Transcriptie - De piekerpil II

00.00.18

[caption]

Voiceover

Antidepressiva, ieder jaar stijgt het aantal mensen dat deze medicijnen slikt.

Timmers

Ik denk dat er in sommige gevallen te gemakkelijk wordt voorgeschreven.

Voiceover

Slikte tien jaar geleden nog bijna 750.000 Nederlanders antidepressiva, inmiddels zijn dat er 1,15 miljoen. Bij jongeren is het aantal gebruikers sinds 2007 met 40 procent toegenomen.

Derksen

Dat vind ik een wake-up call. Dat vind ik een ernstig gegeven.

Voiceover

Antidepressiva zijn al jaren controversieel, ze hebben veel bijwerkingen.

Pascalle

Toen ik het medicijn Prozac opbouwde toen kreeg ik eerst last van angsten, ik werd suïcidaal, ik begon te krassen, ik begon allerlei rare ideeën die niet van mezelf waren te krijgen.

Voiceover

Studies tonen aan dat bij mensen met een lichte of matige depressie antidepressiva nauwelijks beter werken dan placebo’s.

D. Bijl

Maar ze bleven toch in de handel en eh ze werden gewoon voorgeschreven.

Voiceover

Ook het stoppen met de pillen blijkt een groot probleem.

Coolen van Brakel

Blijkbaar lijkt het erop dat er een soort van verslavingsgedrag aan deze middelen zit.

Voiceover

Ze worden zelfs in verband gebracht met agressie en zelfmoord.

Bremmer

Ik ben er enorm van overtuigd dat antidepressiva die Mike slikte Mike heeft doen besluiten tot zijn zelfmoord.

Voiceover

Zembla onderzoekt: Hoe komt het dat het antidepressiva gebruik nog steeds blijft stijgen?

01.59

[Caption]

[caption]

CBS news

Bron: YouTube Het is het hipste psychiatrische medicijn uit de geschiedenis. Prozac.

Man

Prozac.

Stem

Prozac, een wondermiddel dat waanzinnig goed werkt.

Voiceover

Eind jaren ‘80 wordt in Amerika een nieuw medicijn goedgekeurd: Prozac. Het is onmiddellijk een hype.

Man

Ik heb Prozac heel lang gebruikt.

Voiceover

De fabrikant voert een agressieve reclame campagne. Filmsterren verklaren hoe veel baat ze hebben bij de nieuwe wonderpil.

Vr

Zes miljoen Amerikanen gebruiken nu Prozac.

Man

Mensen zeggen dat ze erdoor veranderen, worden kalmer, productiever en krijgen meer zelfvertrouwen. Ze voelen zich beter dan ooit.

[foto caption]

Voiceover

In de jaren ‘90 raakt ook Nederland in de ban van Prozac. Het gaat er niet zo heftig aan toe als in Amerika. Maar ook hier verkondigen gebruikers en artsen dat het nieuwe middel fantastisch is.

[caption]

Man

Als iemand echt depressief is dan vind ik wel dat iemand recht heeft op medicijnen ja.

Int.

Op deze nieuwe medicijnen?

Man

Ja

[caption]

Brunt

Ik heb mijn persoonlijkheid van voor die tijd weer terug gekregen.

Voiceover

Huisarts Bart Timmers kan zich die tijd nog goed herinneren.

[caption]

Timmers

Dat is het moment dat ik ongeveer met mijn carrière begon als huisarts en d’r leek wel sprake van een revolutie zo te zijn. Die middelen kwamen op de markt met de pretentie van veel minder bijwerkingen en ze zouden ook effectiever zijn.

Man

En waar iedereen nog lang en gelukkig van gaat leven zeg maar. Dat was een beetje de sfeer in die tijd.

[caption]

Voiceover (man)

En dat is goed nieuws voor veel mensen die lijden aan de diepe treurnis van een depressie.

00.03.33

Voiceover

Ook volgens professor Aart Jan Beekman, voorzitter van de beroepsvereniging voor psychiaters, waren de verwachtingen hoog. Prozac leek de pil om depressies te genezen. Psychiaters werkte samen met de farmaceutische industrie om huisartsen aan te moedigen de pil voor te schrijven.

[caption]

Beekman

We waren allemaal ontzettend blij dat we een nieuw middel hadden, inclusief ook de patiëntenverenigingen. Iedereen heeft dat gepromoot en dat is niet zo gek. He als je een nieuw middel hebt wat waarvan je hoopt ook dat het geweldig werkt, dat het een soort doorbraak is, dan ben je geneigd een beetje een roze bril op te zetten.

Timmers

Ik was heel eager om dingen te leren dus ik deed aan heel veel nascholing mee. En als die door de industrie werden georganiseerd deed ik dat ook. Met sprekers met psychiaters d’r bij die aangaven waarom je dat middel zou moeten voorschrijven. Ja dat was er wel, zeker.

Int.

Heeft het uw voorschrijfgedrag toen denkt u ook beïnvloed?

Timmers

Het zou natuurlijk netter zijn om te zeggen dat het niet zo was maar ik denk, ik ben ook niet gek, je wordt gewoon beïnvloed door dat soort dingen. Ik ben er nu wat kritischer in.

Voiceover

Na de introductie van Prozac komen er nog veel meer antidepressiva op de markt. Allemaal worden ze flink gepromoot. Honderdduizenden Nederlanders gaan de pillen slikken.

04.54

Timmers

Ik denk alleen dat ze op een gegeven moment voor van alles en nog wat gebruikt werden. Als ik naar mezelf kijk heb ik dat ook wel gemerkt. Dat je, je begrip van depressie wordt steeds breder. En heel veel mensen hebben wel depressieve klachten maar de vraag is of dat ook echt een depressie is. Het antwoord is meestal nee. Een echte depressie is toch wat anders.

Voiceover

De pillen worden steeds vaker voorgeschreven. Niet alleen voor zware depressies maar ook voor lichte en matige. De industrie verdient er wereldwijd miljarden aan. Dan komen er barsten in het imago van de wonderpil. We zien dat er vanaf 2008 een aantal grote onderzoeken verschijnen. Ze tonen aan dat uit gegevens van de farmaceutische industrie zelf blijkt dat bij milde of matige depressies de pillen nauwelijks beter werken dan placebo’s. Slechts voor een klein deel van de mensen helpen ze wel.

[caption]

Bijl

De antidepressiva hebben alleen maar een klein effect bij de groep zeer ernstig depressieve patiënten. Bij wat dan genoemd wordt een lichte milde of matig ernstige depressie heeft het allemaal geen belangrijke klinische effecten.

Voiceover

Zegt Dick Bijl, hoofdredacteur van het Geneesmiddelenbulletin. Hij volgt het dossier antidepressiva al jaren en heeft de onderzoeken bestudeerd waaruit blijkt dat de pillen vaak net zo goed werken als een placebo. Maar hoe werkt dit precies?

Bijl

Een deel van die depressies die gaat vanzelf over na een aantal maanden. Als je die mensen toch ’n antidepressivum geeft dan gaan zij geloven dat zij door het antidepressivum beter zijn geworden. Terwijl het in feite gewoon het natuurlijke beloop van de aandoening is.

Int.

Ze waren toch wel beter geworden?

Bijl

Zo is het.

Voiceover

In diezelfde tijd wordt ook steeds duidelijker dat de pillen veel meer bijwerkingen hebben dan aanvankelijk door de farmaceutische industrie is verteld. Vooral bij de start van de medicatie treden ze op. Patiënten klagen over hartkloppingen, duizeligheid, angstaanvallen, verminderde zin in seks, totale vervreemding van zichzelf en suïcidaliteit.

[caption]

Voiceover

In 2008 maakt Zembla een uitzending over deze problemen van de pil en de rol van de farmaceutische industrie.

[caption]

[caption]

Healy

De farmaceutische industrie wist al jaren van de problemen die ik noemde, jaren voordat de rest van de mensheid doorkreeg dat dit zich kon voordoen. Dit is niet openbaar gemaakt door de farmaceutische industrie.

Int.

Voelt u zich belazerd eigenlijk?

[caption]

Beekman

Dat zou, ja eigenlijk wel maar ik moet zeggen ik moet ook de hand in eigen boezem steken, dat was voor mijn tijd maar de collega’s hebben daar natuurlijk aan mee geholpen.

07.55

Voiceover

Psychiaters geven toe dat ze de industrie geholpen hebben door vrij kritiekloos de middelen te omarmen. Dit terwijl later blijkt dat antidepressiva voor de meeste mensen niet werken maar wel veel bijwerkingen kunnen hebben. Maar volgens Bijl heeft dit het voorschrijfgedrag niet veranderd.

Bijl

Rond die periode ontstonden er inderdaad veel discussies, er werd veel gepubliceerd, d’r werd veel gesproken over deze nieuwe middelen. Maar ze bleven toch in de handel en ze werden gewoon voorgeschreven.

Voiceover

Sterker nog, het gebruik blijft stijgen. Om het tij te keren heeft het Nederlands Huisartsengenootschap in hun standaard in 2012 de richtlijn depressie aangescherpt.

[caption]

Dijkstra

Ik denk dat het zaak is om altijd heel voorzichtig te zijn als je antidepressiva voorschrijft. We hebben als NHG in onze laatste standaard van 2012 daarom ook alleen antidepressiva geadviseerd bij ernstige depressie.

Int.

En wat moet je doen als er geen ernstige depressie is?

Dijkstra

Nou dan zijn er andere mogelijkheden. Het belangrijkste is natuurlijk het gesprek aangaan. Ten eerste het gesprek met de patiënt aangaan. Vervolgens als dat onvoldoende helpt de patiënt laten begeleiden door een psycholoog.

00.09.11

Voiceover

Dus sinds 2012 is advies aan de huisarts om alleen bij een ernstige depressie medicatie voor te schrijven. Maar uit cijfers van de stichting farmaceutische kengetallen blijkt dat deze aanscherping van de richtlijn nog niet heeft geleid tot een daling. Want vorig jaar is het gebruik weer met 1 procent gestegen. 1,15 miljoen Nederlanders gebruiken het.

[caption]

Bijl

Daar begrijp ik weinig van. Ik begrijp niet waarom deze middelen die toch eigenlijk gewoon een negatieve balans van werkzaamheid en bijwerkingen hebben bij de meeste mensen met een depressie, dat die middelen toch worden gebruikt. Dat begrijp ik niet nee. Tenzij het totaal moet worden toegeschreven aan het effect van marketing.

Voiceover

Maar sinds een aantal jaren zijn veel antidepressiva niet meer onder patent. De farmaceutische industrie verdient er nauwelijks meer aan en maakt er daarom helemaal geen reclame meer voor.

Bijl

Nee dat hoeft dus ook niet meer. Ze zitten al voldoende in de pen van de artsen.

Voiceover

De harde noten die in de wetenschap gekraakt zijn lijken nog niet tot de maatschappij doorgedrongen. Huisarts Timmers schrijft minder voor dan voorheen. Maar toch is de praktijk soms weerbarstig.

Timmers

Wat ik wel merk in zijn algemeenheid is dat de maatschappij wat sneller een oplossing verwacht.

[caption]

Een eenduidige oplossing. Een depressie is een ingewikkeld probleem, is een probleem op meerdere vlakken. Eh maar mensen denken soms van nou d’r is een pil voor dus ik wil die pil.

Voiceover

In feite zijn de pillen alleen geschikt voor mensen met een zeer ernstige depressie. We vragen ons af of al die 1,15 miljoen Nederlanders dat hebben. We gaan naar het instituut voor verantwoord medicijn gebruik. Zij maken zich al jaren zorgen over het toenemend gebruik van antidepressiva.

[caption]

Coolen van Brakel

De schattingen die zeggen dat zeg maar een derde van het aantal gebruikers echt mensen zijn met een ernstige depressie. En dat je die behandelt ook met medicatie dat lijkt mij heel erg verdedigbaar. Maar voor matige en milde depressies is dat veel minder verdedigbaar. Ja kijk waar die grens nou precies ligt tussen wanneer je wel ernstig bent en wat minder ernstig, dat is natuurlijk ook iets wat schuift.

00.11.36

Dat heeft ook te maken in de manier waarop mensen hun klachten presenteren, in hoeverre ze accepteren dat ze een tijd lang niet goed in hun vel zitten. Dat heeft ook te maken met de manier waarop dat bij artsen en bij psychiaters wordt waargenomen.

Timmers

Kijk je hebt de duidelijke situatie dat je zegt van nou hier kan je veel beter gaan praten met een psycholoog of andere dingen doen. Of de situatie dat je zegt van nou voor jou kan je beter een pil gaan voorschrijven. Maar heel veel zit in het grijze gebied en dan probeer je eerst wat anders of je voert de diagnostiek nog wat verder door. En na verloop van tijd zeg je nou we gaan toch een antidepressivum proberen. Zo gaat het vaak.

Voiceover

De mensen willen de pillen en soms zwichten artsen daarvoor. Als we de richtlijn nog eens heel precies doorlezen zien we dat daar ook alle ruimte voor is. Er staat: de huisarts biedt antidepressiva aan in de volgende gevallen:  bij onvoldoende effect van psychotherapie maar ook als de patiënt de voorkeur geeft aan antidepressiva boven therapie.

Int.

Maar dan is de keuze dus toch bij de patiënt?

[caption]

Voiceover

Eh het traditionele model van dat de dokter bepaalt wat er gebeurt is echt uit de tijd. Ik denk dat het goed is dat je met de patiënt samen bepaalt van wat de juiste zorg is. En daar kan het bij zijn dat bij een ernstige depressie je dan eerder kiest voor antidepressiva bijvoorbeeld als de patiënt helemaal niet naar een psycholoog wil.

Voiceover

Patiënten mogen kiezen. Als ze liever een pil willen dan krijgen ze die. Maar ook voor mensen die liever naar therapie gaan bestaat de kans dat ze toch met pillen thuis komen. Want door bezuinigingen in de GGZ zijn er wachtlijsten voor therapie.

Timmers

Mensen komen vaak op het hoogtepunt van hun problemen. Het loopt een tijdje op en op een gegeven moment zeggen ze nou het gaat niet meer dus die komen hier helemaal ontredderd. En ja dan wil je graag hulp bieden en als je dan weet dat er vier maanden wachttijd is, ja dan is dat al bijna een no-go area. Dan denk je van laat dat maar zitten laat ik maar kijken hoe ik deze persoon nou zo goed mogelijk kan helpen. En ik denk dat dat er wel toe geleid heeft dat je wat eerder medicijnen voorschreef, waarbij je misschien beter had kunnen zeggen ja die moet verwezen worden. Maar ja het is een beetje raar, ja die moet verwezen worden en dan vervolgens vier maanden wachten dat kan je toch niet waarmaken. Dus je wilt gewoon starten met een behandeling.

Voiceover

De wachtlijsten verklaren een gedeelte van de stijging maar volgens het huisartsen genootschap zit er ook een probleem bij de mensen die niet meer met de pillen kunnen stoppen.

Dijkstra

Tegelijkertijd denk ik dat bij antidepressiva ook wel meespeelt dat heel veel mensen gehecht zijn aan het medicijn en het moeilijk is om er van af te komen. Terwijl we in onze richtlijn toch zeggen van schrijf het voor een bepaalde periode voor, he een aantal maanden, minimaal zes maanden maar probeer het daarna ook te stoppen.

Coolen van Brakel

Stoppen met die middelen blijkt ongelofelijk lastig te zijn. Lastiger dan dat in eerste instantie gedacht was.

Dijkstra

Ja dat heeft te maken met natuurlijk dat je een stofje toevoegt aan het lichaam en dat stofje beïnvloedt de processen die in je lichaam gebeuren. Eh dat gebeurt als je het medicijn start, want dan vind er een gewenningspatroon plaats. Maar hetzelfde gebeurt als je het weer ontneemt aan het lichaam.

Coolen van Brakel

Blijkbaar lijkt het erop dat er een soort van verslavingsgedrag aan deze middelen zit.

Dijkstra

U moet zich voorstellen rokers die stoppen met roken krijgen ook ontwenningsverschijnselen omdat opeens de nicotine en de tabak ontbreken en ze daar dus aan moeten wennen. En dat maakt het onder andere voor rokers ook zo moeilijk om te stoppen.

Int.

En met deze medicijnen is dat dus ook moeilijk?

Dijksta

Het gaat om hetzelfde principe. Dat je weer klachten krijgt op het moment dat je stopt.

Coolen van Brakel

Het niet kunnen stoppen met die middelen leidt natuurlijk ook tot afhankelijkheid van die middelen.

[caption]

Patiënten durven ook niet meer te stoppen, lukt ook vaak niet. Vervallen vaak weer terug in oud gedrag en dan zie je dat er een enorme stijging in dat gebruik ook zit omdat er geen oudere gebruikers van afvallen. Bij de meeste geneesmiddelen is het zo, ja je krijgt nieuwe gebruikers en de ouderen vallen d’r af. Maar hier gaan de ouderen gewoon door.

Voiceover

In een studie uit 2005 dat zo’n 30 procent van alle mensen die starten met antidepressiva lange termijn gebruiker wordt. Wat de gevolgen van dit jarenlange gebruik voor de processen in de hersenen zijn is nog niet bekend. Studies daarnaar lopen nog.

00.15.55

Beekman

Dat zijn de soort vragen, als je die medicijnen voorschrijft dan wil je dat eigenlijk heel graag weten natuurlijk.

[caption]

Beekman

Want wat ik niet zou willen is dat als ik over tien jaar terugkijk, dat ik denk god wat heb ik gedaan.

Int.

Ja

Beekman

Daar wil je als dokter niet verantwoordelijk voor zijn.

Int.

Maar moet je dat niet eerst weten voordat je mensen langdurig die pillen laat gebruiken?

Beekman

Ja weet je, dat kan niet. Want je hebt wel je patiënten in de kamer zitten en je kan ook niet zeggen ik doe niks. Patiënten kiezen daar eigenlijk heel vaak voor om te zeggen ja alles goed en wel maar ik merk er niks van, ik functioneer eigenlijk goed. He, mensen die een baan hebben en die bijvoorbeeld twee keer een baan zijn kwijtgeraakt vanwege hun depressie of mensen die in hun gezin allerlei mogelijk narigheid hebben gehad. En ik snap ook wel dat mensen dan denken nou ik ben blij dat je me goed voorlicht maar ik blijf wel medicijnen gebruiken.

Voiceover

Antidepressiva kennen nare bijwerkingen en helpen nauwelijks bij lichte en matige depressies. En als je eenmaal aan de pillen begint is het ontzettend lastig er weer vanaf te komen. Toch weerhoudt het 1,15 miljoen mensen niet om de pil te slikken.

[ rapmuziek]

Voiceover

Het lijkt om depressie een algemeen geaccepteerde ziekte is maar er openlijk voor uit komen blijkt lastig. Daarom is in januari het eerste depressiegala georganiseerd. Bekende Nederlanders vertellen over hun worsteling met de ziekte. De

[caption]

17.25

Schippers

Als iemand zich ziek meldt met een depressie dan denken we al heel gauw oeh eng en eh misschien gaat dat nooit meer over. En wat moeten we daar mee.

Voiceover

De minister trekt tien miljoen euro uit voor meer onderzoek en een publiekscampagne. De stichting verantwoord medicijn gebruikt denkt dat hierdoor het gebruik van antidepressiva niet zal dalen.

Coolen van Brakel

Op het moment dat je een grote campagne gaat voeren,

[caption]

waarin je mensen wilt oproepen om sneller hun problemen op tafel te leggen, loop je natuurlijk ook het risico om een medicalisering te krijgen.

Voiceover

Een van de speerpunten van de minister is meer onderzoek naar depressie onder jongeren. Maar juist het gebruik van antidepressiva onder die groep is al jaren controversieel. Naast bijwerkingen zoals angstaanvallen en vervreemding van zichzelf lijken de pillen bij jongeren suïcidaliteit op te wekken.

Bijl

In 2004 hebben we dus voor het eerst erover geschreven. Wat wij hier proberen duidelijk te maken is dat de destijds nieuwe generatie antidepressiva gepaard gaan met toch een ernstige bijwerking namelijk verhoogd risico op zelfmoord gedachten en zelfmoorden.

Int.

Maar komt dat door de geneesmiddelen want depressieve jongeren en kinderen zijn misschien al suïcidaal?

Bijl

Ja voor een deel komt dat natuurlijk door de aandoening. Maar in de onderzoeken die hier worden beschreven worden die middelen vergeleken met een placebo. En in vergelijking met placebo is er een verhoogd risico op suïcidaliteit. Dus het is zeker niet alleen de aandoening. Dat is natuurlijk zeer schokkend. Patiënten mogen verwachten dat als ze een geneesmiddel krijgen voorgeschreven dat het en werkt en relatief weinig bijwerkingen heeft.

Voiceover

Bijl’s conclusie destijds is dat antidepressiva niet door huisartsen aan jongeren voorgeschreven moeten worden. Fabrikanten hebben lang ontkend dat hun pillen tot suïcidaal gedrag kunnen leiden.

[caption]

Man (radio)

Britse medicijnfabrikant GlaxoSmithKline is aangeklaagd het bedrijf wordt verdacht van het achterhouden van gegevens...

Voiceover

In 2004 ontstaat wereldwijd commotie. Glaxo wordt er van verdacht belangrijke bijwerkingen achtergehouden te hebben. Het gaat om het middel Seroxat.

Man (radio)

Kinderen die dit medicijn slikken zouden meer zelfmoordneigingen krijgen. Dat blijkt volgens de openbare aanklagers...

Voiceover

De fabrikant timmert in die tijd enorm aan de weg met dit middel tot er een intern memo uitlekt.

[caption]

Bijl

Daarin werd aangegeven dat al in 1998 bij Glaxo bekend was dat hun middel niet werkzaam was bij jeugdigen en adolescenten en dat het wel ernstige bijwerkingen zou hebben. Maar de medewerkers werd er op gewezen dat ze dat geheim moesten houden.

Voiceover

Glaxa schikt de zaak in de VS. Maar door dit schandaal waarschuwt het Europees geneesmiddelen artsen voor het gebruik van alle antidepressiva bij jongeren. Maar ze worden niet verbode, na overleg met psychiaters. Wel moeten de fabrikanten in de bijsluiters een waarschuwing plaatsen over het toegenomen risico op suïcidaal gedrag. Plus de tekst dat tot 18 jaar het middel niet gebruikt mag worden tenzij de arts daar een dwingende reden voor heeft.

[caption]

Ik heb zelf wel heel veel schroom om jongeren antidepressiva te geven. Omdat ik dan helemaal denk dat is een brein in ontwikkeling waar je chemische middelen in gaat stoppen en waarvan nog niet alles bekend is in ieder geval. We weten dat het risico op suïcide verhoogd wordt door die antidepressiva. Dus ik ga het zelf niet doen. Wat ik wel eens doe als ik denk van nou, d’r zijn wel situaties dat je denkt nou hier is echt wel een antidepressivum te overwegen. Maar dan verwijs ik iemand naar een psychiater want dan vind ik het echt specialistische zorg.

Voiceover

Dat moet ook volgens de richtlijn  voor huisartsen. Maar hoe kan het dat er nog steeds antidepressiva aan jongeren worden voorgeschreven ondanks alle waarschuwingen. Er blijkt één uitzondering te zijn, Prozac. Dat middel krijgt in 2006 als enige goedkeuring van het geneesmiddelenbureau om voorgeschreven te worden aan depressieve jongeren.

[caption]

Beekman

Omdat er dus ook heel veel jongeren patiënten waarbij levensreddende, het zijn ook levensreddende middelen. Zo is het ook.

Voiceover

Jeugdpsychiater Catherine Reichart, gespecialiseerd in depressie bij jongeren, onderstreept dit verhaal. In geval van een ernstige depressie kunnen pillen helpen. De richtlijn voor jeugdpsychiaters raadt in die gevallen aan Prozac voor te schrijven.

[caption]

Dr. C. Reichart, kinder- en jeugdpsychiatrie

Reichart

Dat middel is gekozen omdat daar drie studies zijn die niet gesponsord zijn door de farmaceutische industrie. Dus dat is dan zou je kunnen zeggen de meest betrouwbare informatie.

Int.

En wat zeggen die studies?

Reichart

Dat er wel degelijk een weliswaar licht verschil is tussen placebo en het actieve middel. Dus dat het helpt.

Voiceover

Maar het geneesmiddelenbulletin komt op grond van diezelfde studies tot een andere conclusie.

[caption]

Bijl

Kritische beoordelaars van dit type onderzoek die komen vrijwel allemaal tot dezelfde conclusie namelijk dat er nogal wat problemen zijn met de opzet en de uitvoering en de analyse en de interpretatie van de resultaten. En die zeggen allemaal het is niet of onvoldoende bewezen.

Reichart

Het is een klein verschil met placebo, maar het is wel degelijk een verschil.

Int.

Maar een klein verschil

Reichart

Een klein verschil.

Int.

Het is niet zo werkzaam eigenlijk?

00.23.11

Reichart

Het is voldoende werkzaam vinden wij om het wel te geven.

Bijl

Dat vind ik natuurlijk wel opmerkelijk want we hebben al in 2009 geschreven dat er toch ernstige twijfels zijn over de werkzaamheid van dat middel bij een depressieve stoornis bij kinderen. En daarnaast ernstige bijwerkingen.

Voiceover

Pascalle is 17 als ze in therapie gaat om te leren omgaan met de chronische misselijkheid die ze heeft. De artsen denken dat het psychisch is. Door de misselijkheid wordt ze beperkt in haar doen en laten.

[caption]

Pascalle

Ik werd daar wel wat neerslachtig van en ik dacht bij mezelf wel van hoe nu verder en is dit het nu?

Voiceover

Na een half jaar therapie krijgt ze Prozac. Vooraf leest ze in de bijsluiter dat jongeren suïcidaal kunnen worden als ze dit middel gebruiken.

Pascalle

Voor mij waren die ideeën als suïcidaliteit en dat soort zaken waren voor mij eigenlijk helemaal niet eigen. En ik kon mezelf ook totaal niet indenken dat zo’n pilletje daar verandering in zou brengen. Dus ik betrok het niet op mijzelf wat ik daar las.

Voiceover

De dosering wordt langzaam opgebouwd om de kans op bijwerkingen te beperken. Maar toch wordt ze duizelig, krijgt hoofdpijn, wordt nog misselijker. Nog later voelt ze zich opeens leeg, niet meer zichzelf.

Pascalle

Ik zag mezelf dus met een stijltang mijn haar doen en ik denk in een keer bij mezelf van, ik denk van wie is dat? Ik wist dat ik het was omdat ik de beweging zag, want als ik mijn haar stijlde dan deed dat spiegelbeeld dat dus ook. Maar het voelde alsof ik het niet was.

24.45

Voiceover

Daar bleef het niet bij. Ze krijgt angstaanvallen en begint zichzelf te krassen. Op een ochtend gaat het mis.

Pascalle

Ik staar naar het plafond en om een of andere reden dacht ik van het is nu genoeg geweest het is voor mij klaar en ik, ik kan er beter een einde aan maken. En dat idee dat kwam echt van de ene seconde op de andere. Ik heb het nooit eerder gehad. Op een gegeven moment werd de suïcidaliteit, de gevoelens werden mij te groot dat ik er eigenlijk niet meer om heen kon draaien. Ik droomde over zelfmoord, ik fantaseerde de hele dag d’r over. Ik had afgewogen van wat de beste manieren was, wat het minst pijnlijk is, wat het meest succesvol is.

Voiceover

Uiteindelijk besluit ze voor de trein te springen.

Pascalle

Hij toeterde het is een bepaalde drietonige toeter die ik niet meer vergeet en hij kwam d’r aan en ik deed mijn ogen dicht omdat ik het niet wilde zien.

Voiceover

Maar de trein stopt net op tijd. Hierna wordt Pascalle opgenomen in een psychiatrische kliniek. Op aandringen van haar vader bouwt ze de antidepressiva af.

Pascalle

De suïcidaliteit ging weg, het werd minder, ik kon weer voelen zoals dat ik zoals dat ik, zoals een normaal mens deed in mijn ogen. En eigenlijk ging alles beter. En ik denk oprecht, 100 procent dat dit medicijn mij die klachten heeft gegeven.

Voiceover

Uiteindelijk blijkt de oorzaak van haar misselijkheid toch niet psychisch te zijn maar lichamelijk. Naast een slokdarmaandoening werkt haar maag zeer traag. Ze verteert daardoor haar eten nauwelijks. Antidepressiva worden nog steeds aan minderjarigen voorgeschreven. 80% van de eerste voorschriften komt van psychiaters, zo heeft de stichting farmaceutische kengetallen in opdracht van Zembla berekend. Ook blijkt uit hun cijfers dat vorig jaar het aantal gebruikers tussen 15 en 19 jaar met 6 procent is gestegen.

Int.

Is dat bericht in uw wereld eigenlijk ingeslagen als een bom?

Reichart

Ik denk dat niet veel over gecommuniceerd is

[caption]

En dat dat de wereld niet zo bereikt. Dus het is niet ingeslagen als een bom.

Int.

Waarom niet, het is toch schokkend?

Reichart

Ja, ja.

Int.

Het is voor een buitenstaander zoals ik ben onbegrijpelijk dat ondanks het feit dat die pillen niet zo werkzaam zijn voor jongeren

Reichart

...dat valt wel mee

Int.

...nou ja daar zijn de meningen over verdeeld. Ondanks het feit dat het suïcide risico er door vergroot kan worden, dat dit allemaal ook al jaren bekend is, dat het gebruik dan toch stijgt.

Reichart

Ja maar als je suïcidale of bij depressieve  adolescenten geen behandeling doet dus onder andere geen medicatie voorschrijft, is het risico of suïcidaliteit minstens zo hoog.

[caption]

Derksen

Maar wij moeten dit wel serieus oppakken. Het is een wake-up call zeg maar. En wij moeten ons beraden over wat we aan het doen zijn met z’n allen.

Voiceover

Zegt professor Jan Derksen klinisch psycholoog. Vorig jaar publiceerde hij het boek “iedereen een psychische aandoening”.  Hierin stelt hij dat jongeren in de GGZ te snel een diagnose opgeplakt krijgen.

Derksen

Gaat dit echt om jongeren die dat door de biologie in hun zeg maar depressie nodig hebben of zijn wij geneigd, zoals ook geldt voor het ADHD, zijn we geneigd om veel te snel voor te schrijven? Wij leven ook in een samenleving waarin de opvoeding zeg maar de jongeren heel erg centraal heeft gesteld. Waarbij de kinderen heel erg beschermend zijn opgevoed. En die kinderen hebben dus weinig eelt op de ziel gekregen en die kunnen ook heel slecht dan tegenslag verdragen. En kunnen vaak ook heel moeilijk omgaan met neerslachtigheid, met een stemmingswisseling die bij leven hoort he. En waarvan we als opvoeders er voor moeten zorgen dat onze jongeren daar mee leren omgaan. En niet dat we ze daarmee tegen moeten beschermen. En als ze er dan toch doorbreken we met een handje vol pillen klaar staan.

28.37

Voiceover

De beschermde opvoeding kan een van de verklaringen zijn waarom depressiviteit onder jongeren toeneemt. Maar zijn deze jongeren allemaal zo ernstig depressief dat ze ook medicijnen nodig hebben? Professor Derksen betwijfelt het.

Derksen

Ik weet wel uit de getallen dat echte depressies niet echt zijn toegenomen de laatste 20 jaar. Dus in die zin als er veel meer wordt meer wordt voorgeschreven zou je je toch kunnen voorstellen dat daar veel wordt voorgeschreven wat eigenlijk niet zo adequaat is.

[caption]

Reichart

Nou ja ik denk dat het wel een reden is om onszelf goed onder de loep te nemen om te kijken van wat zijn de indicaties geweest, welke indicaties waren het om deze medicatie voor te schrijven.

Voiceover

Maar volgens Reichart is er nog een reden voor het stijgend gebruik. Sinds de overgang van de jeugd GGZ naar de gemeente is er bezuinigd. Er zijn daardoor minder therapeuten beschikbaar voor jongeren met problemen.

Reichart

Als je een depressieve adolescent hebt en je moet een aantal weken tot maanden wachten totdat er een therapeut kan beginnen dan kan ik me voorstellen dat je dan eerder met antidepressiva begint.

Derksen

Het arsenaal aan zeg maar psychologische hulp dat beschikbaar zou  moeten zijn is kleiner geworden. En dan hebben die hulpverleners het dus veel drukker en dan is medicatie een veel snellere interventie dan cognitieve gedragstherapie die doorgaans meerdere zittingen en meerdere weken en maanden vaak in beslag neemt.

00.30.02

Voiceover

We verdiepen ons verder in de cijfers van antidepressiva gebruik. Niet alleen vorig jaar is het gebruik toegenomen. We zien dat sinds 2007 het aantal jongeren tot 21 jaar dat deze pillen slikt met 40 procent is gestegen. Het lijkt een trend te zijn.

Bremmer

Hier bij dat viaduct aan de linker kant daar is Mike voor de trein gesprongen. Ik ben er heilig van overtuigd dat de antidepressiva daar een enorm grote invloed op hebben gehad. Ik kan het keiharde bewijs niet leveren maar gezien de ervaring van anderen,

[caption]

en wat deze medicatie doet en zeker en zeker bij jongvolwassen, eh heeft het een grote rol dat Mike dit besluit heeft genomen.

Voiceover

Dat is nu twee jaar geleden. Mike is dan 18 jaar, hij slikt bijna drie weken antidepressiva. Die heeft hij van zijn huisarts gekregen. Deze vindt eigenlijk dat Mike in therapie moet maar dat wil hij niet. Hij heeft al genoeg therapie gehad vindt hij.

Bremmer

En dan zegt de wet, hij mag zelf beslissen want hij is 18. Dus dan gaan we nu zeggen iemand die behoorlijk depressief is mag zelf beslissen. Dat is niet te rijmen.

Voiceover

De pillen lijken aan te slaan en na twee weken verdubbelt de huisarts daarom de dosis naar 75 milligram. De normale dosis voor een volwassene.

Bremmer

Hij werd er gewoon helemaal naar van toen is die naar de huisarts gegaan. Heeft de huisarts besloten om weer terug te gaan naar die 37,5 milligram.

Int.

En ging het toen weer goed?

Bremmer

Nee juist niet want vier dagen daarna op 4 februari heeft hij het besluit genomen om uit het leven te stappen. Dus daar heeft toch wat plaatsgevonden door die wijzigingen van doseringen. Het blijkt zo te zijn met deze antidepressiva, maar goed daar komen wij ook allemaal daarna achter, als ik een verhoging doe of een verlaging of ik stop in een keer, kan er wat gebeuren daar in de bovenkamer wat negatief is.

Voiceover

De vader van Mike leest achteraf de bijsluiter nauwkeurig door.

Bremmer

Ik schrok van dat er gewoon live in staat dat onder de 18 niet toedienen, mits heel erg begeleid. En ik las: gegevens uit klinisch onderzoek hebben een verhogingsrisico op suïcidaal gedrag aangetoond bij jongvolwassen, jonger dan 25 jaar met psychische stoornissen die werden behandeld met een antidepressivum.

Int.

Wat dacht u toen?

Bremmer

He.t ja wel een bijzondere wereld dat ik ga er vanuit dat de specialist weet wat die geeft. En ik heb hier ook gesprekken met de huisarts over gehad. Die was ook zo eerlijk dat ‘ie zei: ik wist het niet. Hij wist het gewoon niet.

Voiceover

De vader dient een klacht in tegen de huisarts. Maar de klachtencommissie oordeelt dat de huisarts niets te verwijten valt. Want deze heeft in alle opzichten gehandeld volgens de huisartsenrichtlijn en die geldt vanaf 18 jaar. Bijzonder hoogleraar Therese van Amelsvoort vindt dat artsen bij iemand van 18 plus net zo terughoudend moeten zijn als daaronder. Ze is gespecialiseerd in de leeftijdsgroep van 15 tot 25 jaar.

[caption]

Amelsvoort

Vanaf 18 jaar ben je volgens de wet meerderjarig, het begrip volwassenheid is eigenlijk iets anders. Want dat betekent eigenlijk dat je lichamelijk en geestelijk volgroeid bent en in staat moet zijn onafhankelijk in de maatschappij te kunnen functioneren. En we weten bijvoorbeeld dat het brein een ontwikkeling doormaakt tijdens de adolescentie die doorgaat tot het 25e levensjaar. Dus heeft een 18-jarige nog geen volgroeid brein.

Voiceover

Omdat de hersenen nog niet volgroeid zijn vindt van Amelsvoort het ongewenst dat vanaf 18 jaar jongeren medisch als volwassen worden beschouwd.

Amelsvoort

Die leeftijdsgrens van 18 jaar moeten we loslaten. Het brein verandert niet opeens en de psyche veranderd niet opeens na een verjaardag. Het is een proces en de levensfase 15-25 dat is de levensfase waar we voorzichtig moeten zijn en onze jongeren goed in de gaten moeten houden.

34.12

Voiceover

Een aparte groep waar je extra voorzichtig mee moet zijn. We lezen de richtlijn voor huisartsen nauwkeurig door en komen erachter dat nergens de waarschuwing staat dat jongeren tot 25 jaar meer risico lopen op suïcidaal gedrag. Het huisartsengenootschap vindt een aparte waarschuwing niet nodig. Er staat voldoende algemene informatie over suïcidaliteit in de richtlijn.

[caption]

Dijkstra

Ik verwacht eigenlijk van huisartsen dat ze hier rekening mee houden als ze patiënten met depressie zien. Ik zou me geen huisarts kunnen voorstellen die met een patiënt praat over depressie en dan niet aan suïcidaliteit denkt dan wel het bespreekt met de patiënt.

Int.

Ja maar dat is iets anders dan je er van bewust zijn dat deze groep 18 tot 25 dat je daar eigenlijk net zo voorzichtig mee moet zijn als met kinderen en jongeren tot 18 jaar.

Dijkstra

Ja dat kan, dat kun je vinden he. Ik denk dat we met elkaar hebben afgesproken dat vanaf 18 jaar de huisarts mensen met een depressie in principe goed kan behandelen.

Int.

Wist u dat dat die hele groep 18 tot 25…

Timmers

Ik wist dat niet van die 25 jarige. Ik wist wel dat het suïcide risico in studies is aangetoond en met name bij jongeren.

[caption]

Timmers

Maar ik wist niet dat ze dat tot 25 al hadden. Ja ik vind dat dat wel in de richtlijnen zou moeten als dit uit onderzoek blijkt, zeker ja.

Dijkstra

Ik denk dat het niet zozeer een lacune is in de richtlijnen. Maar als blijkt dat huisartsen deze kennis ontbreekt dan zullen we daar in een volgende versie een aanvulling op kunnen doen.

[caption]