Abortus is geen misdaad: 'Veel mensen onderschatten hoe kwetsbaar het recht op abortus in Nederland is’

Abortus moet uit het Wetboek voor Strafrecht. Want abortus is geen misdaad, vindt presentator Dzifa Kusenuh. Daarom maakt ze er een Spuiten en Slikken-serie over en start ze een burgerinitiatief.

Abortus is geen misdaad, vindt presentator Dzifa Kusenuh. Ook Jurre Geluk sluit zich hierbij aan. Evenals Sophie Hilbrand, Sinan Can, Eva Eikhout, Stijn de Vries, Sahil Amar Aïssa, Emma Wortelboer, Raïsha Zeegelaar, Tim Hofman, Luc Sarneel, Ralph de Boer, Chris Zegers, Max Terpstra, de Spuiten en Slikken-redactie, omroep BNNVARA, het Humanistisch Verbond en tienduizenden ondertekenaars van het burgerinitiatief.

Wetboek van Strafrecht
Wie dat niet vindt, is ons wetboek. Artikel 296 van het Wetboek van Strafrecht stelt dat een abortus in Nederland strafbaar is, tenzij er aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. En dat klopt niet, vindt Kusenuh. Daarom is ze in samenwerking met Spuiten en Slikken, BNNVARA en het Humanistisch Verbond een burgerinitiatief gestart om abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen en de ‘strafbaar, tenzij’ te vervangen door ‘legaal, mits’. Want ‘abortus is géén misdaad, dus het hoort gewoon niet thuis in het Wetboek van Strafrecht’, aldus Kusenuh.

‘Veel mensen onderschatten hoe kwetsbaar het recht op abortus in Nederland geregeld is’, aldus Kusenuh, initiatiefnemer van het burgerinitiatief en presentator van de Spuiten en Slikken-documentaireserie met de naam Abortus is geen misdaad. ‘Ik dacht zelf ook dat dit – sinds de strijd van de Dolle Mina’s – in ons land goed geregeld was. Maar dat blijkt tegen te vallen.’

In landen als de Verenigde Staten, Polen en Hongarije hebben we onlangs kunnen zien hoe dit recht van tafel geveegd kan worden als het juridisch fundament niet sterk genoeg is en conservatieve geluiden de overhand nemen. Ook in Nederland groeit het aantal anti-abortusdemonstranten: waar tussen 2000 en 2015 slechts duizend mensen deelnamen aan de anti-abortusdemonstratie Mars voor het Leven, zijn dat er inmiddels al zo’n tienduizend, meldt NOS eerder dit jaar.

Anti-abortuslobby
Daarbij is de lobby van deze groep goed georganiseerd. Het beperkt zich niet tot een fanatieke demonstrantengroep op de stoep van de abortuskliniek of de tienduizend deelnemers aan de mars. Onderzoek van Investico, uit 2021, toont een internationaal anti-abortusnetwerk waarin ‘wetten (…) voorzichtig maar gestaag knagen aan het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen, en het recht van de foetus hoger op de politieke agenda duwen’. Een netwerk dat ook in ons land actief is – en in contact staat met de christelijke politieke partijen SGP, ChristenUnie en CDA. Wat resulteert in een ‘eindeloze politieke koehandel met de lichamen van vrouwen’, aldus Anniek de Ruijter, jurist en directeur van Bureau Clara Wichmann, tegenover De Correspondent. ‘Al decennia doen regeringspartijen handjeklap over deze kwesties met hun streng christelijke regeringspartners.’

De lobby werkt een gestructureerd stappenplan af, weet Kusenuh inmiddels. ‘Zo is er vorig jaar door de Tweede Kamer een wet aangenomen die het mogelijk maakt voor ouders om hun doodgeboren kind in het basisregister in te schrijven.’ Een sympathieke wet, vond de Kamer. ‘Er werd gedacht: als dat kan helpen bij de rouwverwerking, dan is dat een goede zaak. Maar binnen de anti-abortusbeweging wordt deze wet gevierd als een overwinning op de erkenning van de levensvorm van de ongeboren vrucht.’ Onbewust geven we anti-abortusdemonstranten steeds meer munitie in de discussie over abortus, vreest Kusenuh.

Discussie
Zolang abortus het predicaat ‘strafbaar, tenzij’ draagt, staan voorstanders van de vrije keuze in discussies over dit verworven recht bij voorbaat 1-0 achter, gelooft De Ruijter. Omdat het om een misdrijf gaat dat gereguleerd moet worden. ‘Als je zou zeggen: dit hoort niet in het strafrecht, dit is een medische of medisch-ethische kwestie, de overheid gáát er helemaal niet over of ik zwanger moet blijven, dan zou de discussie eerder gaan over andere kwesties. Bijvoorbeeld: hoort abortus in het basispakket? Is het nodig dat bij bepaalde late afbrekingen een medisch-ethische commissie een oordeel velt, zoals bij bijvoorbeeld ivf en andere behandelingen rondom reproductieve gezondheid?’

Omslachtig
De huidige abortuswetgeving is naast kwetsbaar ook omslachtig. Zolang abortus in het Wetboek van Strafrecht staat kan het namelijk geen deel uitmaken van het reguliere zorgsysteem en het gezondheidsrecht. Dat maakt beschikbaarheid van de langverwachte abortuspil via de huisarts ingewikkeld, medisch-ethische kwesties ten onrechte tot een politieke aangelegenheid, de positie van abortusartsen gevoelig, en mensen die voor een abortus kiezen kwetsbaar. Mensen uit de laatste groep moet hiervoor in veel gevallen naar een speciale abortuskliniek - waar ze met enige regelmaat geconfronteerd worden met anti-abortusdemonstranten. Dit zou met de wetswijziging verleden tijd zijn. ‘Bij bezoek aan het ziekenhuis kan niemand bij de ingang zien waar je voor komt. Dat kan enorm helpen’, meent Kusenuh.