Gevangenen en advocaten ontevreden met coronamaatregelen. Terecht?

Vorige maand kwam een groep gevangenen in Lelystad in opstand tegen de coronamaatregelen. ‘Ze kunnen de situatie zoals die nu is niet meer aan’, aldus advocaat Gerald Roethof. Wat is hier aan de hand?

• Anderhalve meter is moeilijk te handhaven.
• Bezoek en verlof zijn niet meer mogelijk.
• Contact met de advocaat is moeilijk door te weinig en slecht georganiseerde mogelijkheden.
• Gedetineerden kunnen maximaal 45 minuten aanwezig zijn bij hun eigen rechtszaak. Is het dan nog niet afgehandeld, dan wordt de verbinding vroegtijdig stopgezet.

Natuurlijk kunnen ook de gevangenissen niet ontkomen aan de coronamaatregelen. Minister van Rechtsbescherming Sander Dekker heeft een aantal maatregelen doorgevoerd in de vijfentwintig gevangenissen in ons land. Onder deze maatregelen vallen onder andere de anderhalvemeterregel, quarantaine van twee weken voor nieuwe gedetineerden, beschermende middelen voor bewakers, looproutes, geen bezoek, geen verlof, minder dagbesteding en werken in shifts. Ook het contact met de advocaat is beperkt. Dit contact kan alleen plaatsvinden via speciaal daarvoor ingerichte ruimtes, inclusief spatscherm.

Aantal besmettingen beperkt
Sander Dekker zegt dat men met deze maatregelen het aantal besmettingen beperkt heeft weten te houden. ‘In totaal veertien over de afgelopen twee maanden. Op dit moment zijn er nog twee gedetineerden ziek, (…) op een kleine tienduizend gevangenen. (…) En dat betekent dat van de vijfentwintig gevangenissen we besmettingen gehad hebben in vier gevangenissen. Eenentwintig zijn dus besmettingsvrij’, aldus Dekker in Op1.

Rechtbankverslaggever Saskia Belleman is nog niet zo zeker van de goede situatie in de gevangenissen zoals die door minister Dekker wordt geschetst. ‘Ik heb niet het idee dat het zo lekker loopt. (…) De spanning loopt heel hoog op.’
 
Dekker noemt het forse ingrepen. ‘Soms leiden die tot begrip. Maar geen bezoek en geen verlof is natuurlijk heftig als je gevangen zit. Maar dat verschilt van dag tot dag. Er zijn momenten dat de spanning oploopt.’

Anderhalve meter gevangenis?
Op sommige plekken komen deze maatregelen onder druk te staan. Zo is het in veel gevangenissen amper tot niet mogelijk om de anderhalve meter te waarborgen. Simpelweg omdat er geen ruimte is. ‘Dat lukt echt niet altijd, dat is best spannend’, zegt Dekker. Daar komt nog eens bij dat een belangrijk deel van het werk, zoals bijvoorbeeld fouilleren of visiteren, nooit op anderhalve meter afstand kan gebeuren. ‘Daar hebben we de nodige beschermingsmiddelen voor. Als iemand van buiten naar binnen komt gaat hij twee weken in een soort quarantaine, voordat hij doorgeplaatst wordt op een andere afdeling.’

Toch klinkt er vanuit de advocaten een ander geluid. Zij geven aan dat bewakers zonder bescherming van quarantaine-ruimtes naar andere cellen lopen. Onzin volgens Dekker. ‘De regel is: op de plekken waar er noodzaak is voor bescherming, is die bescherming er.’

Recht op contact met advocaat
Normaal bezoek is dus niet meer mogelijk op dit moment; wel hebben gevangenen altijd het recht op contact met hun advocaat. Daarvoor moeten speciale maatregelen genomen worden. ‘Ik hoor heel veel klachten van advocaten die ernstig belemmerd worden in de mogelijkheden om met hun cliënt te overleggen en zaken voor te bereiden. Er zijn heel weinig videocelletjes en bezoekcellen waar zij hun cliënten kunnen spreken’, aldus Belleman in Op1. ‘Advocaten moeten echt nummertjes trekken om binnen te kunnen komen.’ Volgens Dekker is dit probleem afgelopen week verholpen, met de verviervoudiging van het aantal videoverbindingen in alle gevangenissen. Maar de kwantiteit is niet het enige probleem. Ook de kwaliteit van deze cellen laat te wensen over. In veel gevallen wil ofwel de gedetineerde ofwel de advocaat geen overleg voeren via de videoverbinding, omdat zij dit niet veilig achten. Dan mag de advocaat langskomen in de gevangenis, weliswaar achter glas. ‘Jij zit aan de ene kant van het glas, je cliënt aan de andere kant, en dan is de intercom stuk. En dan is de enige mogelijkheid om met elkaar te communiceren door te schreeuwen. Dat gaat natuurlijk niet lekker als je een zaak moet voorbereiden of als je vertrouwelijke informatie moet uitwisselen.’

45-minuten-rechtszaak
Rechtszaken worden nu afgedaan door de gedetineerde via een videoverbinding aanwezig te laten zijn. Maar ook daar zijn opstartproblemen. In sommige gevallen staan de bewakers er zelfs naast wanneer een videorechtszaak speelt vanuit de gevangenis. Ook is er een 45-minuten limiet: dat is de tijd die een gevangene heeft om via een videoverbinding aanwezig te zijn bij zijn rechtszaak. Dit limiet is tot stand gekomen in overeenstemming met de rechtspraak, aldus Dekker. ‘In de meeste gevallen kan een zaak in 30 minuten worden afgedaan. Soms wringt dat en dan moet je afbreken na 45 minuten. Maar dat heeft ook een reden, want na die 45 minuten zit er ergens anders in het land weer een andere rechter klaar om zijn zaak te beginnen.’