Hoe de smartphone je brein verwoest

Er zijn boeken, artikelen en columns volgeschreven over smartphone gebruik. Laatst las ik bijvoorbeeld in het Volkskrant Magazine  over een moeder die met haar kinderen een weekend ‘offline’ ging. De kinderen protesteerden niet en één ervan vroeg: ‘Hadden jullie vroeger heel veel tijd ofzo?” Want zodra je even niks te doen hebt check je meteen je telefoon, waardoor alle tijd waarin je je verveeld wordt opgevuld met gifjes van knuffelende otters. We hebben geen tijd meer voor loslopende gedachtes, en dat kan best gevaarlijk zijn.

Iedereen die geboren is na 1980 wordt ook wel een digital native genoemd. Deze groep mensen is opgegroeid in het digitale tijdperk, waarin het gebruik van technologie net zo geïntegreerd is als de eigen moedertaal. Een groot deel van ons leven is verweven met technologie, en daarmee ook ons emotionele bestaan. Emoties zijn ingewikkeld, maar kunnen vertaald worden naar een korte episode van mentale reacties op gebeurtenissen. Emoties kunnen meerdere dagen aanhouden en hoe iemand reageert op een gebeurtenis verschilt per persoon.

Een voorbeeld van hoe technologie goed inspeelt op emoties is via online shoppen. Ik beland met shoppen áltijd in een hinderlijke tunnelvisie waarin ik precies weet wat ik wil. Ik vroeg me laatst af hoe ik precies in die tunnel terecht was gekomen, en het antwoord was Instagram. Onbewust had ik die schoenen al uitgebreid in mijn feed gezien en daarom voelden ze vertrouwd. Dat 90% van je keuzes onbewust gaan is al eng genoeg, maar dat technologie zich daarin gaat mengen is misschien nog beangstigender. Want daardoor gaan we elkaar steeds meer imiteren en wordt de wereld minder kleurrijk.

Niet alleen wordt de wereld minder divers, ernstige mentale klachten kunnen zelfs leiden tot een burn-out. Hierover schreef het AD gisteren, uit een onderzoek bleek dat de mentale klachten lijken te komen door de smartphone. We willen continu online zijn, instant reageren op Whatsapp en 80% van de mensen neemt zelfs hun mobieltje mee de slaapkamer in. Niet echt sexy voor je nachtelijke activiteiten, maar al helemaal niet voor je slaap.

We kunnen het niet meer ontkennen. Onze telefoon is een deel van ons, als een losstaand orgaan reist het met ons leven mee. Terwijl gezinnen vroeger spelletjes speelden met elkaar in de avond, zit nu iedereen afzonderlijk een serie of film te kijken via tablets, smartphones en tv. Mensen komen jong in contact met technologie, en laten we eerlijk zijn: het is ook wel makkelijk om je hinderlijke spring-peuter af te leiden met een spel via een app.

En hey, dat is zo slecht nog niet! Onderzoek van Piotrowski en Meester laat zien dat educatieve apps het meest worden gedownload voor kinderen. Deze zijn gemaakt voor een positiever resultaat van alfabetisering, wiskunde, sociale skills en wetenschap. Het lijkt er dus op dat deze apps positief werken voor jonge kinderen, en ze meehelpen in hun ontwikkeling. Maar het hyperactieve kinderbrein is niet tegen alles bestand, en de telefoon wegdoen in de klas is beter voor de leerprestaties volgens de NRO .

Zodra kinderen tieners worden, vervangen ze de educatieve apps door populairdere apps. Dit is handig, want op deze leeftijd versnellen je cognitieve denkprocessen en emotionele ontwikkeling in rap tempo. Even een uitleg – je brein bestaat uit witte en grijze stof. Als je wordt geboren dan staan alle verbindingen nog open, maar door te leren maak je bepaalde verbindingen sterker. Hierdoor vallen ‘nutteloze’ verbindingen weg, en kan je bijvoorbeeld lopen zonder na te denken – Dus als kinderen creatief bezig zijn leggen ze nieuwe verbindingen tussen bestaande ideeën, waardoor ze oplossingsgericht leren werken. Ze leren door te kijken en nemen dit mee in hun fantasierijke speelpatronen.

Hoewel onderzoek niet heel negatief uitpakt voor kinderen, lijkt dit voor jongvolwassenen tegenovergesteld. Je telefoon is je PA: die je agenda beheert, up-to-date informatie geeft en e-mails binnenkrijgt. Hierdoor is je werk altijd en overal maar één klik verwijderd. Compulsieve routines van je telefoon checken en een shitload aan informatie zijn in ons dagelijkse leven geslopen. Je denkt dat je geen workaholic bent, maar al die ik-móet-meteen-antwoorden momenten doen je denken: ‘Hoeveel controle heb ik nou écht over mijn smartphone gebruik?’

En is het ook wel echt zó ‘kom jongens, spontaan op de foto’ leuk? 62% van de mensen voelt zich regelmatig onzeker of jaloers bij het zien van social media berichten van anderen; vind-ik-leuk is vaak schijn. En dan heb ik het niet eens over de echtheid van de foto’s zelf. App ontwikkelaars weten precies hoe ze ons verslaafd maken, dus de haat-liefde verhouding met je telefoon ettert door. Het probleem moeten we dus maar eens bij onszelf leggen, want zolang de ontwikkelaars geld blijven vangen gaat er niks veranderen.  

Daarom gaan we massaal aan de Digitale Detox, het is een wonder dat dit nog niet hét ‘van Dale woord van het jaar’ is geworden. Detoxen bestaat al langer: je wilt zo snel mogelijk wat kilo’s kwijt en na zelf dokter te hebben gespeeld op het internet kom je terecht bij een alternatieve behandeling. Omdat je je leven toch niet zó drastisch wilt veranderen voor een blijvend resultaat ga je detoxen. Tegenstrijdig? Ja, want ten eerste zijn je organen perfect in staat om zichzelf te 24/7 te detoxen, en daarbij heeft het geen zin als je na die vijf dagen weer terugvalt in je oude eetpatronen.

Met de digital detox probeer je je lichaam en geest te reinigen van het altijd online zijn, dit geeft je inzicht in je om-de-drie-minuten-check op nieuwe meldingen. Maar hoe nuttig is dit als je na vijf dagen cleansen weer naar bed gaat met je telefoon en de dag door scrollt. Dit is geen blijvende oplossing. En omdat er nog mensen bestaan die bewust géén smartphone hebben (en oprecht sociaal zijn) dacht ik: hier kunnen wij verslaafde-media-likers wat van leren. Daarom sprak ik met een vriend die bewust geen smartphone heeft, om te snappen hoe iemand kan leven met een onverwoestbare nokia als verlengstuk van je arm.

‘Het lijkt alsof mensen zich niet meer durven te vervelen’, zegt hij. Zodra iemand niks te doen heeft gaan ze gelijk op hun smartphone scrollen. En als je even geen antwoord hebt op een vraag, grijp je naar je telefoon om het op te zoeken in plaats van eerst zelf na te denken. Hij denkt dat je op die manier te weinig alleen bent met je eigen gedachten, en daardoor stimuleer je jezelf minder om je hersens te gebruiken. 

We putten onszelf uit door constant in ons scherm gezogen te worden. We worden er zelfs cynisch van. Dit kan leiden tot minder psychisch welbevinden, en zelfs meedragen aan burn-outs. Daarom zou het goed zijn als er afspraken worden gemaakt over smartphones. Zet met vrienden je telefoon op vliegtuigstand, maak op een feestje een telefoon stapel en blijf in je vrije tijd zover mogelijk van je smartphone. Ik verwijder ondertussen weer even de Instagram en Facebook app. Kijken hoe lang ik het deze keer volhoud!