De vervuiler betaalt. Of toch niet?

‘Nederland is het vieste land van Europa’, volgens Nationale Energiecommissaris Ruud Koornsta. 

Het meest vervuilende bedrijf van Nederland, Tata Steel, hoeft niks te betalen voor de uitstoot van CO2, die rekening komt bij ons terecht.

Milieudefensie heeft laten doorrekenen welke Nederlandse bedrijven wél en welke niet financieel bijdragen aan verduurzaming. Dat is belangrijk, want we hebben ons als doel gesteld in 2030 de CO2-uitstoot te halveren. Er is daarvoor een potje geld beschikbaar voor mooie plannen die dat doel ten gunste komen.

Wie betaalt?
Maar dat geld wordt naar verluidt voor een belangrijk deel gebruikt door de grootste bedrijven, zoals Tata Steel, terwijl dat geld wordt opgebracht door de kleinere bedrijven. ‘De MKB, koekjesbakkers, fietsenmakers, dat soort’, aldus Freek Bersch, campagneleider bij Milieudefensie in De Nieuws BV. ‘Zij betalen voor de vervuiling van de allergrootste vervuilers.’

Zeventig procent uitstoot, twintig procent inbreng
Die grote bedrijven worden ook wel de top12 genoemd. Het gaat dan voornamelijk over bedrijven in de staal, olieraffinage en chemie. ‘Die stoten samen zo’n zeventig procent uit van de totale industrie en dragen maar twintig procent bij aan de pot geld die voor de verduurzaming is’, legt Bersch uit.

Betalers van de uitstootrekening
Maar daar blijft het niet bij. Niet alleen het klein bedrijfsleven is de dupe van deze uitstootrekening van de top12; ook wij, de consument, zijn de dupe. ‘Wij betalen het als volk met zijn allen. En dat is op zich niet zo erg, als er dan maar iets goeds mee gebeurt’, aldus Ruud Koornsta, Nationale Energiecommissaris.

Innovatief
Juist die MKB is volgens Koornsta heel innovatief. Ze dragen oplossingen aan, maar die worden niet gezien door het kabinet, meent Koornsta. ‘Die laten zich zo beïnvloeden door die grote bedrijven.’ Dat is volgens hem de reden dat wij het vieste land van Europa zijn. Omdat we niet goed luisteren naar de ondernemende kleine bedrijven. ‘De verduurzaming die we dan kunnen doen die gaat niet over wat het kost, maar over wat het oplevert’, aldus Koornsta.

Regelingen en vrijstellingen
De grote bedrijven zijn slim en maken op die manier gebruik van alle mogelijke regelingen die er zijn. ‘Ze krijgen het voor elkaar om jaar na jaar al die vrijstellingen op hun energiebelasting te krijgen, en kortingen, en uitstel van betaling. En dat maakt vervuilen goedkoop, waardoor ze door kunnen blijven gaan met hun oude businessmodel’, volgens Bersch. Ze worden dus ook niet getriggerd om die verandering te maken.

Het nieuwe kerk en staat
Maar waarom doet ons kabinet dan niks? Simpel, volgens Koornsta: ‘Vroeger hadden we een scheiding van kerk en staat, daar waren we heel trots op. Op de plek van de kerk is nu het grootkapitaal gaan zitten.’ Eigenlijk zou het kabinet op de eerste plaats moeten kijken naar wat goed voor het land is, en daar zou de sector zich dan op aan moeten passen. Maar gaat het anders en er wordt eerst gekeken naar: wat is er goed voor de sector? Wat goed is voor het land verschuift daarmee naar de tweede plaats. ‘Ik ben niet tegen grote bedrijven, maar ze moeten wel hun plaats kennen’, aldus Koornsta.

Vlakke CO2-heffing
In 2021 staat er iets nieuws op het programma: de nationale CO2-heffing. ‘Die heffing is belangrijk, zelfs in de vorm waarin het er nu ligt’, legt Bersch uit. ‘Wij vinden dat hij echt wel steviger aangepakt mag worden.’ Er zijn namelijk een aantal gekkigheden. Zo hoeven de meeste bedrijven pas over drie jaar die heffing te betalen, ze krijgen corona-uitstel. Daarnaast hoeven bedrijven alleen te betalen voor de CO2 die zij te veel uitstoten. Volgens Bersch is het beter als bedrijven betalen voor alle uitstoot. ‘Wij stellen een vlakke CO2-heffing voor. Daarin wordt elke ton CO2 van de industrie belast. Dat begint met negen euro per ton, en dat loopt op tot iets van zeventien euro in 2030. Op die manier kan de grote industrie zijn eigen verduurzaming betalen en kunnen we de kleinere bedrijven in de industrie ontzien’, aldus Bersch. Dat zou een eerlijkere verdeling opleveren.

Normeren en verbieden
Volgens Koornsta kan het nog rigoureuzer. Als er door een ondernemer een nieuwe standaard wordt bedacht, moet de overheid normeren en alternatieven verbieden. En dan moet de overheid zijn handen er ook vanaf trekken. ‘Die bedrijven zijn goed genoeg en creatief genoeg om daar dan de weg te zoeken.'

Toch ziet Bersch het op dit moment nog somber in met zijn bovengenoemde plan. ‘Het is uit onderhandeld.’ Maar er is wel hoop. ‘Er komen verkiezingen aan, en dan kan alles wel weer opengegooid worden.’