Wat blijft je bij? Dit zijn de 15 belangrijkste verhalen uit 2021

Met onze programma’s maken we dingen bespreekbaar, doorbreken we taboes en willen we de best verkrijgbare versie van de waarheid boven tafel krijgen. Dat deden we in 2021 onder andere door deze verhalen te vertellen: Molukkers in Nederland, De Kinderen van Ruinerwold, Alleen tegen de Staat, de Ziekte van Huntington, Moordtieten, Woonoplossingen, de Pardonners, Hoog Water, De Zitting, Mijn 9/11, Sywert van der Lienden bij Buitenhof, First Dates, Persvrijheid, Rauw Curaçao en Ziek van Schiphol.

Zeventig jaar geleden kwamen zo'n 12.500 Molukkers per boot naar Nederland. In het voorjaar van 1951 begon de Molukse gemeenschap aan een ongewilde ballingschap in het verre, vreemde land, waarvoor veel Molukse militairen in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger hadden gevochten. Coen Verbraak interviewde veertien Molukkers uit verschillende generaties.

Pieter Anthony: 'In elk geschiedenisboek schrijven ze de mooie dingen van de geschiedenis. Niemand vertelt aan de Nederlandse bevolking dat ze de bevolking in Zuidoost-Azië hebben gebruikt als handelswaar - die moesten alleen maar winst opleveren. Dat hebben ze gedaan en daar wil je het natuurlijk als land, als Nederland, niet over hebben. Dat je volkerenmoorden pleegde. Dat je mensen tot slavernij dwingt. Daar wil je het niet over hebben. Dat je als Nederland een van de laatste landen bent die slavernij afschaft. Daar wil je het niet over hebben.'

De vier oudste kinderen van het gezin dat jarenlang onder de radar leefde op een boerderij in Ruinerwold, vertellen eenmalig hun verhaal aan documentairemaker Jessica Villerius. Samen blikken ze terug op hun kinderjaren en de uitzonderlijke omstandigheden waarin het gezin leefde. 

Shin: 'Ik heb altijd maar de helft over hem verteld: "Mijn grote voorbeeld, bla, bla, bla." Maar tegelijkertijd was ik ook altijd bang voor hem natuurlijk. Er was altijd angst. Want, of je kreeg op je donder, of je was bang om op je donder te krijgen. (...) wat was het ergste? Dat hij je een keer ombracht? Daar was ik wel bang voor, tuurlijk. Maar ergens zat je als kind te hopen, en dat klinkt heftig misschien, maar dan is het over. Want sommige perioden waren echt heel erg. Ik kan me herinneren uit de periode in die schuur dat ik wegliep met een zakmes. Ik was echt van plan mezelf om te brengen. Terugkijkend is dat een kinderlijk idee geweest; het is natuurlijk heel moeilijk om de discipline te hebben om jezelf om te brengen, gelukkig. Maar het laat wel zien hoe ver het was. Op een bepaald moment heb je geen uitweg. Je weet niet wat de oplossing is. Je denkt: ik doe alles goed en dan is het toch niet goed. Je krijgt op je donder voor iets wat je niet kunt veranderen. Het voelt alsof je geen uitweg hebt.'

Vijf moeders, die slachtoffer werden van het Toeslagenschandaal, vertellen documentairemaker Stijn Bouma hoe hun leven en dat van hun kinderen werd verwoest door een systeem waaruit iedere menselijke maat was verdwenen. De vrouwen vertellen het complete verhaal vanaf het moment dat de komst van de eerste vorderingsbrieven van de belastingdienst hun leven voorgoed veranderde.

Janet Ramesar: ‘In 2017 werd ik ontslagen van mijn werk. Ik werkte in de financiële sector. Je hebt de Wet op het financieel toezicht (Wft) die zegt dat als je schulden hebt je chantabel bent; dus dan mag je niet in de financiën werken. En dat klopt niet. Ik was hartstikke goed in mijn werk en ik zou never nooit geld stelen van mijn werk, ook al zou dat in principe wel kunnen. Ik zou het nooit doen. Ik werd ontslagen en vanaf dat moment stortte mijn wereld bijna letterlijk in. Want vanaf dat moment zat ik letterlijk de hele dag thuis. Je hebt geen afleiding meer. In de tussentijd is iedereen – vrienden, vriendinnen, iedereen – weggegaan. Als jij geen drankje kan betalen, dan belt op een gegeven moment niemand je meer op. Een keer voor je betalen is leuk, twee keer ook. Maar ze vergeten dat jij dat andersom ook hebt gedaan. Niemand belt je meer. Dus de hele dag lag ik in bed. Ik stond ’s ochtends op, maar als mijn zoon dan op een gegeven moment om acht uur naar school ging, dan ging ik weer slapen. Vervolgens stond ik om drie uur weer op, want dan kwam hij weer thuis.’

Nadat Jan-Willem Roodbeen en Jeroen Kijk in de Vegte afgelopen donderdag zelf de Gouden RadioRing in ontvangst hebben genomen, vraagt Matthijs van Nieuwkerk ze de zaterdag erna zelf een prijs uit te reiken. Een zelfbedachte prijs voor een zelfgekozen persoon: iemand die dat verdient. Daarom besloot het duo de 'Salvador Dali-prijs' toe te kennen aan Melanie Kroezen van Team Huntington.

‘Het is een erfelijke ziekte. Als je het gen hebt dan weet je dat je ergens rond je vijfendertigste ziek gaat worden. Dan krijgt je symptomen van alzheimer: vergeetachtigheid, en van parkinson: je kan moeilijker bewegen, en uiteindelijk sterf je aan symptomen van ALS. Een cocktail van drie vreselijke ziekten. En je weet dat je die gaat krijgen ergens rond je vijfendertigste. Als je geluk hebt iets later, als je pech hebt veel eerder.’

Acht jaar geleden koos Dionne Slagter (30) voor een borstvergroting, om na een onzekere periode vol pesterijen en anorexia eindelijk vrouwelijke vormen te hebben. Maar de laatste jaren neemt het aantal verhalen toe van vrouwen met medische complicaties, veroorzaakt door siliconen borstimplantaten: breast implant illness.

Dionne Slagter: 'Ik kreeg het idee dat ik met twee gifbommen rondliep. Ik ging anders kijken naar vrouwen met echte borsten en voelde me verdrietig. Ik heb mezelf ziek gemaakt door implantaten te nemen, maar toch wilde ik het nog steeds. Ze hebben zoveel voor me gedaan. Vooral mijn onzekerheid weggenomen. Ik heb mezelf nooit geaccepteerd met kleine borsten. Hetzelfde gevoel van tien jaar geleden kwam terug.’

Van student tot senior: een woning vinden blijkt enorm lastig. Het nijpende woningtekort vraagt om (creatieve) oplossingen. Kassa portretteert mensen met oplossingen voor hun problemen op de woningmarkt. De woningoplossing van Hans: permanent wonen op recreatieparken weer toestaan.

Hans: ‘Hier kan iemand toch helemaal geweldig wonen. Je zou zeggen dat daar toch niks mis mee is. We zijn aangesloten op de riolering, alle voorzieningen zijn er. Er is WiFi op het park. Wat weerhoudt iemand ervan om hier te kunnen wonen? Maar op die manier houden we wel twee huizen in beslag. Want of het een of het ander staat leeg. En dat is natuurlijk niet wenselijk in deze tijd waarin er zoveel mensen zijn die nog een woonruimte zoeken.’

Een groep van zo’n 11.000 mensen wacht al zo’n veertien jaar op een Nederlands paspoort - en dus om volwaardig mee te kunnen doen. Drie (aangenomen) moties, een petitie met meer dan 50.000 handtekeningen en talloze interviews later is het gelukt: alle pardonners krijgen een paspoort.

Yosef Tekeste Yemane: 'Ik ben jarenlang naar de Immigratie- en Naturalisatiedienst(IND) geweest om aan te geven dat dit niet klopt. Steeds kreeg ik terug dat zij niks voor mij kunnen doen omdat zij de wet volgen. (…) er moet beter gekeken worden naar de belangen van kinderen en jongvolwassenen, en dat erkent de IND ook. Dat ze daar vervolgens niks mee doen, dat neem ik ze wel kwalijk.'

Precies 25 jaar geleden – begin 1995 – was heel Nederland in de ban van het water: in Limburg trad de Maas buiten haar oevers en in het Rivierenland stonden de dijken op doorbreken. De gevaarlijk hoge waterstand van de Maas, de Rijn en de Waal leidde tot de grootste evacuatie sinds de Watersnoodramp van 1953: 250.000 inwoners sloegen op de vlucht. De dreigende watersnood heeft een enorme impact gehad op het leven van heel veel mensen.

Zef Roebroek: 'Water, water, heel veel water. Chaos. Verontrusting bij iedereen. Angst. Onzekerheid. Dat zijn de dingen die bij mij opkomen. Niemand had eigenlijk een lijn, niemand had een draaiboek hoe te handelen in deze situatie. In die tijd ben ik voorzitter van de buurtraad Borgharen geweest. Ik heb natuurlijk ook een heleboel op me afgekregen, laat ik het zo zeggen. Dat er werd gevraagd: "Ja Zef, en wat nu?" Mensen zijn bang, weten niet wat er gaat gebeuren. Je krijgt wrijving, kleine en grote, onder elkaar. Achteraf gezien realiseer ik me wel dat het puur crisismanagement is geweest, met veel spanning, onrust en emoties onder elkaar. Ik vond het eigenlijk ook wel beschamend dat wij als klein dorp, als buurtraad, als kleine organisatie, iets moesten regelen wat eigenlijk een grote organisatie moest regelen.' 

Kort voor de verkiezingen wordt de charismatische politicus en gedoodverfde premierskandidaat Fabian Ploch beschuldigd van seksueel misbruik. De bekende thrillerschrijfster Amanda Richter beweert dat Ploch haar vijfentwintig jaar geleden heeft verkracht tijdens een studentenfeestje.
Deze fictieve film toont de MeToo-zaak die hierop volgt. Een film over machtsmisbruik.

Amanda Richter: 'Je zou kunnen zeggen dat ik snel volwassen was. Ook omdat ik een klas had overgeslagen en daardoor relatief jong examen deed. Maar aan de andere kant, zeventien is gewoon jong. Daar is niks relatiefs aan. Iemand van zeventien is gewoon zeventien. En voor iemand van zeventien moet het leven nog beginnen. Ook al heb je een grote mond en nog grotere plannen. Diep van binnen weet je eigenlijk ook dat je nog van niks weet. En dat is eng, maar ook spannend en leuk. Want alles ligt nog open. En dat is hoe zeventien voor mij voelde. Ik ging zelf bepalen hoe mijn leven zich zou ontwikkelen. Ik wilde heel graag studeren en ik had ook oprecht het idee dat ik de wereld ging verbeteren, dat ik dat kon. Ik wilde in het buitenland werken, het maakte me dan ook niet zo veel uit waar dat buitenland zich ging afspelen want ik wilde overal wonen. Maar verder dan een kennismakingsweekend in Den Haag ben ik niet gekomen. Ik ben niet naar de universiteit gegaan. Ik heb nooit in het buitenland gewoond. Ik heb geen enerverend studentenleven gehad met feestjes, vrienden, drankspelletjes. Ik heb mijn studententijd doorgebracht bij psychologen.' 

Op 11 september 2021 was het twintig jaar geleden dat de wereld werd opgeschrikt door meerdere terroristische aanslagen in de Verenigde Staten. Niet lang daarna reageerden de Amerikanen met aanvallen op Afghanistan en een jarenlange militaire aanwezigheid in dat land. Momenteel is Afghanistan, na de terugtrekking van de Amerikaanse troepen, één van de grootste brandhaarden in de wereld. Sinan Can en Floortje Dessing reizen af naar Afghanistan en de Verenigde Staten om de impact te onderzoeken die 9/11 op de wereld heeft gehad.

Sinan Can: 'Ik ben de afgelopen jaren meerdere keren in Afghanistan geweest en het doet pijn om te zien wat er nu gebeurt. Al dat leed, helemaal voor kinderen is het er de hel op aarde. Door drieduizend onschuldige doden op die ene dag in de VS is hun lot voorgoed verbonden met die van de mensen in Afghanistan; tienduizend kilometer van elkaar vandaan en zonder dat ze eigenlijk iets met elkaar te maken zouden hoeven hebben.’

Sywert van Lienden kwam voor het eerst met zijn kant van het verhaal. Sinds de Volkskrant en Follow the Money hebben onthuld dat Van Lienden en zijn zakenpartners miljoenen hebben verdiend aan de import van Chinese mondkapjes is er een massale verontwaardiging ontstaan.

Twan Huys: 'Ga eens naar het moment waarop u ziet - misschien heeft u het geld nog niet - dit gaat ons ontzettend veel geld opleveren...'
Sywert van Lienden: 'Dat is in de loop van mei. Dan zitten er nog enorm veel risico's aan vast. In juni/juli begint dat echt zeker te worden. Tot die tijd kon er nog van alles gebeuren.'
Huys: 'Ik vraag dat, u zegt: "In mei zagen we, er zijn nog wat risico's, maar dit gaat ons geld opleveren." Had u toen ook al in de gaten dat het om miljoenen gaat?
Van Lienden: 'Het waren in eerste instantie tonnen, later werden dat miljoenen.'
Huys: 'Ik vraag dat omdat u in die periode ook interviews geeft - op televisie, op de radio - waarin u dat niet zegt, dat het gaat om winsten en om een BV die inmiddels is opgericht.'

Max en Jeroen gaan met elkaar op date in First Dates. Ze houden beide van sporten. De een roeit de ander speelt volleybal. Maar de sportclub is ook een plek waar beide jongens nog wel eens worden geconfronteerd met homofobe uitspraken. 

Jeroen: ‘In een onbekende omgeving, waar ik mensen niet ken, ze schelden met homo, flikker of wat dan ook, dan ga ik me minder snel uiten en denken: op deze plek even niet totdat ik kan inschatten dat het oké is. Dan maak ik wel een opmerking.'

Droomeiland Curaçao maakte door covid-19 een ongekend zware crisis door. De twee grootste werkgevers - het toerisme en de olieraffinaderij - waren stilgevallen en de mensen die daarvan afhankelijk waren, moesten rigoureuze keuzes maken om te overleven. Wensly Francisco spreekt verschillende Curaçaoënaars gedurende een jaar van strijd, vallen en weer opstaan.

Giovanni Abath: ‘Iedereen wil zichzelf beschermen. Veel mensen zijn hun werk kwijt. Er zijn veel jongeren op straat. Kinderen moeten eten en ouders kunnen ze geen eten geven. Wat gebeurt er dan? Als het lang zo doorgaat, dan denken mensen: luister, mijn kind moet eten. Dit is nog lang niet het dieptepunt.’

Hoe vrij is de pers in Nederland? Bij Peter ter Velde (NOS, Persveilig) stróómden dit jaar de meldingen van bedreigingen binnen.

Peter ter Velde: 'Terwijl we in het afgelopen jaar ongeveer 1 à 2 meldingen per week binnenkregen, stroomden eind januari al 40 meldingen binnen. Een beveiliger van de NOS die in Urk zuur in zijn gezicht gegooid kreeg, een fotograaf in Haarlem, die een steen tegen zijn hoofd kreeg, een verslaggever van het Brabants Dagblad die met 20 relschoppers achter zich aan een doodlopend steegje in rende, waar hij werd ingesloten. Gelukkig deed een buurtbewoner de poort van zijn achtertuin open en kon de verslaggever via haar vluchten. Je vraagt je af wat er anders gebeurd was. We hebben dit nog nooit meegemaakt. De persvrijheid in Nederland staat onder druk.’

Platformmedewerkers op de luchthaven Schiphol staan dagelijks bloot aan giftige dampen en onzichtbaar, ultrafijn stof dat de vliegtuigmotoren uitstoten. Zo’n 20.000 platformmedewerkers moeten dag in dag uit hun werk doen tussen de gevaarlijke stoffen. Dat ze daarmee gezondheidsrisico’s lopen, bleek al vijftien jaar bekend te zijn bij de arbodiensten van Schiphol en de KLM, onthult Zembla.'

Gerben de Jong, leidinggevende bij KLM: 'Ik ken geen collega of werknemer op Schiphol met een andere doodsoorzaak dan kanker.'