Herdenken en herinneren, waar denk jij aan tijdens de twee minuten stilte?

"Ik ga altijd al om zeven uur naar bed."

“Ik denk tenminste dan even niet aan de oorlog en alles wat daarmee te maken heeft. Ik denk daar wel aan op andere momenten... Maar ‘s avonds bij die twee minuten stilte vind ik het te verdrietig. Ik houd wel mijn mond hoor, dan denk ik aan liedjes, Skylanders en Lego.”

“Op 4 mei denk ik meestal aan de oorlogsfilms zodat je meer een begrip hebt van hoe het leven toen was, en natuurlijk aan de doden die daar bij gevallen zijn. Ook denk ik aan hoe wij nu geen oorlog hebben in Nederland en dat we dat moeten houden.”

“Ik denk tijdens de twee minuten stilte aan hoe het geweest zal zijn voor degenen die in oorlog leefden en probeer me in te beelden wat en hoe ze dit beleefden. Dan denk ik aan hoe moeilijk en zwaar de mensen het hadden, voornamelijk het noordelijke deel van Nederland in de Hongerwinter. Maar ook aan hoe het was om al die jaren onder de Duitsers te moeten leven die alles voor het zeggen hadden. En ik denk natuurlijk aan de angst die de mensen gehad moeten hebben.”

“Tijdens de twee minuten stilte aan het feit dat het bijzonder is dat wij in Nederland al best lang in vrijheid leven en kunnen doen en laten wat wij willen (tot op zekere hoogte). Het is belangrijk om je hier altijd bewust van te zijn en er met z'n allen voor te zorgen dat we deze vrijheid behouden en herinneren als een goed waar vele mensen voor gestorven zijn.”

“Ik denk op 4 mei vaak aan de zin ‘alles van waarde is weerloos’ van dichter Lucebert. Ik denk niet per se alleen aan de Tweede Wereldoorlog maar meer aan wat mensen elkaar aan kunnen doen, hoe het kan escaleren en hoe weinig er van de geschiedenis geleerd wordt. Het is belangrijk om te blijven beseffen dat vrede niet vanzelfsprekend is.”

“Mijn moeder was een klein meisje in de oorlog. Ze woonde in Delfzijl. Een havenstad, dus daar vielen veel bommen. Ze schuilden in de kelder van hun huis, doodsbang. Mijn vader woonde in Groningen, naast de Martinitoren. Zijn huis is platgegooid, zijn fietsje stond op de puinhopen. Ik kan me er niets bij voorstellen, ik ken de angst niet. Het voelt zo ver weg, terwijl het mijn ouders zijn die dit meemaakten. Daar denk ik aan op 4 mei. Zo lang er nog mensen, familie of vrienden zijn die dit hebben meegemaakt, moeten we daar stil bij staan vind ik. Ik wil er bewust bij stilstaan dat we in vrijheid leven. Ook als de generatie die de oorlog niet heeft meegemaakt er niet meer is, wil ik blijven herdenken. Er zijn zoveel mensen die geen vrijheid kennen. Laten we daar altijd oog voor hebben zodat we er iets aan kunnen doen. Hopelijk...”

“Ik denk aan hoe onmachtig wij mensen zijn om vreedzaam met elkaar om te gaan. Ik kijk naar de mensen op de Dam en naar mezelf en denk: ‘Dit lijkt een stil protest tegen oorlog en geweld uit het verleden’. Maar zou het niet veel mooier zijn om met plezier en gedeeld verlangen vooruit te kijken en met elkaar in gesprek te gaan hoe wij morgen nog verdraagzamer kunnen zijn voor én met elkaar? Ik ben persoonlijk wel wat klaar met de last van het verleden, altijd die oorlog, het legt alles zo lam en stil. Waar willen we eigenlijk naartoe, wat is onze gemeenschappelijke toekomst?”

“Die 2 minuten geniet ik juist van de stilte; dat alles stilstaat zodat je vogels hoort fluiten, dat massaal niemand praat maar naar binnen is gekeerd. Realiserend dat alles blijft bestaan wanneer je sterft.”

“Bij 4 mei denk ik waarschijnlijk aan hoe ik zojuist de Taptoe op trompet heb gespeeld en hoe ik aansluitend, als dirigent van het orkest, in de gaten houd wanneer de 2 minuten stilte ongeveer voorbij zijn, zodat ik het Wilhelmus kan inzetten. Ik heb kennelijk geen diepere gedachten, maar ik sta te musiceren voor overleden mensen uit het verzet, dat raakt me wel. En daarnaast maak ik me zorgen over toenemend antisemitisme.”

“Tijdens de dodenherdenking kijken we naar de televisie en haal ik samen met mijn man herinneringen op. Deze dagen denk ik veel terug aan de oorlog. Ik vind het dan ook heel erg dat er mensen zijn die willen demonstreren, dat gaat me echt aan het hart. Het is al weer heel lang geleden en ik was nog maar zes toen de oorlog begon. Mijn zusje had tbc en lag in een schuurtje naast ons huis in quarantaine, ze kon niet naar het ziekenhuis vanwege de oorlog. Dat vond ik heel heftig, ik mocht haar niet eens zien. Zij is na de oorlog gestorven op 18-jarige leeftijd, ik denk dan ook veel aan haar deze dagen. Tijdens de oorlog hadden we ook veel onderduikers. Mijn moeder bakte voor iedereen heerlijke broden, en soms vlogen er vliegtuigen over die bakken met voedsel dropten. Veel gebeurtenissen hebben diepe indruk op mij gemaakt, die vergeet ik nooit meer. Ik vind het heel belangrijk dat we op 4 mei twee minuten stil zijn, om te vieren dat we vrij zijn, maar ook om de verhalen levend te houden.” 

“We zijn inmiddels zo’n 70 jaar verder en dat verzwakt mijn geheugen een beetje. Wel herinner ik me bepaalde situaties die ik meemaakte. Ik was zeven toen de oorlog begon, en ik kan me nog heel goed herinneren dat we een connectie met de Duitsers hadden maar we vertrouwden ze niet. Later kwam het besef dat het wantrouwen klopte. Wij hadden thuis veel onderduikers, we hadden dan ook vaak honger. In de nacht kwamen soms voedingszoekers uit Amsterdam, die waren extreem mager. Er was veel ruilhandel, ik ging bijvoorbeeld aardappelen ruilen voor melk. Er zijn veel heftige gebeurtenissen die ik me herinner, maar ik vind het ook belangrijk om door te gaan.”

“Eerlijk gezegd denk ik er niet meer aan. Ik zet wel de televisie aan en ben dan zelf wel twee minuten stil, maar het is zo lang geleden dat het lastig is om het nog goed te herinneren.”