Transcriptie - Prutsen en pielen zonder pottenkijkers

00.14

[caption]

voice-over

Het is november als op de redactie van Zembla een USB stick wordt afgeleverd. Op die stick staan meer dan 100 vertrouwelijke documenten en e-mails. Het blijkt te gaan om interne stukken van de Belastingdienst. Ze bevatten informatie over misstanden.

Redacteur

U zou ook degene zijn die mensen onder druk zou hebben gezet.

Voice-over

We spreken vertrouwelijk met hoge ambtenaren. Er zou sprake zijn van den groot databeveiligingslek bij de Belastingdienst.

Hildebrandt

Dat is heel zorgwekkend.

voice-over

Zembla krijgt de USB stick op een moment dat de Belastingdienst in zwaar weer verkeert. Een reorganisatie ontaardt de afgelopen tijd in chaos.  Staatsecretaris Wiebes ligt onder vuur.

Politicus

Ik sta echt paf.

Wiebes

Ultiem ben ik daar politiek verantwoordelijk voor en niemand anders.

Voice-over

Wiebes belooft hard in te grijpen. Een commissie van wijzen moet de Belastingdienst onder de loep nemen. Er volgen harde conclusies.

Reporter

De leiding was een informele bende die geen pottenkijkers duldde…

Voice-over

Maar uit de documenten die wij in handen krijgen, blijkt dat veel misstanden tot nu toe niet naar buiten zijn gekomen. Zembla onderzoekt welke problemen door de Belastingdienst verzwegen worden.

01.30

[caption]

[caption]

voice-over

Afgelopen vrijdag komt de commissie die door staatssecretaris Wiebes is ingesteld om de Belastingdienst te onderzoeken, met een scherp oordeel. Volgens de commissie heeft Wiebes de dienst niet onder controle. De top van de Belastingdienst zou achter zijn rug om handelen en de inning van de belastingen is in gevaar.

Reporter

Wat belooft u de mensen?

[caption]

Wiebes

Nou ik beloof dat wij doorzetten. Want dat is nodig. De Belastingdienst is wat mij betreft de belangrijkste dienst in het rijk. De continuïteit moet altijd geborgd zijn. dat is een, nou een opdracht met bijna heilige proporties wat mij betreft en wij zullen dus altijd doorzetten.

voice-over

Maar Zembla beschikt over informatie die nog niet naar buiten is gekomen. En, waar de Belastingdienst en het ministerie al veel langer van op de hoogte zijn. Die informatie staat op deze USB stick en heeft te maken met een nieuwe afdeling binnen de Belastingdienst, lezen we. Die afdeling heet ‘de Broedkamer’. In de Broedkamer werken meer dan 100 dataspecialisten. Zij koppelen alle gegevens die de dienst van belastingbetalers heeft. Daardoor zien ze allerlei nieuwe patronen, bijvoorbeeld van fraude. Big data heet dat met een modewoord.  Door die nieuwe manier van werken zou de Belastingdienst tegen lagere kosten veel meer geld kunnen ophalen.

03.03

Hildebrandt

Die datagestuurde aanpak, dat is een cultuuromslag.

voice-over

Mireille Hildebrandt is hoogleraar ICT en rechtsstaat. Ze doet onderzoek naar het gebruik van persoonsgegevens door de overheid.

[caption]

Hildebrandt

Ik denk dat dat tot op zekere hoogte onvermijdelijk is. We, de Belastingdienst is er om inkomen te herverdelen, om het mogelijk te maken dat de staat, dat er strafrecht is, dat er gevangenissen zijn, dat er ook onderwijs is, dat er wegen zijn et cetera. Dus fraudedetectie is absoluut noodzakelijk. En daarvoor heb je inzicht nodig, daarvoor heb je informatievoorziening nodig.

voice-over

De Belastingdienst heeft gegevens van 11 miljoen belastingbetalers en van bijna 2 miljoen bedrijven. In de Broedkamer worden al die gegevens gekoppeld. Zo wil de Belastingdienst erachter komen wie gecontroleerd moet worden en wie er fraudeert.

Jacobs

Daar zitten natuurlijk patronen in. En als je die patronen ziet en effectief gebruikt dan kun je ook gerichter controleren en toezicht houden. Dus ik begrijp dat zeker ja.

voice-over

We spreken ook met Bart Jacobs, hoogleraar computerbeveiliging en privacy deskundige.

[caption]

Jacobs

Mensen die te weinig belasting opgeven die zitten vaak in die en die hoek, of die hebben met dit soort zaken te maken of die maken vaak dit soort fouten, kun je je voorstellen.

voice-over

Wat weet de Belastingdienst allemaal van ons? Op de website van de dienst vinden we een document waarin dat staat opgesomd. Per persoon kan het om tientallen zaken gaan, die worden opgeslagen. Niet alleen ons adres en inkomen, maar bijvoorbeeld ook ons reisgedrag, onze schulden en vermoedens van strafbare feiten.

Hildebrandt

Als je die bij mekaar gaat leggen kun je vrij precies iemands gedrag in beeld brengen en hoe meer gegevens je bij mekaar legt, hoe completer beeld je krijgt van individuele personen. En dat is denk ik sowieso heel gevoelig.

Jacobs

Ja, zonder meer. Ja.

Redacteur

Hoe zou je die moeten beveiligen?

Jacobs

Ja, heel erg goed dus. Naarmate gegevens gevoeliger zijn moet je meer aan beveiliging doen. Dat is ook wettelijk vereist.

voice-over

Maar op de USB stick vinden we alarmerende stukken over grote beveiligingsproblemen bij de Broedkamer. De Belastingdienst zou daar al langere tijd van op de hoogte zijn maar niets hebben gedaan om de gegevens goed te beveiligen. De persoonlijke gegevens van 11 miljoen belastingbetalers.

05.35

Hildebrandt

Ja dat is, als het waar zou zijn, dan is dat zeer alarmerend.

Redacteur

Wat kan er gebeuren als dit soort gegevens in verkeerde handen vallen?

Jacobs

Grootste risico is denk ik identiteitsfraude. Als iemand al mijn persoonsgegevens heeft en daar nog allerlei financiële gegevens omheen heeft, is het voor zo iemand makkelijker om zich als mij voor te doen. Er kunnen verschrikkelijke dingen mee gebeuren.

voice-over

Wat gebeurt er in de Broedkamer? Vanaf het najaar spreken we met meerdere bronnen die nauw bij de data afdeling betrokken zijn geweest, een aantal daarvan op directieniveau. Sommige informanten zijn inmiddels weg bij de Belastingdienst. Anderen werken er nog. Ze vertellen  over het beveiligingslek, maar ook over andere zaken. Rond de Broedkamer blijkt nog veel meer mis te zijn.

[Caption]

06.25

Stem

“Ik wil míjn verhaal kwijt omdat ik me niet langer kan verenigen met de misstanden, het gebrek aan integriteit, de manipulatie en de misleiding.”

voice-over

Geen van onze bronnen, waaronder directieleden, durft voor de camera plaats te nemen .Zonder uitzondering zijn ze bang voor represailles. Toch willen zeven personen hun verhaal doen.  Gezien de gevoeligheid van het onderwerp laten we de identiteit van onze belangrijkste bronnen controleren door een notaris. Zij leggen onder ede een verklaring af.

Notaris

Dank u wel.

Stem

“De manier waarop binnen de Broedkamer met belastinggegevens werd omgegaan was ongelofelijk amateuristisch.”

Stem

“Dit handelen dreigt het imago en de reputatie van de Belastingdienst in groot diskrediet te brengen.”

voice-over

Uit de verklaringen blijkt dat deze man een cruciale rol speelt. Hans Blokpoel. Sinds 2010 de baas van de belastingdienst. Op een overheidswebsite vinden we een interview waarin Blokpoel uitlegt dat hij als directeur van de belastingdienst goed weet hoe met persoonsgegevens omgaat.

[caption]

Blokpoel

Elke dag je dienstverlening op orde houden, altijd beschikbaar. En zorgen dat gegevens niet op straat komen. Dat zijn de dingen waar je eigenlijk elke dag mee bezig moet zijn.

voice-over

Onze bronnen vertellen dat directeur Blokpoel n 2014 samen met een paar vertrouwelingen een plan opstelt om de belastingdienst grondig te hervormen. De investeringsagenda.

Stem

“Dat ging er heel geheimzinnig aan toe herinner ik me. Alle ramen werden afgeplakt met grote vellen papier. Niemand mocht erin. Heel ongebruikelijk voor de Belastingdienst.”

08.24

Stem

“Hans Blokpoel wilde van de oude IT systemen af, hij wilde voortaan alles doen met data analyse. De Broedkamer is de spil in de veranderingen.”

Stem

“Ik vind die aanpak om met Data Analytics te gaan werken een hele goede keuze maar je moet het goed organiseren en dat is niet gebeurd.”  

[caption]

voice-over

Staatssecretaris Wiebes is enthousiast. Hij gelooft heilig in de nieuwe aanpak.

Wiebes

Hoe heet het fenomeen als je tegen lagere kosten twee tot driemaal zo vaak raak schiet en meer ophaalt per keer? Dat heet wat mij betreft een revolutie.

voice-over

Maar onze bronnen verklaren dat de sfeer binnen de Belastingdienst ondertussen om te snijden is.

09.21

Stem

“In de hele organisatie is sprake van weerzin en grote twijfel. Dat ligt erg aan het leiderschap van Hans Blokpoel.”

Stem

“Hans Blokpoel is een soort Napoleon en een hele slimme en gehaaide bestuurder. Hij vindt de Broedkamer geweldig. Maar hij kijkt neer op de fiscalisten, op de IT-ers, op de oude Belastingdienst.”

Stem

“Kritiek op de Broedkamer is not done…. Hans Blokpoel hanteert een schrikbewind waarbij hij alle leden van het managementteam manipuleert.”

voice-over

Met de verklaringen gaan we naar Leo Huberts. Hij is hoogleraar bestuurskunde en expert op het terrein van integriteit bij de overheid.

Huberts

Het lijkt mij bijzonder dat er zoveel mensen bereid zijn geweest om verklaringen af te geven.

Redacteur

Geen van die bronnen wil op camera. Begrijpt u dat?

[caption]

Huberts

De klok luiden, klokken luiden is een buitengewoon risicovolle aangelegenheid. Wanneer de cultuur zo is dat je niet open met z’n allen het thema aan de orde kunt hebben en daar ook op aanspreekbaar bent, ja die cultuur maakt ook dat wanneer je dingen naar buiten brengt dat daar binnen een organisatie vaak heel negatief op gereageerd wordt. Door collega’s, soms door leidinggevenden. Klokkenluiders worden vaak met vergelding geconfronteerd in de eigen organisatie.

voice-over

Meerdere medewerkers en directieleden uiten kritiek. Maar dat wordt niet getolereerd.

Hubert

Dan is er sprake van eren organisatie cultuur die natuurlijk op allerlei terreinen negatieve uitwerking heeft. Het kan  om mensen die overspannen raken, het kan op allerlei manieren, tot aan integriteitsschending aan toe. Daar kunnen nogal wat dingen misgaan.

11.10

Voice-over

We gaan ook naar de geestelijk vader van het huidige belastingstelsel dat is ingevoerd in 2001, oud hoogleraar Leo Stevens. Stevens adviseert regelmatig de Belastingdienst en ook het Ministerie van Financiën. Hij schrikt van de verklaringen die we hem voorleggen.

Stevens

Dit gaat me dwars door m’n ziel. En ik kan alleen maar zeggen, zo ken ik de Belastingdienst niet.

[caption]

Stevens

Maar dat zal zeker waar zijn, als mensen dat verklaren dan he bik geen reden om daaraan te twijfelen en zeker niet als dat eh ook nog eens een keer door mensen onder ede wordt verklaard dat dat de situatie is.

[caption]

Stem

“De cultuur rond het management van de Broedkamer is afschuwelijk.  Er is veel grof taalgebruik, er wordt gescholden en ze hebben het over idioten, sukkels. Mensen zitten te huilen in vergaderingen.”

Stevens

Ja dan is de, ja is het functioneren van de Belastingdienst in het geding. He, dus dat kunnen we niet hebben.  

voice-over

We nemen contact op met directeur Hans Blokpoel. Hij is in december vertrokken bij de Belastingdienst.

Redacteur

Deze bronnen zeggen Blokpoel voerde een schrikbewind.

voice-over

Blokpoel zegt zich niets te kunnen voorstellen bij de beschuldigingen. Maar de verklaringen gaan nog verder. De bronnen schetsen de Broedkamer als een afdeling waar pottenkijkers buiten de deur worden gehouden.

12.38

Stem

“Ze mochten alles zelf bepalen en hoefden alleen aan Blokpoel verantwoording af te leggen. Niemand kreeg verder te horen wat er daarbinnen gebeurde. Niemand had er zicht op.”

voice-over

In de documenten op de USB stick lezen we dat ambtenaren van de belastingdienst zich grote zorgen maken over een ernstig beveiligingslek. Onze bronnen bevestigen dat.

Stem

“De Broedkamer heeft de beschikking over alle data. Je zit dan echt op de jackpot.”

Stem

“Het gaat om zeer gevoelige gegevens, zowel vanuit privacy als vanuit commercieel oogpunt en die gegevens zou je heel goed moeten afschermen.”

[caption]

Jacobs

Gegevens van bedrijven, ja die zijn natuurlijk heel concurrentiegevoelig. Daar kunnen andere bedrijven competitievoordeel uit halen, als ze van hun concurrenten weten hoe die er financieel voorstaan. Eventueel kunnen bedrijven er ook mee gechanteerd worden, er kan mogelijk gebruik gemaakt worden van voorkennis, als bedrijven op de beurs eh zijn. Ja, dat eh van alles.

13.48

voice-over

We hebben een afspraak bij de autoriteit persoonsgegevens. De overheidsinstantie die erop moet toezien dat onze gegevens goed worden beschermd.

[caption]

Tomesen

De belastingdienst beschikt over de financiële gegevens van eigenlijk iedereen in Nederland. Financiële gegevens zijn volgens de wet maar ook in ons algemene spraakgebruik gevoelige gegevens, ze zeggen heel veel over u. En dus zijn het gegevens die hartstikke gevoelig zijn.

Redacteur

Hoe moet je dat soort gegevens beveiligen? Wat zijn die normen?

Tomesen

Oh die zijn talloos, maar dat begint ermee dat je weet wie er bij kan. Weet waarom je ze verzameld hebt. En ook alleen maar die bestemming geeft, maakt natuurlijk ook onderdeel uit van de beveiliging. Het kan te maken hebben met de ruimte, het kan te maken hebben met technische voorzieningen.

Jacobs

Je moet weten wie kan erbij? Dus je autorisatiesysteem moet op orde zijn, je authenticatiesysteem. Dat je zeker weet, dit is die persoon die nu inlogt hierop. Die heeft die toegang, die toegangsbevoegdheden tot die data. Die mag daar wel bij, daar wel bij, daar niet bij. En dat moet allemaal gelogd worden.

Redacteur

Wat is dat?

Jacobs

Dat betekent dat een computersysteem zelf bijhoudt: op dit tijdstip logt deze persoon nu in en die doet dit en dit en dit. Deze loggegevens he, dus resourcegegevens van wie heeft wat gedaan op welk moment, die moeten dus systematisch bijgehouden worden. ’t Moet op een andere computer bijgehouden worden, zodat als een hacker inbreekt, dat ‘ie die loggegevens niet kan wissen.

voice-over

Maar die wettelijke bescherming ontbreekt in de Broedkamer, zeggen onze bronnen.

Stem

“Er werd geen gebruik gemaakt van autorisatieprofielen, er werd niet gemonitord en er werd niet door middel van logging bijgehouden wie toegang had tot de gegevens en wie die gegeven eventueel heeft gedownload.

Stem

“De situatie heeft zeker tweeënhalf jaar geduurd. Er was totaal geen beleid op het gebied van datasecurity. Absurd, als je bedenkt dat dit de grootste dataverzameling van Nederland is.”

Jacobs

’t Lijkt mij ernstig. ’t Lijkt mij heel ernstig.

voice-over

We leggen het Ministerie van Financiën de verklaringen van onze bronnen voor. Het ministerie laat weten:

[caption]

Stem

“Voor alle afdelingen van de Belastingdienst, dus ook voor Data & Analytics, geldt een streng beveiligingsbeleid.  Dit is in lijn met geldende wet- en regelgeving op het terrein van bescherming van (persoons)gegevens.”  

16.28

voice-over

Kloppen de verklaringen over het beveiligingslek? Eind 2015 geeft het Ministerie de Auditdienst Rijk opdracht om onderzoek te doen naar de Broedkamer. In het onderzoeksrapport lezen we:

Stem

“De als onvoldoende ervaren fysieke toegangsbeveiliging vormt een risico voor de vertrouwelijkheid van data binnen Data & Analytics. Om data voor medewerkers af te schermen zijn gedachten aanwezig zoals toegangspasjes, logging en monitoring. Deze maatregelen zijn nog niet geëffectueerd.

voice-over

Onze bronnen hebben dus gelijk, maar het rapport van maart 2016 wordt op dat moment niet openbaar gemaakt. Over de problemen komt niets naar buiten. Ook niet, als een extern adviesbureau concludeert dat de persoonsgegevens kwetsbaar zijn voor aanvallen van buitenaf en inbreuken van binnenuit.

Jacobs

Wat daar gebeurt bij Data & Analytics is onwettig.

voice-over

De belastingdienst overtreedt de wet. We gaan met de verklaringen en documenten naar de Tweede Kamer en leggen ze voor aan Pieter Omtzigt, de belastingspecialist van het CDA.

Omtzigt

Het is zeer ernstig en ik heb die stukken gelezen.

[caption]

Omtzigt

Het feit dat daar geen fysieke beveiliging op zit is ernstig en het feit dat er geen log bijgehouden wordt wie er binnen geweest is om te kijken, om welke data te bekijken, is ook heel ernstig. Want juist dat login zorgt ervoor dat je achteraf altijd kunt zien of iemand in data heeft lopen neuzen waar die totaal niets te zoeken heeft. En als beide zake niet geregeld zijn, dan is dat behoorlijke overtreding van de privacy wetgeving.

voice-over

We benaderen ook voormalig  directeur Blokpoel van de Belastingdienst.  

Redacteur

Wist u dat de beveiliging ontbrak, of niet?

voice-over

Blokpoel zegt geen herinnering te hebben aan het beveiligingslek, maar dat is merkwaardig. Uit de documenten op de USB stick blijkt dat de Belastingdienst in het voorjaar van 2015, een jaar voor het rapport van de Auditdienst, al wordt gewaarschuwd voor het beveiligingslek. De directie moet maatregelen nemen om zorgvuldig met de gegevens om te gaan en aan de wet te voldoen. Ook de bronnen verklaren dat.

18.52

[caption]

Stem

“Ik weet dat de leiding van de Belastingdienst al medio 2015 te horen heeft gekregen dat de databeveiliging volledig tekortschoot en dat de wet werd overtreden. Maar met die signalen is op dast moment niets gedaan.

Stem

“Hoge ambtenaren van de Belastingdienst hebben hun zorgen geuit over het gebrek aan security. Er werd niets gemonitord. Het zou best kunnen dat iemand alle gegevens van belastingbetalers heeft gedownload.”

Stem

“Daar hebben ze nooit aan gedacht. En toen bekend werd dat er een lek was, werd er niets aan gedaan.”

Redacteur

Nee, die rapporten verdwenen in een la, zeggen onze bronnen. Men wilde daar niet naar luisteren.

Omtzigt

Dat zegt veel over de cultuur die in de top van de belastingdienst al een tijd aan de gang is.

Redacteur

Wat vindt u ervan dat daar niets mee is gedaan?

Omtzigt

Zeer professioneel en laakbaar.

19.48

Redacteur

Wat had e Belastingdienst met die aanwijzingen moeten doen?

[caption]

Hildebrandt

Nou die had denk ik onmiddellijk moeten ingrijpen.

Redacteur

Stoppen met die data analyses op dat moment.

Jacobs

Ja, als je niet aan de wet voldoet, dan eh, ‘t ijkt me toch een ernstige zaak als een overheidssituatie het overtreden van de wet in stand houdt.

voice-over

Maar de Broedkamer wordt niet stilgelegd. De Belastingdienst wil juist uitbreiden en werft nog steeds nieuwe medewerkers.  In een interview omschrijft een manager van de Belastingdienst de Broedkamer onlangs als een plek waar dataspecialisten kunnen prutsen en pielen. Kort nadat de directie van de dienst wordt gewezen op het beveiligingslek spreekt staatssecretaris Wiebes een zaal met belastingambtenaren toe.

Wiebes

Het eerste wat er is gebeurd, is dat we hier hebben gewerkt aan een data laag. Want die betere informatie heeft kan beter informatiegestuurd controleren. Die kan beter informatiegestuurd innen. Die kan beter informatiegestuurd fraude bestrijden.

20.51

voice-over

Wiebes zegt niets over de beveiligingsproblemen. Ook de Tweede Kamer krijgt op dat moment niets te horen. We gaan terug naar de Autoriteit Persoonsgegevens.

Redacteur

Is er de afgelopen drie jaar iemand van de Belastingdienst geweest die de Autoriteit Persoonsgegevens heeft verteld dat er een probleem was?

[caption]

Tomesen

Nee. Niet dat ik weet. Nee. Inmiddels heb ik, ook door uw toedoen en ook uit andere bronnen, een aantal gegevens gekregen. En dat zijn wij nu bezig uit te zoeken.

voice-over

Maar dat zou wel eens ingewikkeld kunnen blijken. Omdat er niet gelogd is valt waarschijnlijk niet meer te achterhalen of er persoonsgegevens zijn ontvreemd.

Hildebrandt

Als iemand stukken mee heeft genomen, data me heeft genomen, zal ‘ie dat niet zo snel komen vertellen. Dus de vraag is, gaan we dat ontdekken?

voice-over

We willen meer weten over de personen die toegang hadden tot de data in de broedkamer. In de stukken staat iets opvallends. In de broedkamer werken ook tientallen ingehuurde consultants. Bijna allemaal van één bedrijf. Accenture.

22.00

[caption]

Stem

“De Broedkamer is zeer afhankelijk van Accenture.”

Stem

“Veel collega’s vragen zich af of de Belastingdienst zelf nog wel ‘ in control’ is.”

voice-over

Accenture hoort bij de grootste adviesbureaus ter wereld, met meer dan 300.000 werknemers en een jaarwinst van 29 miljard euro. In Nederland heeft Accenture een kantoor op de Zuidas. Het bedrijf is een belangrijke adviseur van de overheid.

Stem

“Accenture had toegang tot alle data. Een geweldige kans voor iemand die kwaad wil. Accenture zou zo ook kunnen beschikken over vertrouwelijke informatie van concurrenten of klanten.”

Stem

“Dat is goud voor een bedrijf als Accenture. Of het gedownload is, weet niemand. Ze hebben geen idee.”

Stem

”Accenture had de Belastingdienst hiervoor moeten waarschuwen. Waarom deden ze dat niet?”

23.06

voice-over

We nemen contact op met Accenture om te vragen of het bedrijf persoonsgegevens heeft meegenomen.

persvoorlichter

Weet je, zoiets timmert mijn juridische afdeling dan dicht.

[caption]

Persvoorlichter

Ik kan niet zeggen ‘ja’  of ‘nee’. Ik weet het niet. Dan zou ik dat bij al die werknemers moeten onderzoeken.

Redacteur

En gaan jullie dat uitzoeken, of dat is gebeurd?

Persvoorlichter

Naar ons weten hebben mensen van Accenture geen data meegenomen en zich netjes aan alle afspraken gehouden.

Redacteur

Maar dan is mijn vraag, hoe weet je dat?

Persvoorlichter

Ja. Hoe weet je dat. Dat is ook vertrouwen wat je in je mensen hebt.

voice-over

Accenture laat ons per mail weten er zeker van te zijn dat het bedrijf zich aan de relevante regels heeft gehouden. Ondertussen vinden we nog meer informatie. Op de USB stick staan documenten die lijken te wijzen op aanbestedingsfraude. In 2013 zoekt de Belastingdienst een bedrijf om de Broedkamer op te zetten.

Jansen

Dan zal de Belastingdienst dat bedrijf moeten inhuren door het aan te besteden in concurrentie.

voice-over

Chris Jansen is hoogleraar privaatrecht aan de Vrije Universiteit en expert op het gebied van aanbestedingen.

Redacteur

Waarom is het belangrijk dat de overheid dit soort opdrachten aanbesteedt?

[caption]

Jansen

Om marktpartijen die in de markt zijn om dit soort klussen uit te voeren allemaal een kans te geven.

voice-over

Door aan te besteden gaat de overheid op een eerlijke manier te werk.  De Belastingdienst moet alle bedrijven daarom evenveel informatie geven. Met die informatie kunnen die bedrijven vervolgens een  offerte schrijven. Daaruit kiest de Belastingdienst dan de beste kandidaat. Maar onze bronnen hebben grote twijfels bij de aanbesteding.

24.54

[caption]

Stem

“Hans Blokpoel had al oude banden met Accenture. Iedereen wist al: als Blokpoel ergens binnenkomt, komt Accenture mee. Dat voelde niet goed. Het was onderwerp van gesprek: klopt dit wel?”

Stem

“Het was van tevoren voor ons duidelijk dat Accenture het moest worden. Wij wisten: die zaak stinkt.”

voice-over

Zembla beschikt over veel vertrouwelijke aanbestedingsstukken van de Broedkamer. Wat blijkt? Bedrijven hebben van tevoren nauwelijks informatie gekregen. Toch schrijft Accenture een hele uitgebreide offerte.

Redacteur

Kun je op basis van die informatie zo’n uitgebreide offerte maken als Accenture heeft gedaan?

Jansen

Je kunt op basis van een document een offerte maken. Misschien ook wel een hele uitgebreide. Maar of je dan ook alle informatie in de offerte kunt zetten die ik nu in de offerte van Accenture zie en ik probeer die te koppelen aan de vraagstelling zoals die in de aanbestedingsdocumenten staat, dan vraag ik me af of daar, of dat wel één op één aan elkaar te koppelen is.

26.07

Stem

“Ze moeten voorinformatie hebben gekregen, dat kan niet anders.”

Stem

“Met die aanbesteding is gerommeld. Accenture had voorkennis.”

Redacteur

Dit zou een voorgekookte aanbesteding zijn. Wat vindt u daarvan, dat mensen tot op directieniveau van de Belastingdienst dat zeggen?

Jansen

Het is een sterke indicatie om verder uit te zoeken wat daar nou precies gebeurd is.

Stem

“Ik weet dat de top van het ministerie onderzoek heeft laten doen naar eventuele malversaties door Blokpoel. Maar het is volgens mij geen man die zich laat omkopen met geld. Het gaat meer om statuur, hij wordt graag op een voetstuk gezet. Dat speelde Accenture heel slim uit.”

[caption]

Presentator

“Dames en heren, geeft u ‘m een warm applaus, de voorzitter vandaag: Hans Blokpoel.”

voice-over

Inderdaad blijkt Hans Blokpoel al jaren op te treden bij bijzondere Accenture gelegenheden.

Presentator

“Komt u even naast mij staan. Ik heb hier een eh…. “

voice-over

Hij is meerdere keren juryvoorzitter van een speciale Accenture prijs.

Presentator

“… kunnen houden, 25 jaar ervaring. Vooral veranderingsmanagement, nu werkzaam sinds 2010, bij de Nederlandse Belastingregio’s. Wat doet u daar?”

Blokpoel

“Ik ben algemeen directeur van de Belastingdienst.”

Presentator

“En wat houdt dat in?”

Blokpoel

“Dat ik blauwe enveloppen verstuur.”

Presentator

“Kijk aan….”

[caption]

voice-over

Ook in 2013, één week voordat de Belastingdienst de aanbesteding voor de Broedkamer uitschrijft, is Blokpoel te gast bij Accenture.

27.35

[caption]

Huberts

Ja dan is het ook niet zo verwonderlijk dat wanneer medewerkers dan zien dat dat bedrijf de opdracht krijgt, .. zelfs hoe objectief je probeert ook dat te doen, dat er dan grote vraagtekens op tafel worden gelegd bij belangenvermenging en belangenverstrengeling.

Jansen

Dat heeft geen gunstige schijn natuurlijk.

voice-over

We vragen Accenture om een reactie.

Redacteur

Die bronnen zeggen dat Accenture vanuit de Belastingdienst geholpen is bij het winnen van de aanbesteding, dus dat die aanbesteding doorgestoken kaart was.

Persvoorlichter

Jemig.

Redacteur

En dat Accenture ongeoorloofd voorinformatie heeft gekregen. Klopt dat?

[caption]

Persvoorlichter

Nou, dat ga ik natuurlijk niet bevestigen, maar ik… ja  nee, dat klopt niet.

voice-over

Accenture laat per mail weten onder de overeenkomst met de Belastingdienst geen verdere details te kunnen geven. Hans Blokpoel ontkent Accenture te hebben bevoordeeld.

voice-over

We vragen het Ministerie van Financiën of er een onderzoek naar malversaties door Blokpoel heeft plaatsgevonden. Op die vraag krijgen we geen antwoord. Staatssecretaris Wiebes laat weten:

[caption]

Stem

“Tot nu toe is niet gebleken dat er bij deze aanbesteding onrechtmatigheden hebben plaatsgevonden. Op basis van recente signalen wordt de aanbesteding extern verder onderzocht.”

[caption]

Nieuwslezer

Koning Willem Alexander heeft vanmorgen een bezoek gebracht aan de Belastingdienst in Utrecht. Het was een werkbezoek, samen met staatssecretaris Wiebes van Financiën, bedoeld om een indruk te krijgen van het werk en de uitdagingen van de medewerkers.

voice-over

Vlak nadat de Belastingdienst wordt gewaarschuwd voor het beveiligingslek, krijgt koning Willem Alexander uitleg over de prestaties van de Broedkamer. Niet alleen de koning, ook de Tweede Kamer wordt geïnformeerd. In juni laat de staatssecretaris weten dat de Broedkamer grote successen boekt. Uit tests zou blijken dat 150 tot 250 miljoen euro extra belastinggeld wordt opgehaald. Maar dat is niet wat onze bronnen verklaren.

29.55

Stem

“Dat bedrag is nergens op gebaseerd. Ik heb begrepen dat het bedacht is tijdens een etentje van het management van de Broedkamer.”

Stem

“Er is helemaal geen bewijs voor die successen. Om dat bewijs is wel gevraagd maar er kwam niets. Er is niets meetbaars opgeleverd.”

voice-over

Eén van de belangrijkste successen van de Broedkamer zou een nieuwe methode zijn om te voorspellen welke belastingaangiften moeten orden gecontroleerd. Maar hoe weet de Belastingdienst of dat een succes is?

[caption]

Stevens

Dan heb je nodig dat nulmetingen zijn gedaan, je moet het uitgangspunt moet je goed hebben vastgelegd.

voice-over

Om nieuwe successen te meten moet je wel weten hoe de oude situatie was. Een nulmeting heet dat. Maar in meerdere stukken lezen we dat die metingen helemaal niet zijn gedaan.

Stevens

Als je resultaten opeist, claimt, zonder dat je een nulmeting hebt gedaan dan presenteer je iets als een resultaat dat gewoon niet bekend kan zijn.

[caption]

Hildebrandt

Ja dat zegt, dat bevestigt dat er een groot probleem is.

Stevens

Ja dan zegt mij dat triomfantelijke resultaat, kijk eens hoe goed dat we het hebben gedaan, zegt me dan totaal niks.

voice-over

Maar vreemd genoeg krijgt Accenture wel op basis van deze resultaten betaald, zeggen onze bronnen. Ook dat wordt door het Ministerie bevestigd.

31.21

[caption]

Stem

“Met Accenture zijn prestatieafspraken gemaakt, namelijk verhoogde efficiëntie en verhoging van de belastingopbrengsten.”

Stem

“Het was dus in hun belang dat er successen konden worden gepresenteerd. Het afrekenmodel met Accenture is een ‘altijd prijs lotto’.”

voice-over

Accenture wil hierop niet reageren. Er is nog iets waar onze bronnen zich zorgen over maken. Wie controleert de ingewikkelde rekenmethodes, de zogenaamde algoritmes, die de Broedkamer bedenkt? Die algoritmes hebben namelijk grote invloed op het leven van gewone belastingbetalers.

Redacteur

Moet je dat onafhankelijk laten controleren of dat wel betrouwbaar is?

Hildebrandt

Absoluut. Absoluut. Absoluut. En dat is niet alleen maar een kwestie van grondrecht, dat is een kwestie van betrouwbaarheid van de resultaten.

Stem

“of de algoritmes kloppen wet niemand, dat is nooit onafhankelijk gecontroleerd. Meerdere mensen hebben dit aangekaart, maar ze wilden geen pottenkijkers.”

Hildebrandt

Dat betekent dat alles wat je zegt over wat dat systeem heeft opgeleverd, ja dat is niet te toetsen.

[caption]

Omtzigt

Als het mis gaat, hebben duizenden ambtenaren elders in de Belastingdienst en tienduizenden of honderdduizenden burgers of bedrijven daar last van.

Omtzigt

Waarom gaat u door op deze weg?

32.43

voice-over

Pieter Omtzigt gaat afgelopen september met andere Kamerleden op werkbezoek bij de Belastingdienst. En daar krijgt hij een uitgebreide presentatie over de Broedkamer.

Omtzigt

Meestal zijn werkbezoeken buitengewoon goed voorbereid. Dus mensen worden gebriefd wat ze mogen vertellen, wat ze niet mogen vertellen. En ook dit werkbezoek kwam natuurlijk redelijk professioneel over in succesverhalen die verteld werden.

[caption]