Hoezo mochten mannen die seks hebben met mannen lang geen bloed doneren?!

'Dit is beslist een doorbraak.' Mannen die seks hebben met mannen worden vanaf begin volgend jaar niet meer gediscrimineerd bij bloeddonatie. Iedereen krijgt vanaf dan dezelfde vragenlijst. Lange tijd speelde seksualiteit een rol.

‘Niet de vraag met wie je seks hebt maar of je risicovolle seks hebt wordt bepalend voor de vraag of je bloed mag doneren', schrijft LHBTQ-belangenorganisatie COC Nederland. 'Dat is precies wat wij al die jaren hebben bepleit.'

Geen seksueel contact
Tot 2015 waren mannen die seks hebben met mannen namelijk helemaal uitgesloten van bloeddonatie. Toen veranderde dit naar een jaar geen seksueel contact en in 2019 werd dit vier maanden. Onder seksueel contact werd zelfs aftrekken verstaan, ontdekte BNNVARA-presentator Jurre Geluk in de Pride Test. 

In 2020 werd daar de mogelijkheid tot het doneren van bloedplasma aan toegevoegd. Dat was eerder voor deze groep helemaal niet mogelijk om te doneren. Nu mag ook deze groep bloedplasma doneren, mits zij vier maanden geen seks hebben gehad met een andere man, aldus Kassa.

Monogame relatie
In landen om ons heen ziet dat donatiebeleid er anders uit. In de ons omringende landen België, Duitsland, Frankrijk, Engeland, Denemarken en Noorwegen is het al langer mogelijk voor homoseksuele mannen om bloed(plasma) te doneren. En in Spanje en Italië wordt zelfs de termijn van vier maanden niet gehanteerd. Daar geldt alleen een verbod van vier maanden voor mensen die in de afgelopen tijd onveilige seks of seks met meerdere personen hebben gehad. En zelfs in de Verenigde Staten werd het beleid aangepast: daar mogen homo's nu bloed en plasma doneren na drie maanden geen seks.

Mannen die seks hebben met mannen mogen in Nederland momenteel alleen bloed doneren als ze al langere tijd een monogame relatie (met een man) hebben of als ze vier maanden geen seks hebben gehad.

Grotere kans op hiv
Volgens Marloes Metaal, medewerker van bloedbank Sanquin, komen bloedoverdraagbare ziektes, zoals hiv, veel vaker voor onder mannen die seks hebben met mannen. Deze ziektes zijn pas na vier maanden goed zichtbaar in het bloed. De bloedbank nam daarom liever het zekere voor het onzekere in de hoop op veilig bloed.

'Hiv komt onder hetero’s bij 1 op de 60.000 personen voor. Bij mannen die seks hebben met mannen is dat 1 op de 600', aldus Merlijn van Hasselt van Sanquin in De Nieuws BV. 'Ook de volkomen promiscue heteroman of -vrouw krijgt een batterij vragen van de bloedbank, om te kijken of daar een verhoogd risico is op een bloedoverdraagbare infectie.’

Discriminatie
Mannen die geen vaste relatie hebben mogen momenteel nog steeds geen bloed doneren. Voor hetero's geldt dat overigens niet en dat werd als discriminatie gezien, zo was in 2020 te zien in Kassa. 'Het is het anders behandelen van homo's dan hetero's', aldus gepensioneerd huisarts Roel Metz. 'Aan hetero's wordt niet gevraagd hoe de seksuele activiteiten zijn en wordt er geen beperking opgelegd van vier maanden geen seks voor je bloed mag doneren. Als ze dat zouden doen dan daalt het aantal donoren naar nul denk ik.'

Sanquin onderzocht daarom of het mogelijk was dat ook die groep door middel van aanvullende vragen donor kan worden. Heel belangrijk volgens het COC. 'Dat is het eindpunt.' Dan speelt geaardheid namelijk niet langer een rol, maar gaat het om gedrag. 'Als jij als hetero drie gangbangs in een week doet, dan heb je misschien wel hetzelfde risico, maar dat moet je wel goed uit kunnen vragen', aldus infectioloog Casper in de Pride Test.

Risicogedrag
‘Sanquin kijkt naar gedrag dat een verhoogd risico geeft op bloedoverdraagbare infecties’, aldus Van Hasselt. ‘Daarbij kijken we in de breedte: ook naar mensen die naar verre landen reizen of mensen met ander risicogedrag. Ongeacht je geaardheid.’ Van Hasselt haalt de wetenschappelijke onderzoeken erbij om te achterhalen welke risico’s bij welke doelgroepen leven. ‘Het gaat dan ook over leeftijd. We kijken op de eerste plaats naar de gezondheid van de patiënt, daarna die van de donor. Op basis daarvan worden de beslissingen genomen.’

Intimiderende en diepgaande vragen
‘We stellen vragen over reisgedrag, tatoëergedrag, piercings. Allemaal dingen die een risico bij zich dragen. Bij seksueel gedrag kijken we naar de grootste risico’s. Daarop krijg je een vraag en als je daar positief op antwoordt dan sluiten we je voor een tijdje uit.’

Je kunt de vragenlijst eindeloos uitbreiden, maar je moet wel even uitkijken met hoe ver je gaat met je vragen, vindt Van Hasselt. ‘De vragen die we stellen worden al als intimiderend en diepgaand gezien. Wij stellen nu algemene vragen. Precieze vragen duren ontzettend lang en je weet nog steeds niet of je de goede antwoorden krijgt. Wat is veilig vrijen? Waar heb je het condoom bewaard? Wanneer heb je ‘m omgedaan, wanneer afgedaan – ik krijg al rode wangen nu. Dat zijn vervelende vragen.’

Wachten op goedkeuring
Het duurt overigens nog even voordat het nieuwe beleid wordt ingevoerd. Sanquin werkt namelijk samen met een plasmageneesmiddelenproducent. Deze moet, vanwege de nieuwe beoordeling van seksueel risicogedrag, het registratiedossier bij het European Medicines Agency aanpassen. Pas na goedkeuring kan de gelijke behandeling van alle bloeddonors worden ingevoerd. Er wordt gemikt op het eerste kwartaal van 2024.