tanya Stepánova: ‘Het is echt fijn dat mensen dit doen. De demonstraties – bijvoorbeeld vandaag in Amsterdam, waar ik ben geweest – het was ongelofelijk hoeveel mensen. Het waren niet alleen Oekraïners en Russen. Niet alleen Nederlanders. Er waren zoveel verschillende nationaliteiten. Maar tegelijkertijd was er weinig hoop. Het was geen demonstratie met veel hoop of het idee dat wat wij gingen zeggen zou helpen.’
Natasha: ‘Ik was daar ook. Ik ging erheen om te protesteren, maar ik geloof niet dat dat iets gaat veranderen. Ik geloof niet dat Poetin dat gaat zien.’
Frank: ‘Er gebeurt natuurlijk wel van alles nu. Er komen steeds meer sancties. (…) is het allemaal genoeg, Tanya? Of denk jij dat Nederland meer zou kunnen doen?’
Tanya: ‘Dat is moeilijk te zeggen voor mij. Maar alleen sancties… Poetin of Russen die echt macht hebben die hebben het goed, met of zonder sancties. Dat is niet genoeg.’
Erik: ‘Hoe zie jij dat, Valériya?’
Valériya Zakopay: ‘Dat durf ik niet te zeggen. Dat weet ik niet. Maar ik ben het eens met wat Tanya zegt.’

Frank: ‘Tanya, ik begreep dat jij je dochter van tien hebt proberen uit te leggen waarom het oorlog is. Dat heb je gedaan door er een verhaal over te schrijven. Je hebt dat ook op Instagram geplaatst. Kan je daar een stukje uit voorlezen?’
Tanya Stepánova: ‘Ja dat klopt. Ze vroeg mij hoe het tussen Rusland en Oekraïne zit en ik heb een verhaal bedacht over een buurman. “Stel je eens voor: op een ochtend, terwijl je je uitrekt van de slaap, vind je in je badkamer de buurman met een hamer in zijn handen. Je bent stomverbaasd. De buurman beweert dat deze badkamer altijd van hem is geweest en hij begint de muur naar zijn appartement door te breken. Je probeert met je buurman het gesprek aan te gaan maar hij zwaait met zijn enorme vuist en hij schreeuwt dat hij sterker en slimmer is. Je zegt dat het appartement van jou is en dat je buurman moet vertrekken. Iedereen in de buurt knikt begrijpend maar haalt ook de schouders op. Ze zeggen dat ze je niet kunnen helpen. De buurman grijnst en zegt dat jouw appartement altijd al van hem is geweest, maar dat iedereen dat is vergeten. Dat je dit goed moet onthouden en dat je eindelijk eens volgens zijn regels moet gaan leven.” Dat heb ik tegen mijn dochter verteld.’
Erik: ‘Begrijpt je dochter dan een beetje beter waar deze oorlog over gaat?
Tanya Stepánova: ‘Ja, want kijk eens: deze buurman zegt dat wij geen goede taal spreken, geen goede vrienden maken, dus zij begrijpt het met dit verhaal beter.’
Frank: ‘Ik vind het een goedgekozen metafoor. Je hebt het ook op Instagram gezet. Hoe reageren mensen daar?’
Tanya Stepánova: ‘Meestal positief, maar meteen was er ook iemand die zei: “Dat is jullie schuld, want jullie willen niet met ons vrienden zijn maar met Europa.” Dat was meteen een boze en agressieve reactie. Maar gelukkig heb ik tussen mijn vrienden en kennissen mensen die kritisch denken.’

Erik: ‘Valériya, nou zijn er ook mensen die zeggen: de cultuur is een beetje hetzelfde. (…) in hoeverre zijn het naar jouw idee verschillende landen?’
Valériya Zakopay: ‘Dat is een goede vraag. Ik hoorde net ook dat Tanya zei “buurman” en andere taal, andere cultuur. Maar ik ben in een ander Rusland opgegroeid, toen was het de Sovjet-Unie. Toen waren we één. Dat zit nog steeds in mijn systeem.’
Erik: ‘Toen hoorde Oekraïne nog bij de Sovjet-Unie, bedoel je?’
Valériya Zakopay: ‘Ja, dat bedoel ik. Alle vijftien republieken. Zo ben ik opgegroeid. En zo voelt het voor mij nog steeds.’
Erik: ‘Dat Oekraïne bij Rusland hoort?’
Valériya Zakopay: ‘Nee, niet hoort. Maar we waren toen gewoon als één. Vrienden. Ik heb het niet meegemaakt dat proces. Dus ik vind het heel pijnlijk om dit te horen en te zien.’
Frank: ‘Dat mensen ineens tegenover elkaar staan?’
Valériya Zakopay: ‘Ja. Dat bedoel ik.’
Frank: ‘Hoe zie jij dat Tanya? Zie jij het wel als één volk, zoals er Brabanders en Friezen zijn bijvoorbeeld?’
Tanya Stepánova: ‘Ja, of Nederlanders en Belgen. Of Nederlanders en Duitsers. Waarom niet.’
Frank: ‘Maar wel in aparte landen, dus.’
Tanya Stepánova: ‘Ja, aparte landen en ook niet één volk. Dat is dichtbij. Net als Polen en Oekraïne. Of Wit-Rusland en Oekraïne. Ik ben zelf getrouwd met een Wit-Rus. Dat betekent niet dat wij één land moeten zijn.’

Wat kan jij doen?
Help de bevolking van Oekraïne, steun de actie 'Samen in actie voor Oekraïne' van Giro555 in samenwerking met elf hulporganisaties. 
Lees meer over de actie op de website van het Rode Kruis. Doneren kan via de website van Giro 555.

Nederland móet eerlijker en gelijkwaardiger. Help je mee? Steun BNNVARA en doneer.