Kleine bedrijven betalen voor verduurzaming van de grootste vervuilers van Nederland

De twaalf grootste vervuilers van Nederland, waaronder de bedrijven Tata Steel en Shell betalen nauwelijks mee aan verduurzaming van de industrie, terwijl ze van die subsidie zelf het meest gebruik gaan maken. Het midden- en kleinbedrijf draait voor de kosten op. Dat blijkt uit informatie die Milieudefensie los kreeg na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).

Er zijn ruim 70.000 industriële bedrijven in Nederland. Twaalf van die 70.000 bedrijven veroorzaken 68 procent van alle CO2-uitstoot van de totale industrie en 21 procent van alle uitstoot in heel Nederland. Terwijl ze bijna driekwart van de industriële uitstoot veroorzaken, betalen de twaalf bedrijven volgens de informatie van Milieudefensie, slechts 19,6 procent van de kosten voor verduurzaming. Hoe zit dat?

Afspraak is: de vervuiler betaalt
In het klimaatakkoord is afgesproken dat er subsidie beschikbaar komt om de uitstoot in de industrie te verminderen. Bijvoorbeeld voor CO2-opslag, waterstof en restwarmte. Die subsidie loopt op tot 550 miljoen euro in 2030. 

De afspraak is dat de industrie zelf voor de kosten opdraait doordat bedrijven heffingen moeten betalen over verbruikte elektriciteit en aardgas (energiebelasting en de zogenoemde ODE). Uit die belastingpot wordt de subsidie voor verduurzaming betaald. Zo zou de rekening dus komen te liggen bij de grootverbruikers.

Maar de praktijk is anders. Uit de Wob van Milieudefensie blijkt dat de grootste vervuilers allemaal profiteren van extra belastingvoordelen, bijvoorbeeld omdat ze geen heffing hoeven te betalen over energie die ze zelf opwekken. Ook zijn er uitzonderingen. Zo hoeven bedrijven niets te betalen over energie die ze verbruiken voor bepaalde industriële processen, zoals de productie van staal. Door deze regeling betaalt de nummer 1 vervuiler van Nederland, Tata Steel, volgens Milieudefensie, helemaal niets voor verduurzaming.

De twaalf grootste vervuilers van Nederland volgens Milieudefensie:

1. Tata Steel IJmuiden B.V. CO2-uitstoot: 10,4 miljoen ton
2. Shell Nederland Raffinaderij B.V. CO2-uitstoot: 4,2 miljoen ton
   Shell Nederland Chemie B.V. ( CO2-uitstoot: 2,8 miljoen ton
3.  Bedrijventerrein Chemelot B.V. (DSM en SABIC) CO2-uitstoot: 4,6 miljoen ton
4. Dow Benelux B.V. CO2-uitstoot: 4,2 miljoen ton
5. Yara Sluiskil B.V CO2-uitstoot: 3,6 miljoen ton
6. BP Raffinaderij Rotterdam B.V. CO2-uitstoot: 2,3 miljoen ton
7. Air Liquide Industrie B.V. CO2-uitstoot: 2,0 miljoen ton
8. Zeeland Refinery N.V. CO2-uitstoot: 1,6 miljoen ton
9. Esso Nederland B.V. CO2-uitstoot: 1,6 miljoen ton
10. Air Products Nederland B.V CO2-uitstoot: 0,9 miljoen ton
11. Gunvor Petroleum Rotterdam B.V. CO2-uitstoot: 0,4 miljoen ton
12. AKZO Nobel Chemicals B.V. CO2-uitstoot: 0,4 miljoen ton
    
    

Totaal CO2-uitstoot: 38,9 miljoen ton
(uitstoot is op basis van cijfers over het jaar 2018)

'Onbegrijpelijk'
Freek Bersch, de campagneleider van Milieudefensie noemt het “onbegrijpelijk” dat de twaalf bedrijven zo weinig betalen. “Zij betalen niet alleen minder energiebelasting, zij krijgen geld toe. Het wordt tijd dat zij echt hun eigen verduurzaming betalen.”

Uitstoot en bijdrage aan verduurzaming van overige sectoren
Milieudefensie onderzocht ook het totaalplaatje waarin alle sectoren zijn meegenomen, inclusief huishoudens. De organisatie bekeek hoeveel CO2 iedere sector uitstoot en wat iedere sector bijdraagt aan verduurzaming.

Hieronder de top 3 van de sectoren met de hoogste uitstoot:

1. De zware industrie: 39,9 miljoen ton CO2
2. Landbouw: 20,79 miljoen ton CO2
3. Huishoudens: 18,9 miljoen ton CO2
   
   

De twaalf genoemde bedrijven vallen in de categorie zware industrie en veroorzaken in die categorie met 38,9 miljoen ton CO2 bijna alle uitstoot. Maar wie betaalt nou de meeste belasting op energie (ODE) van deze top 3 vervuilende sectoren?

1. De ODE-bijdrage van de zware industrie is 3,2% 
2. De ODE-bijdrage van de landbouwsector is 6,3%
3. De ODE-bijdrage van de huishoudens is 33,1%

De zwaarste vervuilers (de zware industrie en landbouwsector) betalen dus veel minder ODE dan huishoudens en andere sectoren. Milieudefensie: “Gemeten per ton broeikasgas betaalt ook de landbouw zeer weinig ODE. De sectoren dienstverlening, zorg, onderwijs en overheid betalen relatief het meest.”

De ODE-bijdrage van de overige sectoren:

1. Dienstverlening: 35,1%
2. Totale industrie: 16,1%
3. Overheid/onderwijs/zorg: 9,3 procent
   
   

Het meeste geld wordt dus opgehoest door de dienstverlening (zoals winkeliers, banken, uitzendbureaus, cultuur, sport, recreatiebedrijven). Terwijl deze sector samen met de sector overheid, onderwijs en zorg 7,3 miljoen ton CO2 uitstoten. Dat is nog geen eenvijfde van wat de zware industrie uitstoot.

‘Het is niet uit te leggen’
Campagneleider Freek Bersch van Milieudefensie: “De meeste mensen dragen graag bij aan het bestrijden van klimaatverandering, ook ondernemers. Maar het is niet uit te leggen dat juist de grootste vervuilers het zuurverdiende geld van kleinere fabrikanten mogen gebruiken om bijvoorbeeld hun CO2 onder de grond te stoppen. Zij moeten hun eigen verduurzaming betalen.”

Milieudefensie: schrap vrijstellingen
Milieudefensie vindt dat alle vrijstellingen die er nu voor de grote vervuilers bestaan, opgeheven zouden moeten worden. “Het wetsvoorstel voor de CO2-heffing kan dan ook een stuk eenvoudiger en transparanter worden: een platte heffing per ton CO2. Hoe meer je uitstoot, hoe meer je betaalt.”

Het argument dat grote bedrijven als Shell en Tata Steel internationaal moeten kunnen concurreren, vindt Milieudefensie niet terecht: “Deze bedrijven zijn elk jaar winstgevend. Tata Steel IJmuiden boekte gemiddeld 150 miljoen euro per jaar winst de afgelopen 13 jaar. Shell Nederland noteerde afgelopen jaar zo’n 500 miljoen winst.” 

Lees het rapport van Milieudefensie: