Dzifa Kusenuh: 'Mijn afkomst en uiterlijk zijn nu zelfs even een soort voordeel'

3 op reis-presentator Dzifa Kusenuh weet goed wat ze wil, maar de politiek wordt het niet. ‘Reacties voor de bühne, daar kan ik niet tegen.’

Dzifa, bekend van onder meer Zapplive, Drugslab en GTST en sinds 2020 een van de 3 op reis-gezichten, vertelt dat soms te veel al van tevoren werd bedacht. ‘Zo was ik afgelopen seizoen in Paraguay op bezoek bij de mennonieten, een doorgaans gesloten gemeenschap die leeft op een soortgelijke traditionele wijze als de amish. Vastgevroren in de tijd, zonder moderne technologie. Het kostte tijd om mensen op hun gemak te stellen en op camera te spreken. Toen ze ons eindelijk binnen uitnodigden, moesten we ons haasten omdat we volgens de planning nog moesten filmen op een volgende locatie. Dat voelde gejaagd en awkward. Een reflectiepunt voor mij.’ Komend seizoen geldt het motto: volg je gevoel. En er is meer ruimte voor eigen ideeën.

In Dzifa's geval mondde dat – naast reizen naar Berlijn en Indonesië – uit in een citytrip naar het Franse La Rochelle. Behalve om zijn oesters, terrassen en stranden ook bekend om zijn jaarlijkse muziekfestival Francofolies vol rap, chansons en wereldmuziek. De Nederlands-Ghanese ontmoette daar haar vriend, de Franse straatmuzikant en fluitist Jason die inmiddels veelvuldig in het Rotterdamse centrum is te bewonderen.

‘Ik maak ook muziek, soul, jazzy-achtig. Niet als werk, puur voor mezelf. Dan zing ik af en toe in cafeetjes. In het Amsterdamse Ruigoord stond ik op het festival Landjuweel met de n’goni, een West-Afrikaanse harp. En heel soms treed ik op straat op. Het is niet alleen een leuke manier om reizend mensen en andere muzikanten te ontmoeten. Het is ook een uitdaging voor mezelf. Met Jason doe ik weleens een setje. Nog steeds heel spannend om je op die manier kwetsbaar op te stellen. Ik geef me bloot met eigen nummers en teksten. Maar over het algemeen luisteren mensen niet heel goed. Dan is hun reactie vooral: leuk dat je er bent, klinkt goed. Terwijl het schrijven van die liedjes ook een soort van therapie voor mij is. Ik heb bijvoorbeeld een nummer over de relatie met mijn vader waarin dit fragmentje voorkomt: I only smoke weed when I wanna feel happy, I know you want me to study farmacie. Hij zat er altijd op te hameren dat ik apotheker moest worden. Dat liedje zegt veel over mijn onzekerheden. Ik heb het nog nooit voor hem gespeeld, alleen voor anderen.’

Waarom speel je dat dan niet voor je vader?
'Hij is niet het type man tegen wie je zegt: ik heb een nummer voor je geschreven, ga even zitten. Hij luistert naar me en support me altijd, we zijn close. Onze communicatie is moeilijk om aan anderen uit te leggen. Als ik problemen heb of huil, kan zijn reactie zijn: die gordijnen moeten echt beter worden opgehangen. Dat is zijn manier om te zeggen: ik weet dat je verdrietig bent, ik ben er voor je. Anders dan rechtstreeks zeggen wat je voelt of denkt. Hij komt uit Ghana en ik zie dat mijn hele Ghanese familie op deze manier om onderwerpen heen praat. Mijn moeder, afkomstig uit Nederland, is veel directer. Zo van: wat is er aan de hand en wat gaan we eraan doen?'

'Voor Spuiten en slikken moest ik drugs gebruiken op camera. Mijn moeder zei meteen: kijk uit dat je niet verslaafd raakt. Ook vroeg ze: is er een vangnet? Mijn vader heeft het er nooit over gehad; in Ghana is zoiets not done. Ik denk dat hij geen enkele aflevering heeft gekeken. 3 op reis is het eerste programma met mij dat hij wel volgt. Elke zondag.'

Je speelt niet je muziek voor je vader, maar gaat wel met hem op reis. Wat delen jullie dan?
'Ik ben met hem naar Ghana geweest om familie te bezoeken en we gaan binnenkort weer. Ik wil een documentaire maken over voodoo, dat is al heel lang zijn levensfilosofie. Het geeft hem kracht. Voodoo klinkt heftig en mensen hebben er een gek beeld bij: in poppetjes prikken, vloeken over anderen uitspreken, bloed drinken. Maar het gaat om totaal andere dingen: helen, met de natuur leven, in contact staan met voorouders, energieën opvangen. Het is de originele Afrikaanse religie van voor de kolonisatie en missionarissen. Ik wil daar echt meer over weten. En ik wil zelf een initiatie doen.'

Wat houdt zo’n initiatie in?
'Dat vraag ik mij ook af. Het is een soort ifa-ceremonie en dat is het moment dat je zelf aangeeft dat je geesten beter wilt leren kennen. Die geesten zijn altijd al om ons heen, dat heb ik mijn hele leven te horen gekregen. Dat ze bijvoorbeeld mijn vader waarschuwen voor bepaalde gevaarlijke situaties. Of ze komen met praktische informatie over je levenspad. Als je aangeeft dat je hen beter wilt leren kennen, kun je met hen gaan communiceren in je dromen. Ik ben eens met een vriendin met borstkanker mee geweest naar zo’n initiatie. Er worden veel sterke spirits bij gebruikt, maar gek genoeg voel je je niet dronken. Er hangt een aparte energie, je raakt in een soort trance.'

Voel je je thuis in Ghana?
'Wanneer mensen mij in Nederland vragen waar ik vandaan kom, antwoord ik: uit Nederland, ik ben hier geboren. Maar dan zie ik ze kijken: waarom ben je bruin? En dan vragen ze door. Logisch, I guess. En niet erg. Want ik ben anders. In Ghana gebeurt dat ook. Ik val al van ver op door mijn kleding, mijn Nederlandse manier van doen, het feit dat ik de taal niet spreek. Ik ben daar ook een outsider. En toch: toen ik daar was met een witte, blonde huisgenote gaven ze haar een stoel en mij niet. Terwijl ik op dat moment meer geld had dan zij. Misschien wel logisch gedacht. Kijk bij bedrijven waar veel mensen werken… Dan hebben ze regelmatig een witte man als aannemer.'

Wat vind je ervan dat Sahil Amar Aïssa, een bevriende presentator, in interviews zegt dat het in Hilversum wemelt van de racisten en seksisten? En dat mensen van kleur er geen kans krijgen?
'Ik ken hem sinds mijn 18de, toen ik hem regelmatig zag tijdens auditierondes. Ik dacht: deze gast is goed, hij gaat het echt worden. Ik vind deze vraag moeilijk te beantwoorden. Ik heb zelf ook het een en ander meegemaakt, zoals er op elke werkvloer dingen gebeuren. Bij Drugslab had je eerst Nellie, Bastiaan en Rens. De comments waren: wow, kijk dat blonde haar en die blauwe ogen. Door een kleurfilter viel dat blauw nog eens extra op. Ik kwam nadat Rens vertrok. De standaardreactie in het begin was dat ik alleen maar was aangenomen omdat ik zwart ben. Ik vond dat best heftig. Ik ging naar de leiding en vroeg: ben ik aangenomen omdat ik zwart ben? Ik verwachtte: nee. Maar het antwoord was: ja. Daarna ook: je bent daarnaast een goede presentator. Nu waardeer ik dat mij dat straight up werd meegedeeld. Toen dacht ik: het voelt alsof ik op basis van een hokje die plek krijg.'

'Ik denk dat de frustratie over het langzame tempo van verandering bij Sahil zo groot is, dat hij niet anders kan dan op deze manier kritiek leveren. Ik ben genuanceerder. Je kunt niet alle redacties en omroepen over één kam scheren of de helft van de witte, blonde werknemers ontslaan. Dat is niet de weg. Verandering kost meer tijd. Bovendien denk ik dat de situatie waarin we zitten het gevolg is van de geschiedenis en de maatschappij waarin we leven.'

Heb jij voldoende kansen gekregen in Hilversum?
'Ja. Mijn afkomst en uiterlijk zijn nu zelfs even een soort voordeel. Na Black Lives Matter merkte ik dat ik nog meer kansen kreeg. Mijn look is in: de ideale zwarte persoon, heel Nederlands en Nederlands opgevoed en aangepast. Ik ben een compromis of zo. Met castings voor films en series merk ik dat ook. Dan kom ik een ruimte binnen waar iedereen op mij lijkt terwijl uiterlijk voor die rol niet echt belangrijk is. Oké, ze willen inclusief. Maar vaak voor de bijrol, niet voor een uitgediept karakter. Belangrijk bij verandering is dat er ook mensen van kleur op beleidsbepalende posities komen binnen redacties en directies. Daar wil je ook de weerspiegeling van de samenleving zien. Niet alleen op beeld.'

Je hebt onlangs de Tweede Kamer toegesproken om abortus uit het strafrecht te krijgen. Wat voor reacties kreeg je en schuilt er een politicus in je?
'Over het algemeen werd er positief gereageerd. Ook door jonge mensen, dan hoorde ik op straat: hé Dzifa, goed gedaan in Den Haag. Dat verraste me: ik dacht dat jongeren niet in politiek geïnteresseerd waren. Schreeuw om Leven liet van zich horen, net als figuren die mij via Instagram voor babymoordenaar uitmaakten. ‘Als we je zien lopen dan…’ Ik kon dat makkelijk relativeren, ik vatte dat niet persoonlijk op. Zulke reacties lijken een soort huiswerk voor sommigen wanneer het om dergelijke onderwerpen gaat. Ik vond het spannend om de Tweede Kamer toe te spreken. En op sommige momenten ook verwarrend: gedoe met dubbele agenda’s, reacties voor de bühne, dan weer ja zeggen en nee doen. Daar kan ik niet tegen. Dus nee, ik ben zeker geen raspoliticus.'

Je bent wel een millennial, de generatie die vaak te horen krijgt dat ze verwende prinsjes en prinsesjes zijn. Schuilt er een kern van waarheid in die kritiek?
'Het zijn natuurlijk boomers die dat zeggen. Mensen die makkelijk huizen konden kopen terwijl dat nu veel ingewikkelder is. Maar ergens zit er wel iets in. Grappig: je kunt dat op verschillende manieren interpreteren. Jongeren zeuren sneller. Het is ook een generatie die sneller aan de bel trekt, zich durft uit te spreken over dingen die niet kloppen in het systeem. Jezelf niet opbranden, beter zorgen voor je welzijn. Voeding is ook zo’n millennial-ding. Ik neem het mijn ouders niet kwalijk, maar ze kookten wel vaak uit pakjes en zakjes en stopten ons de hele dag vol met mierzoete ice tea. Moet ik nu moeite doen om van mijn suikerverslaving af te komen.'

Kun jij jezelf pijn doen om iets te bereiken of ben je gepamperd opgevoed?
'Ik ben vroeger nooit echt verwend. Mijn ouders hadden niet veel geld. We deden boodschappen bij Aldi en we gingen op vakantie met de tent.In Ghana sliep ik op een matje op de grond tussen de slangen. Ik ben blij met mijn half Ghanese opvoeding: niet zeuren, maar poetsen. Meehelpen in huis, schoonmaken, dat werd er al vroeg in gedrild.'

'Dan ging ik bij vriendjes spelen, ruimde mijn eigen bord op en zei de moeder: kijk eens wat Dzifa doet. Wat goed. Ik dacht: je moest eens weten, ik poets thuis de hele keuken en ga met een stofzuiger het huis door. Met studeren zeiden mijn ouders: wij betalen de opleiding, jij de boeken. Geen geluier. Wat dat betreft hoor ik niet bij millennials. Ik moest juist opletten dat ik niet te snel ging en de lat te hoog legde. In het begin liep ik werkelijk alle castings af. Dan greep ik alles aan, kleine rollen, presentatieklussen, en werkte ik ook nog tot twee uur ’s nachts achter de bar in een club. Nu ben ik selectiever, ik wil minimaal een dag in de week vrij om door het bos te lopen.'

Kijk je al verder dan 3 op reis of ben je niet van het uitstippelen van de toekomst?
'Ik denk zeker na over wat ik wil. Tot nu toe was dat 3 op reis, dus daar geniet ik enorm van. Ik weet wat ik niet wil: de nieuwe Eva Jinek worden. Ik mocht een tijdje Na het nieuws doen, superleuk. Maar vier gasten die ieder vijf minuten hebben… Ik kwam telkens tijd tekort. Ik werk liever langer aan dingen. Documentaires maken. Interessant om te kijken of ik via Youtube een eigen publiek aan me kan binden. Soms haal je meer views binnen dan via reguliere televisie. Het zelf draaien en uitzenden en editen van onderwerpen die ik interessant vind, lijkt mij ook vet.'