Bijna de helft van de ouderen is eenzaam. En deze eenzaamheid slaat het hardste toe in de periode rond kerst en oud- en nieuw. Wat kan jij doen?
Ali B liep door Amsterdam en kwam een oudere vrouw tegen die een opmerking maakte over iets dat in de weg lag.
‘Hoe gaat het met u, mevrouw?’, vroeg de rapper.
‘Wat lief dat je dat aan me vraagt!’, zei de vrouw.
Ze eindigden op het terras – Ali B had de tijd. ‘Uiteindelijk kwamen de tranen.’
Zingeving
In deze Week tegen Eenzaamheid schuift Ali B aan bij Pauw, samen met Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid. Daar vertelt hij over zijn ontmoeting met de vrouw. En over de moraal van dit verhaal: ‘Het gaat niet om wat wij dan aan haar geven; ik voelde zelf óók heel veel zingeving en voldoening! Ik hoop dat dat onderdeel van onze cultuur wordt. Dat je je beseft: Als je iets kleins voor eenzame mensen doet, geeft dat ook zingeving aan je eigen leven.’
‘In het Westen hechten we vooral waarde aan pragmatische successen’, aldus Ali B. ‘Geld verdienen, carrières. Daarin hebben zij niet een belangrijke rol. Dat vergeten mensen. Dat doen ze niet bewust.’ Een week tegen eenzaamheid zet het thema op de agenda, maar is natuurlijk te kort om het probleem op te lossen. Ali B: ‘Dit ga je niet in een week fixen. Het moet de rest van ons leven onderdeel van onze cultuur worden.’
Deze tijd ‘Misschien wel één van de grootste maatschappelijke vraagstukken die we hebben in deze tijd’, zo noemde minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) het probleem van eenzaamheid bij ouderen eerder in Pauw. ‘Meer dan de helft van onze ouderen zegt zich eenzaam te voelen. Tien procent voelt zich ernstig eenzaam – zo erg, dat ze in een sociaal isolement leven. Als ze ziek zijn, weten ze niet wie ze moeten vragen om een boodschap te doen.’ Hij verwees naar een onderzoek van ouderenbond KBO-PCOB, waaruit blijkt dat één op de zes ouderen zich in de zomermaanden extra eenzaam voelt. Mensen zijn op vakantie, verenigingen stoppen met activiteiten. ‘Daar staan we helemaal niet bij stil.’
De Rotterdamse Ada Kelder en Wilma Slobbe trekken zich het lot van de eenzame ouderen aan. Zij zaten eerder bij
Pauw
om te vertellen wat ze zoal tegenkomen – en hoe goede bedoelingen van bovenaf niet altijd werken in de praktijk.
Psycho-analyticus Paul Verhaeghe weet wat de fysieke gevolgen zijn van eenzaamheid. Hij vertelde er eind vorig jaar over in
Buitenhof
: ‘Ik ben er wel van overtuigd dat eenzaamheid ervoor zorgt dat mensen ziek kunnen worden.’ Hij verwijst naar hersenonderzoek waaruit blijkt dat hersenen van eenzame ouderen overeenkomen met hersenen van mensen die fysieke pijn hebben. ‘Het gaat nog een stap verder: voor eenzaamheid werken dezelfde pijnstillers als voor fysieke pijn. Dat zou nog wel eens een verklaring voor de toename van pijnstillers kunnen zijn.’ Hoogleraar ‘kwetsbare ouderen’ Anja Machielse, ook in
Buitenhof
: ‘Ik denk dat eenzame mensen daar echt onder kunnen lijden. Dat ze er stress door kunnen krijgen en daardoor hun gezondheid wordt aangetast in negatieve zin.’
Pijnstillers
Hoe zit dat met die aantallen die De Jonge steeds noemt? Eenzaamheid is op zich moeilijk te meten. Verhaeghe: ‘Het zegt heel veel over onze manie en onze illusie om alles meetbaar te willen maken. Maar we zien dat het aantal mensen met depressies toeneemt. Het aantal zelfmoorden is in vijftien jaar tijd verdriedubbeld. Het aantal voorschriften voor pijnstillers neemt toe. Dan moet je wel een verband zien.’
Verhaeghe vervolgt: ‘Die vroegere, bijna organische psychosociale verbanden zijn weg. En die komen niet meer terug. Eenzaamheid is daar natuurlijk een gevolg van.’ Machielse: ‘Er zijn vormen van eenzaamheid die ontstaan als je partner overlijdt, of als je relatie verbroken wordt, of als je ergens gaat wonen waar je nog niemand kent. Dan zijn gevoelens van eenzaamheid even heel normaal. Maar heel veel vormen van eenzaamheid hebben te maken met het feit dat we niet meer vanzelfsprekende verbanden hebben, die vroeger heel normaal waren. Er waren in een dorp of plaats waar je woonde mensen om je heen die je kenden. Daar hoefde je helemaal geen moeite voor te doen. Je voelde dat je erbij hoorde; daar moet je in de moderne samenleving veel meer moeite voor doen.’
Wat moet er gebeuren? De Jonge: ‘We stimuleren allerlei nieuwe vormen van zorg, die de plek innemen tussen langer thuis wonen en de verpleeghuizen. Dat is hartstikke goed.’ Maar de aantallen zijn hoog, zegt De Jonge. En de nood is hoog. ‘Dat heeft te maken met een verdere individualisering. Het omgaan met elkaar – naoberschap, zoals ze dat in het oosten noemen – lijkt men soms een beetje verleerd te zijn. Dat moeten we gewoon weer onder de knie zien te krijgen.’
Eind vorig jaar bezocht Jurre Geluk voor
Yung DWDD
een aantal ouderen om te praten over eenzaamheid. Nou, dat bleek een belangrijk thema.
