Transcriptie - Druk aan de poort

Voiceover

Ruim 12 miljoen containers gingen vorig jaar door de Rotterdamse haven. Het belang van een snelle doorvoer is groot want tijd is geld. Slechts 1,3 procent van alle binnenkomende containers wordt gecontroleerd.

Wijk

Dat is heel erg weinig dus het allergrootste deel, bijna alles wordt niet gecontroleerd.

Voiceover

Voor smokkelaars zijn containers de ideale manier om drugs door te voeren.

Pols

Het gaat om een hele criminele industrie.

Voiceover

Dit jaar werd al 12000 kilo cocaïne gepakt. Een recordvangst. Maar volgens ingewijden het topje van de ijsberg.

Smissen

We hadden het over cocaïne maar laten we het over wapens hebben. Maar wat te denken van al het spul wat in containers kan worden gestopt wat voor terrorisme bedoelt is? Nou ik moet er niet aan denken.

Voiceover

Een anonieme wereld van miljoenen stalen boxen waar van alles in kan zitten. En waar de douane met steekproeven en risico analyse vat op probeert te krijgen. Zembla onderzoekt:  is de controle op de invoer in de haven voldoende?

00.01.40

Voiceover

Bijna alles wat we eten dragen en gebruiken kortom wat er in onze winkels ligt komt per schip naar ons toe.

Negentig procent van alles wat we consumeren

MacGilivray

Van de energie die we gebruiken en ‘t voedsel dat we eten tot de gadgets waar we dol op zijn.

Voiceover

Zestigduizend schepen vervoeren al die producten dag en nacht over de wereldzeeën. Ze zijn de drijvende kracht achter een immense stroom van goederen. Schepen zoals deze met meer dan 300 meter lengte, 20 bemanningsleden en 80.000 ton producten aan boord.

Adrianita

Ik ben de kapitein Razvan Andrianita uit Roemenië  en ik ben de baas van deze mooie dame.

Voiceover

Deze mooie dame vaart van de ene kant naar de andere kant van de wereld. Met zoveel containers aan boord dat mocht de kapitein noch zijn bemanning weten wat zij vervoeren.

Adrianita

Los van de containers met ijzererts en de gekoelde containers weten we eigenlijk nooit echt wat er in de containers zit. Kan van alles zijn.

Levinson

De bemanning en de kapitein weten meestal niet wat ze vervoeren. Voor hen zijn het slechts containers. De rederij weet ‘t zelfs vaak niet.

Levinson

De rederij krijgt een zogenaamd manifest. Daarop staat informatie van elke verzender. Die zegt bijvoorbeeld: jullie krijgen een container met daarin wollen truien.  In die container kunnen inderdaad wollen truien zitten, maar ook andere spullen.

George

De sector gebruikt de geweldige term ‘said to contain’

George

Een juridische term waaronder de meeste containers worden verscheept.  Ze zeggen eigenlijk: Wij weten niet wat er in deze container zit.

Voiceover

De enige die echt op de hoogte zijn, zijn de verzender en de ontvanger. Door de grote hoeveelheden is containertransport heel goedkoop. Een spijkerbroek van China naar Nederland verschepen kost zo’n 33 cent. En het is efficiënt. Laden en lossen gaat een stuk sneller dan voorheen.

George

Vroeger duurde ‘t weken om ‘n schip te lossen omdat er 195.000 stuks losse vracht aan boord was. Nu zijn ‘t bijvoorbeeld 6000 containers en die kunnen binnen 24 uur worden geladen en gelost.

Voiceover

Om nog meer containers per keer te vervoeren bouwt de scheepvaart industrie steeds grotere schepen.

Stem

De Triple-E is een nieuwe aanwinst in de scheepvaart. Met een lengte van 400 meter, vergelijkbaar met vier voetbalvelden passen er tien airubs A320’s in een rij op. Of de Eiffeltoren, of, waarom ook niet, de Titanic.

Voiceover

In het echt vervoert het 18.000 containers in een keer. 18.000 anonieme boxen waar van alles in kan zitten. Dat aantal is inmiddels al weer achterhaald. Er zijn nu schepen die ruim 20.000 containers per keer kunnen vervoeren.

MacGilivray

Schepen worden steeds groter en ‘t eind lijkt nog lang niet in zicht. Het record van het grootste schip blijft maar ‘n paar maanden staan. Om de paar maanden komt er weer ‘n groter schip.

Voiceover

Het is een mega industrie waar miljarden in omgaan. Maar gek genoeg, hoe groter de schepen worden, hoe verder ze uit het zicht blijven.

George

Omdat de schepen groter worden, hebben ze dieper water nodig om aan te meren. En de huidige havens zijn daar niet geschikt voor. Dus bouwt men enorme havens die vaak kilometers buiten een stad liggen en daarom zie je ze nauwelijks meer.

Voiceover

En als dat voor één haven geldt dan is dat wel de grootste van Europa, de Rotterdamse haven.

Int.

We staan hier midden in de Rotterdamse haven maar heel Rotterdam kunnen we niet meer zien.

Poppe

Nee klopt, de stad Rotterdam ligt ruim veertig kilometer verderop. De haven strekt zich uit ja vanaf de stad tot eigenlijk in de zee.

Int.

Veertig kilometer?

Poppe

Ja.

Int.

En dat is allemaal haven?

Poppe

Klopt dat is allemaal haven en industriegebied.

Voiceover

Een gigantische oppervlakte ver van de bewoonde wereld.

Int.

En het havenbedrijf beheert het hele terrein?

Poppe

Ja het havenbedrijf heeft als opdracht om het havengebied te ontwikkelen in het belang van de Nederlandse economie.

Voiceover

Onlangs werd de haven nog eens uitgebreid met Maasvlakte twee.

Poppe

Het punt  is dat er eigenlijk geen ruimte was voor de containersector om te groeien in Rotterdam. De rederijen voeren vooral op andere bestemmingen zoals Antwerpen en Hamburg omdat die ruimte er in Rotterdam nog maar heel beperkt was.

Schultz van Haegen

We zijn de grootste haven van Europa, we hebben de vijftigst grootste haven van de wereld en het is van belang om dat wel te blijven ook. Dus je moet ook gewoon investeren in de toekomst.

Voiceover

En om die koppositie te behouden werd er naar goed Nederlands gebruik 2000 hectaren nieuwe grond opgespoten in zee. Door de uitbreiding kan de haven nu de grootste schepen ter wereld ontvangen. Met nog meer containers.

Int.

Hoeveel containers komen er per jaar hier binnen?

Poppe

Er worden zo’n 12 miljoen TEU, eenheidsmaat voor containers, aangevoerd afgevoerd in Rotterdam.

Int.

12 miljoen

Poppe

12 miljoen 12,3 vorig jaar.

Int.

Maar weet u ook wat er in die containers zit?

Poppe

Nee, een groot containerschip zoals je ze hier zit liggen kan bijvoorbeeld zo’n 20.000 TEU, dat zijn die korte containers, aan boord hebben. En wat daar in zit is niet wat wij als havenbedrijf in de gaten houden. Dat is de taak van de douane.

Voiceover

12 miljoen anonieme containers waar aan de buitenkant niets te zien valt. Ideale condities voor smokkelaars. De druk aan de poort is groot.

00.08.09

We vragen aan Albert van der Smissen, voorzitter van de vakbond voor douane personeel of zij weten wat er binnenkomt.

Smissen

Nee we weten niet wat er binnenkomt.

Smissen

Het zou dom zijn om te zeggen dat we weten wat er wel binnenkomt. Want als we dat zouden weten dan zouden we alles d’ruit halen wat niet goed zou zijn voor Nederland.

Int.

En dat gebeurt niet?

Smissen

Nee dat is onmogelijk.

Voiceover

Maar hoe controleert de douane al die containers? Stuk voor stuk controleren is uitgesloten. De douane is in eerste instantie afhankelijk van wat de verzender heeft opgegeven. Hoogleraar Havens en Transport Rob Zuidwijk legt ons uit wat de controle behelst.

Zuidwijk

D’r zijn zeg maar korte manifesten, d’r zijn korte beschrijvingen van wat in containers zit.

Int.

Maar weet u dan ook of het klopt wat op die manifesten staat?

Zuidwijk

Het manifest zelf geeft geen informatie of het klopt.

Int.

En hoe komen we daar dan achter?

Zuidwijk

Een van de beste manieren om daar achter te komen is  eigenlijk vast te stellen van wat is er allemaal met die container gebeurd.

Voiceover

Met behulp van risico analyse wordt een inschatting gemaakt welke containers verdacht zijn.

Zuidwijk

De risico analyse die gedaan wordt in de scheepvaart of die eigenlijk de lading die door schepen wordt aangebracht, gebeurt op basis van analyse van wat er allemaal met die container is gebeurd. Je moet weten waar de producten vandaan komen, waar de container vandaan komt. Wie d’r met zijn handen aan heeft gezeten. En is het allemaal bij elkaar, vormt het bij elkaar een logisch geheel.

Voiceover

Is het niet in de haak dan moet er in het computersysteem een rode vlag omhoog gaan. De container wordt er dan uitgepikt en door een scan gehaald of geopend. Ook doet de douane af en toe losse steekproeven. Vorige jaar werden van de inkomende containers er zo’n 7000 geopend, 43.000 gingen door de scan. Samen is dat 1,3 procent van alle binnenkomende containers.

Int.

7000 containers werden er vorig jaar fysiek geopend.

Kruiswijk

Die werden fysiek geopend, dat is natuurlijk toch best een behoorlijk aantal.

Int.

U vindt dat veel?

Kruiswijk

20 per dag dat is toch een behoorlijk aantal want dat is toch een verstoring van de internationale handel.

Voiceover

Om die internationale handel niet teveel te belemmeren krijgen bedrijven met een goede reputatie een zogenoemd certificaat. Ze worden op basis van vertrouwen vrijgesteld van controles.

Smissen

Dat betekent dat die bedrijven achteraf vaak

administratief worden gecontroleerd op de goederenstroom.

Int.

Dat is alles?

Smissen

Dat is alles.

Int.

Maar d’r vinden wel steekproeven plaats neem ik aan.

Smissen

Vinden wel steekproeven plaats maar die zijn zo minimaal en komen zo weinig voor dat je eigenlijk d’r van mag spreken dat ze nauwelijks plaatsvinden.

Int.

Dus als we dan kijken naar die risico analyse en d’r gaat een rode vlag misschien omhoog maar het blijkt een gerenommeerd bedrijf te zijn met zo’n certificaat dan wordt er niet gecontroleerd.

Smissen

Dat hangt van het aanbod af als er nou twintig rode vlaggen zijn en je kunt er maar tien doen, want dat is de werkelijkheid van alledag. Dan moeten er dus tien worden weggestreept. En waar worden die tien dan weggestreept bij de gecertificeerde bedrijven.

Int.

En dat weten die smokkelaars ook.

Smissen

Tuurlijk weten die dat.

Voiceover

We leggen contact met de douane. Hoe zit het met de controle van die miljoenen containers die door de Rotterdamse haven gaan? Is 1,3 procent voldoende? En wat komen ze zoal tegen? Daarop krijgen we geen concrete antwoorden. Voor cijfers moeten we kijken in de half jaar rapportages van de belastingdienst waar de douane onder valt. Maar die algemene cijfers gaan niet specifiek over de controle in de Rotterdamse haven.

Int.

D’r wordt 1,3 procent wordt er echt gecontroleerd van wat er binnenkomt in de haven? Waarom is dat niet meer?

Smissen

Ja dat is dat is niet meer omdat er niet capaciteit is. Kijk de Maasvlakte is uitgebreid omdat het te druk werd. En natuurlijk de douane werkt mee aan het bevoordelen van de economische concurrentiepositie van Nederland, tuurlijk. We doen alles zo snel mogelijk maar die Maasvlakte twee brengt natuurlijk wel meer bedrijvigheid met zich mee. Dus nog meer containers en nog meer werk. Ja dan zul je ook meer mensen moeten hebben en meer middelen.

Int.

En dat is niet gebeurd?

Smissen

Nee dat is niet gebeurd.

00.12.21

Voiceover

De druk op het douane personeel is groot. Met risicoanalyse en steekproeven probeert men zo goed en zo kwaad als het gaat criminele lading op te sporen.

Presentator

De haven in Rotterdam is doelwit van steeds machtigere drugscriminelen.

Nieuwslezer

De douane trof bijna 3.000 kilo cocaïne aan.

Nieuwslezeres

Negenduizend kilo harddrugs in het afgelopen jaar onderschept in de Rotterdamse haven.

Voiceover

Rotterdam staat samen met Antwerpen al jaren bekend als de doorvoer haven voor drugs in Noord Europa. Dat bevestigd ook dit rapport weer van Europol van begin dit jaar.

Voiceover

Er worden grote vangsten gedaan door een speciaal team dat belast is met de opsporing van drugs. Het zogenoemde hit and run cargo team. In het team werken douane, politie, FIOD en het openbaar ministerie samen.

Pols

Wat wij nu hebben vastgesteld is dat er 2016

Pols

zo’n 12.000 kilo cocaïne door de Rotterdamse haven is gegaan en die door ons ook daadwerkelijk in beslag zijn genomen. Wat we wel zien is dat de totale hoeveelheid die we hebben gepakt, als je die vergelijkt ten opzichte van de voorliggende jaren, dat die is toegenomen. Welke conclusie moet je daaraan verbinden, voelen mensen zich vrijer om dit soort grote partijen naar Nederland te sturen? Hebben ze daarbij bijvoorbeeld hulp van binnenuit? Ja het laat zich allemaal denken. Tegelijkertijd  het moet blijven bij veronderstellingen op dit moment want we weten het simpelweg niet.

Int

De politie schat dat er zo’n 10 procent gepakt wordt. Doet u zelf ook een schatting?

Pols

Ik zou hopen dat het aanmerkelijk meer is dan die 10 procent en tegelijkertijd ik kan niet beoordelen waar die 10 procent die de politie noemt waar die op gebaseerd is.

Int.

Dat is gebaseerd op wat er in markt aanwezig is qua cocaïne en prijs.

Als je veel pakt, dan wordt de cocaïne schaars en dan gaat de prijs omhoog maar dat is niet het geval.

Pols

Nee dat is niet we zien, eigenlijk is die prijs al nou gedurende langere tijd zou je kunnen zeggen redelijk constant voor zover wij voor zover wij dat kunnen nagaan.

Int.

U bedoelt eigenlijk u slaat niet echt een deuk in een pakje boter wat dat betreft.

Pols

Ja dat is moeilijk te zeggen dat komt natuurlijk omdat we ook  eigenlijk geen idee hebben van wat er nou jaarlijks precies aan cocaïne omgaat. Wij denken dat we behoorlijk wat van de cocaïne die daar binnenkomt ook daadwerkelijk in beslag kunnen nemen. Maar tegelijkertijd ja alles wat zich aan ons zicht onttrekt, dat weten we ook niet. Dus het blijft heel moeilijk om daar iets zinnigs over te zeggen.

Voiceover

Ook bij de opsporing van de drugs wordt er gebruik gemaakt van de risicoanalyse die die douane doet. Als de politie schat dat 10 procent gepakt wordt en dus 90 procent van de drugs door de haven gaat worden dan wel de juiste containers eruit gepikt door de risicoanalyse. De vakbond denkt van niet.

Int.

Is die risicoanalyse dan wel adequaat?

Smissen

Nee die is onvoldoende want die is gestoeld op de informatie uit de systemen. Kijk het systeem levert informatie op en het systeem

Smissen

vertelt welke containers je moet controleren. En wij weten soms van te voren al dat die containers echt 9 honderd 9 1000 negenennegentig van de honderd keer gewoon goed zijn.  Dan vinden wij dan laat die containers eruit want wij zien andere stromen waarvan wij denken die moeten we nou juist controleren, daar moeten we naar toe. En wat je zou moeten doen is de menselijke component met de systeemcomponent samenvoegen waardoor je het beste van twee werelden hebt. Dus je moet veel vaker uit het proces, misschien wel op intuïtie en de kennis van de werknemers gebruiken. Dat is wat je moet doen.

Zuidwijk

Dat klopt, het is zo dat je een goede balans moet vinden tussen het gebruiken van geautomatiseerde systemen en het gebruik van menselijk talent waaronder intuïtie. Alles overlaten aan artificial intelligence of de rol van de mens marginaal maken lijkt me geen goede strategie.

Voiceover

Maar toch kiest staatssecretaris Wiebes van financiën, waar de douane onder valt, wel voor die strategie. Onlangs werd duidelijk dat hij juist naar minder mensen wil en meer techniek. Hij noemt dat slim toezicht.

Wiebes

Maar smokkelaars innoveren en dus innoveert de douane ook.

Smissen

Een voorbeeld van de slimme controles is dat zeggen, we hebben heel veel camera’s opgehangen dus we kunnen heel veel zien. Nou dan zie je heel veel en dan zouden daar mensen naar toe moeten en dan zijn die mensen er niet. Dus de opvolging van de camerabeelden is er niet. Dat kunnen we niet waarmaken. Dus je ziet veel, tuurlijk, we hebben meer signalen maar je hebt geen mensen om het uit te zoeken.

Voiceover

De vakbond voor douane personeel krijgt op dit punt steun van het openbaar ministerie.

Pols

Goed beschouwd zouden wij er best wat capaciteit bij kunnen gebruiken om die cocaïne handel om die nog beter dan we nu al doen he, want laat daar geen misverstand over bestaan want 12.000 kilo cocaïne pakken dat is niet niks, daar wordt ook dag en nacht aan gewerkt, maar omdat nog wat uit te bereiden. Dat zou op zichzelf welkom zijn.

Smissen

D’r rijdt hier ‘s nachts in de haven nog 1 auto. Ik weet niet of je om je heen gekeken hebt, 1 auto. Dat kan niet waar zijn toch? Dat is veel te weinig.

Int.

En hoeveel was dat?

Smissen

Ik weet niet wat het was maar ik vraag me af wat het zou moeten zijn. Misschien zouden het er wel 10 of  20 moeten zijn wil je een kans maken om wat te doen echt.

Voiceover

Zowel in de haven als daarbuiten spreken we met douaniers. De meeste onderschrijven het verhaal van de vakbond maar geen van hen wil herkenbaar in beeld. We willen graag een interview met de leiding van de douane. Ons herhaalde verzoek wordt uiteindelijk zonder opgaaf van reden afgewezen.

00.18.04

Een ander probleem in de opsporing ligt bij het personeel zelf.

Journaal

Drugssmokkelaars die hulp krijgen van degene die ze zouden moeten opsporen.

In de Rotterdamse haven werken mensen bij de douane ook voor drugsbendes. Uit stukken die wij de NOS hebben gezien blijkt dat er sterke aanwijzingen zijn dat drugscriminelen meerdere douaniers hebben omgekocht.

Voiceover

Gezwicht voor het grote geld zouden in ieder geval twee douaniers containers met cocaïne hebben doorgelaten. En havenwerkers zouden hun toegangspasjes tegen flinke bedragen uitlenen bij zogenoemde rip off deals. Daarbij wordt cocaïne in sporttassen in containers geplaatst en in de haven door zogenoemde uithalers opgehaald. Het OM startte een speciale campagne waarin de hoofdofficier het havenpersoneel en douaniers waarschuwt.

Er worden ontvoeringen gepleegd

Van Nimwegen

Er worden liquidaties gepleegd, er wordt extreem geweld toegepast. Als je in die wereld stapt kan je niet meer terug je moet de rest van je leven over je schouder kijken.

Voiceover

De politie houdt inmiddels corruptie door havenpersoneel scherper in de gaten. Aan de smokkel van cocaïne hangt zware criminaliteit vast. Het openbaar ministerie maakt zich ook zorgen over het gerelateerde geweld buiten de haven.

Pols

Het gaat om een hele criminele industrie. Wat we zien is dat het gros van de liquidaties die in Nederland worden begaan op een of andere manier drugs-gerelateerd zijn. Want cocaïne mensen die het met elkaar niet eens worden die zijn in ieder geval bereid om extreem geweld te gebruiken. En dat is wat we ook daadwerkelijk zien in de straten van niet alleen Rotterdam maar ook elders in Nederland.

Int.

Wat ziet u dan?

Pols

Nou wat we zien is dat een conflict dus simpel weg wordt uitgevochten met wapens, met zware vuurwapens.

Voiceover

Door de zware criminaliteit die met de smokkel van cocaïne samenhangt is de vakbond bezorgd over de veiligheid van het personeel.

Smissen

Hoe wordt de veiligheid geregeld van iemand die ‘s avonds in zijn auto stapt naar huis rijdt en vervolgens wordt klemgereden en wordt bedreigt dat die mee moet werken aan iets wat die niet wil. Hoe wordt die dan beschermd? Hoe wordt dat dan geregeld? Hoe wordt er dan voor gezorgd dat douaniers niet worden gevolgd na hun werk door criminelen om ze onder druk te zetten?

Int.

Gebeurt dat?

Smissen

Tuurlijk gebeurt dat, tuurlijk gebeurt dat.

Voiceover

De leiding van de douane is hier niet mee bekend. Maar volgens de vakbond houden de douaniers bewust hun mond onder druk van de criminelen.

Smissen

Het aantal wapendragende douaniers is in de afgelopen jaren vijf, zes, zeven jaar enorm teruggebracht. Ik denk dat er landelijk nog 400 zijn en hier in de haven rond de 120-125.

Int.

Maar waarom is dat?

Smissen

Ja dat is omdat deze dienst gezegd heeft, deze leiding weer, die heeft gezegd ja die hebben we niet nodig. Wij zijn van goederen zeggen ze en niet van mensen. En voor goederen heb je blijkbaar geen wapens nodig. Wat nou als ze hier ‘s nachts zeventien auto’s naar binnen scheuren om hun drugs op te halen en die douanier staat daar moet die dan zeggen: ho, wacht effe, wacht effe niet schieten ik ga even, ja kogelvrij vest heb ik niet dus dat kan ik niet aan doen nu. Dus wacht even ik ga weg. Ja dat is natuurlijk, je moet ook voor de veiligheid van de mensen zorgen.

Voiceover

In een brief die de staatssecretaris vorige week aan de Kamer stuurt lezen we dat hij van plan is te onderzoeken of er weer meer douaniers een wapen mogen dragen. Verder staat er in de brief dat er geen extra geld en geen extra personeel bij komt. Want meer douaniers is niet de oplossing voor effectiever toezicht.

00.21.46

Als in die schimmige wereld het gebruik van zware vuurwapens door criminelen niet wordt geschuwd hoe zit het dan met de handel in die illegale wapens? Komen die soms ook via containers? Internationaal gezien zijn daar wel aanwijzingen voor.

George

Een Zweedse organisatie heeft ‘n sterk rapport geschreven over smokkel. Een uniek onderzoek, uitgebreid en schokkend. Ze ontdekten bijvoorbeeld dat Nigeria in 2010 te horen had gekregen dat er in ‘n bepaalde container glaswol en marmer zouden zitten. Toen ze daarachter keken vonden ze 240 ton raketten en granaten.  Natuurlijk worden de meeste wapens per schip vervoerd, want ze zijn vaak zwaar.

Voiceover

We spreken een van de twee hoofdonderzoekers van het Zweedse rapport. De Nederlander Michael Jenks.

Jenks

We hebben geconstateerd dat wapensmokkel meer en meer gebeurt via containerschepen. En de reden daarvoor is heel simpel dat het ook voor wapensmokkelaars goedkoper en efficiënter is. Dus dezelfde voordelen die er voor drugssmokkelaars zijn, zijn er ook voor wapensmokkelaars.

Voiceover

Kortom waar drugs zijn, zijn wapens. Mogelijk ook in de Rotterdamse haven. stelt Rob de Wijk hoogleraar internationale betrekkingen en veiligheid.

De Wijk

Nou het lijkt mij bijna ondenkbaar dat dat niet gebeurt. Als je wil gaan smokkelen en als je het naar binnen wil brengen dan zijn de main ports toch wel de aangewezen, de aangewezen locaties om dat te doen, zeker als het eigenlijk nauwelijks wordt gecontroleerd. Veel drugs komen uit Zuid Amerika en het zal me niet verbazen als er hier een relatie is ook met wapenhandel.  Dat is ook wel aangetoond dat dat op een aantal punten zo is.

Int.

Dus dat er inderdaad met de drugs wapens meekomen.

De Wijk

Dat is wel wat ik begrepen heb ja.

Int.

En wordt daar dan…

De Wijk

Nou dat hoeft niet in dezelfde container te zitten. Maar het gaat om de routes.

Int.

Is daar een markt voor in Europa?

De Wijk

Voor wapens?

Int.

Ja voor illegale wapens?

De Wijk

Oh absoluut. Oh zeker. Het hele criminele circuit gedijt daarmee. Afrekeningen van, in het criminele circuit en alle schietpartijen die daar plaatsvinden, dat gebeurt door de bank genomen met wapens die bij wijze van spreken op het internet zijn gekocht.

Voice-over

Als er een markt voor is, komt het speciale opsporingsteam in de haven dan ook illegale wapens tegen?

Pols

Ik kan u zeggen, dat zien wij in ieder geval niet. Dus ja, kan ik het helemaal uitsluiten, nee. Want de haven is een groot gebied en er komen veel goederen binnen. Van alles en nog wat. Maar in de slipstream he, om het zo maar te zeggen, van de coke, daar zien wij het in elk geval niet.

24.38

Voice-over

Jenks stelt in zijn onderzoek dat opsporingsdiensten nogal eens op het verkeerde been worden gezet door het gebruik van camouflagetechnieken waarbij het systeem van risico-analyse om de tuin wordt geleid.

Jenks

Een voorbeeld is het verschepen van drugs bijvoorbeeld uit Zuid Amerika naar Europa. In plaats van het direct verschepen over die route,

Jenks

worden containers dan omgeleid naar bijvoorbeeld Zuid Afrika. Daar worden ze in andere containers gedaan of in ieder geval wordt de originele, vanuit het oorsprongland, wordt verborgen. Dus als de container eenmaal aankomt in Rotterdam is het heel moeilijk om vast te stellen waar het precies begon met die reis.

Int.

Dan wordt er gezegd het komt uit Zuid Afrika.

Jenks

ja.

Int.

In plaats van Zuid Amerika.

Jenks

Ja, precies.

Int.

En verder ontdekte Jenks dat het vooral gerenommeerde bedrijven zijn die gebruikt worden voor de smokkel.

Jenks

Dat zijn vaak grote rederijen, gerenommeerde rederijen, die wij dagelijks in de Rotterdamse haven ook zien. Wiens schepen zonder hun eigen medeweten worden gebruikt om, voor het smokkelen.

Voice-over

En dat zijn vaak weer dezelfde bedrijven die een certificaat hebben. Dus in principe vrijgesteld zijn van controles. En dat weten smokkelaars ook.

Van Wijk

Tuurlijk. De criminelen weten helemaal hoe het systeem werkt.

Int.

Er wordt wel met een speciaal team gekeken naar drugs maar niet naar wapens. Waarom is dat denkt u?

Van Wijk

Ja omdat de grote vraag aan de orde is, wat zijn de risico’s van de wapenimport.  En als de inschatting is dat die risico’s wel meevallen, nou dan, dan doe je, dan doe je er weinig aan. Als er ineens blijkt dat er een directe relatie is tussen, ik noem maar wat Syrie-gangers, jihadisten,  terugkerende mensen uit Syrie en Irak die hier aanslagen willen plegen en de wapenimport die er mogelijkerwijs zou gaan via de haven van Rotterdam, dan moet je eens kijken wat er gebeurt.

26.47

Voiceover

We horen staatssecretaris Wiebes in de Kamer zeggen:

Wiebes

De jacht op de cocaïne is echt van het grootste belang.

[caption]

Wiebes

En in dat kielzog natuurlijk ook niet alleen cocaïne, we hebben het ook gewoon over wapens, we hebben het over explosieven, we hebben het over nucleair materiaal. Allemaal zaken waar de douane op let.

Voice-over

De opsporing van nucleair materiaal is dus ook een taak van de douane. En daar wordt serieus op ingezet. Zo blijkt uit dit promotiefilmpje.

[caption]

Voice-over

Opsporing van radioactief materiaal gebeurt met nucleaire detectiepoorten. Containers op vrachtwagens en treinen die de havens verlaten, rijden er doorheen. Als er straling wordt gemeten gaat er een alarm af. Aanleiding voor de plaatsing van die poorten waren de aanslagen in de Verenigde Staten in 2001. Op aandringen van de Amerikanen werden ze geïnstalleerd. Maar ook de Nederlandse overheid raakte van de noodzaak overtuigd.

Het is zo dat die veertig poortjes die zijn ongeveer een vijf jaar geleden zijn die aangeschaft met name om terroristische dreiging het hoofd te bieden.

Int.

Het is bekend dat terroristen ook wel op zoek zijn naar radioactief materiaal

Van Wijk

Absoluut en daar willen ze vaak bommen van maken dat is ook een aantal malen gebeurd.

D’r zijn wat cases bekend in Europa maar ook in Amerika van pogingen om vuile bom te maken. Dus je hebt een conventioneel, een normaal explosief en daaromheen drapeer je radioactief materiaal wat bijvoorbeeld uit ziekenhuis afkomstig kan zijn. Dat is heel erg vervelend, dat zijn geen massa vernietigingswapens maar het zijn eigenlijk wapens waarmee je ongelofelijke angst kunt aanjagen. Dat is ook precies wat de bedoeling is. We weten dat er een internationale handel is met name vanuit de oude depots uit de voormalige Sovjet Unie.

Voiceover

Inmiddels zijn er in het Rotterdamse havengebied 53 nucleaire detectie poorten om radioactief materiaal op te sporen. De douane laat ons weten:

stem

“Alle containers die per truck, trein of boot ons land binnenkomen of verlaten via de haven van Rotterdam worden door gespecialiseerd douane personeel gecontroleerd.”

Voiceover

Maar dan lezen we een persbericht van dit voorjaar van een nieuwe terminal op Maasvlakte 2. Er staat in dat men iets nieuws heeft. Containers voor de binnenvaart gaan hier grotendeels door de nucleaire scan, een innovatie. Maar betekent dat dan dat normaal gesproken containers via de binnenvaart niet worden gecontroleerd? We informeren bij ECT de grootste speler in de haven die 70% van de containers overslaat.

voorlichter ECT

Wij hebben wel nucleaire detectiepoortjes op onze terminals staan

Int.

Ja

Voorlichter ECT

Maar die staan daar onder volledige verantwoordelijkheid van de douane. Daar gaan treinen doorheen en daar gaan wel eens vrachtwagens doorheen.

Int.

Maar niet de containers die verder gaan met de binnenvaart?

Voorlichter ECT

Nee.

Int.

Nee.

Voorlichter ECT

Nee.

Voiceover

En ook de andere terminal EPN laat ons schriftelijk weten dat de containers voor de binnenvaart  niet een door een vaste nucleaire detectiepoort gaan. We vragen de douane hoe het zit en krijgen als antwoord:

Stem

“Daar waar containers niet langs een detectiepoort komen kan de Douane met behulp van mobiel inzetbare detectieapparaten op een andere locatie de containers meten.”

Voiceover

Hoeveel procent van de containers gaat er eigenlijk verder via de binnenvaart?

Poppe

Als je kijkt naar de containers die zeg maar het land in gaan of Europa in gaan het continent, gaat ongeveer 13% per spoor, zo’n 46 procent met wegvervoer dus de truck en 41% met het binnenvaart schip.

Voiceover

Dus zo’n 40 procent van de containers gaat verder via de binnenvaart en gaat in de Rotterdamse haven niet standaard door een nucleaire detectiepoort. Binnenvaart schepen laden en lossen de containers in het achterland bij zogenoemde inland terminals. Dat zijn er zo’n 25 in Nederland. Gaan de containers daar alsnog door een nucleaire detectiepoort? We bellen met het bureau Voorlichting Binnenvaart