Transcriptie - Baas in eigen bus

00.00.18

[caption]

voice-over

PostNL, koninklijk beursgenoteerd. Het bedrijf heeft 50.000 medewerkers en bezorgt 600.000 pakketten per dag. PostNL is marktleider in de pakkettenbranche.

Asscher

Iedereen verkoopt via internet, iedereen laat pakketjes bezorgen. Dan hoort ook bij Nederland fatsoenlijk omgaan met die bezorgers.

voice-over

De postgigant ligt al jaren onder vuur omdat het niet goed zou omgaan met haar pakketbezorgers. Veel van hen zijn namelijk niet in dienst van PostNL maar ZZP-er. En die kunnen nauwelijks hun hoofd boven water houden.

Bezorger

En je werkt je echt helemaal drie keer de rondte en je hebt nog niks.

Kamerlid

EN ondanks dat ze officieel volgens de belastingdienst ondernemers zijn, legt PostNL hen vaste werktijden op en draagt hen op met welke busjes ze moeten rijden.

voice-over

Deskundigen, de Tweede Kamer en de vakbond hebben kritiek op PostNL. De ZZP-ers zijn schijnzelfstandigen, gene echte ondernemers.

Vrouw

Ze dachten nou net een win-win situatie verzonnen te hebben. Daarmee kunnen we mooi concurreren op de arbeidsmarkt.

Man

Het gaat om tientallen miljoenen per jaar aan voordeel voor PostNL. Ook de rechter tikt PostNL op de vingers. Maar het bedrijf blijft ontkennen dat er iets mis is.

PostNL

Er is hier absoluut geen sprake van schijnzelfstandigheid.

voice-over

Vorige maand zet PostNL een opmerkelijke stap.

Nieuwslezer

Nieuwe pakketbezorgers bij PostNL krijgen allemaal een arbeidscontract. Dat betekent dat er geen nieuwe ZZP-ers meer bijkomen.

voice-over

Zembla onderzoekt de realiteit achter dit nieuw beleid en stuit op financiële problemen.

Bezorger

Daar is gewoon helemaal niks meer als een hoop schulden.

voice-over

Boze winkeliers.

Winkelier

Net zoals bij de pakkettenchauffeurs worden wij nu ook aangepakt.

voice-over

En een dwingende brief van de Arbeidsinspectie.

00.02.12

[caption]

Man

Goeiedag heren. Komen jullie voor de vergadering van PostNL? Oké, dank je wel.

[caption]

Man

Mar wij zijn er de dupe van meneer, wij….

Vrouw

Wij zijn op straat gegooid.

bezorger

Wij komen voor ons recht op. We hebben gestaakt voor een betere vergoeding, betere arbeidsomstandigheden.

Man

Ja en nou bent u de klos. Ja dat is altijd…

Bezorger

En dan mag je nog drie maanden werken, niks aan de hand, geen enkel probleem en na drie maanden moet je in één keer op kantoor komen en sta je binnen twee minuten op straat.

Man

Maar waarom koopt u niet voor twee euro een aandeel want dan krijgt u nog broodjes, koffie. En dan hoeft u niet buiten, dan kunt u gelijk hier de Raad van Bestuur aan de tand voelen.

Bezorgster

Ja ik zou best willen investeren maar dan moet PostNL mij betalen.

voice-over

Ze zijn boos, deze inmiddels werkloze pakketbezorgers. En daarom staan ze voor de deur bij de aandeelhoudersvergadering van PostNL. Want zij hebben er niets aan dat het bedrijf vanaf nu nieuwe pakketbezorgers in dienst neemt. Ze zijn er namelijk uitgezet door het bedrijf.

[caption]

Van Bijnen

Ja deze mensen hier allemaal, allemaal subcontractors geweest bij PostNL en we hebben allemaal de bons gekregen.

[caption]

Jacobs

Hartstikke leuk dat PostNL in de toekomst met vaste medewerkers wil gaan werken maar dat zegt nog niets over wat ze in het verleden allemaal hebben gedaan dat dat allemaal netjes is en dat dat weggewerkt is. Dus voor die mensen moeten ze ook iets gaan doen.

Man

Ik ga me erin verdiepen.

voice-over

Deze mensen hebben jarenlang hard gewerkt om de pakjes op tijd bij u aan de voordeur te brengen. Afgelopen zomer hebben zij gestaakt voor betere arbeidsvoorwaarden. Die komen er nu bij PostNL. Maar zij kunnen daar geen gebruik meer van maken.

Van Bijnen

En nu de politiek en heel Nederland zich ermee begint te bemoeien, dan moet het in één keer netjes opgelost worden volgens PostNL. Praatjes vullen geen gaatjes.

voice-over

We bestellen via internet steeds meer pakjes. Lekker makkelijk want ze worden thuisbezorg en vaak nog gratis ook. PostNL is met een geschat marktaandeel van 70% de grootste speler. Het is booming business. Vorig jaar bezorgde het bedrijf 156 miljoen pakketten, een stijging van 10%. Veel van de bezorging is jarenlang uitbesteed aan ZZP-ers. Ze zijn niet in dienst van PostNL maar zogenaamd ‘eigen baas’. Per afgeleverd pakket krijgen ze betaald. Als u niet thuis bent, verdienen ze bijna niets.

00.04.37

Bezorger

Je hebt geen tijd om meer rustig te kunnen nadenken. Het is alleen maar de hele dag door knallen. Knallen, knallen, knallen.

voice-over

In 2012 besteedt Zembla ook aandacht aan deze zelfstandige pakketbezorgers. Want wat blijkt? In de praktijk lijkt hun positie meer op verkapte loondienst. Ze hebben namelijk maar 1 opdrachtgever, PostNL. En daar zijn ze dag en nacht voor in de weer.

[caption]

Beltzer

Ik ben heel sceptisch ten aanzien van  allerlei bewegingen die meebrengen dat klassieke werkgevers steeds meer proberen onder de arbeidsovereenkomst uit te komen.

Int.

En het zijn niet echt zelfstandige ondernemers die zelf iets te bepalen hebben.

Beltzer

Als zij 5, 6 dagen per week voor één en dezelfde opdrachtgever werken, zich moeten houden aan vrij strikte instructies, dan lijkt het gewoon heel erg op een arbeidsovereenkomst. 

voice-over

Uit de uitzending blijkt ook dat deze constructie zeer gunstig is voor PostNL.

Beltzer

PostNL hoeft geen rekening te houden met ontslagrecht, hoef dus geen opzegtermijn in acht te nemen. Hoeft geen ontslagvergoeding te betalen. Is niet gebonden aan een cao ten aanzien van deze mensen. Hoeft geen ziekengeld te betalen, hoeft geen premies in te houden. Nou eigenlijk alles wat het arbeidsrecht beschermend maakt is weg.

voice-over

De ZZP constructie van PostNL leidt tot commotie in de Tweede Kamer. De pakketbezorgers worden het symbool van schijnzelfstandigheid.

[caption]

Kamerlid

Jaren geleden was de pakketbezorging een respectabel beroep in de vrije markt, waarin pakketbezorgers hun medewerkers gewoon een normaal salaris betaalden en ergens in de afgelopen jaren ging het mis.

Asscher

Daarom wil ik ook met die pakketbezorgers strijden tegen schijnconstructies en schijnzelfstandigheid.

voice-over

Tot op de dag van vandaag houdt PostNL vol dat ze niet werkt met schijnzelfstandigen.

[caption]

Veldstra

Wij houden ons echt aan alle regels en alle wetgeving. Dus er is geen sprake van schijnzelfstandigheid.

voice-over

In 2012 ontdekt Zembla dat PostNL een convenant heeft met de Belastingdienst. Door deze afspraak lijkt de fiscus te gedogen dat de zelfstandigen maar 1 opdrachtgever hebben: PostNL. Normaal mag dat niet. Een ZZP-er moet meerdere opdrachtgevers hebben.

00.06.42

[caption]

Vos

Die afspraak die PostNL heeft kunnen maken met de Belastingdienst lijkt het erop, dat zij dus inderdaad iets mogen doen wat de rest niet mag doen. En ik vind ook gewoon als PostNL, koninklijk bedrijf, dat ze dit gewoon niet kunnen maken.

Int.

Het scheelt geld.

Man

Ja natuurlijk. geld en moeite.

Int.

Maar volgens PostNL valt de afspraak binnen de kaders van de wet.

Maar dit valtonder de categorie deals die de Belastingdienst de laatste jaren vaker heeft gemaakt. Starbucks ook gezien recent en dat ligt wel onder vuur.

voice-over

De letterlijke tekst van de afspraak is nooit openbaar gemaakt. Ook de staatssecretaris van Financiën zegt dat de afspraak binnen de wet valt.

[caption]

Staatssecretaris

Ja de Belastingdienst maakt hier gen eigen regels, wijkt niet van de wet af, heeft geen eigen afwegingskaders, sluit niet, geen deals, onderhandelt niet.

[caption]

Voortman

Ja dan denk ik dat het heel erg logisch is om die afspraken ook naar de Kamer te sturen zodat wij dat zelf ook met eigen ogen kunnen zien.

Staatssecretaris

Nou voorzitter, de staatssecretaris mag dat niet want dat staat in de wet.

[caption]

Van Tellingen

En wat min gewoon verbaast in dit land is dat een belastingdienst blijkbaar dergelijke afspraken individueel met een bedrijf kan maken, zonder dat wij als burger kennis mogen nemen van de inhoud van dat soort afspraken.

Vos

Weh ebben het ook vaak gevraagd he, waarom mag PostNL dat wel en andere pakketbedrijven niet of waarom mogen de, waarom wordt er in de zorg dus wel zo hard gecontroleerd en bij PostNL niet. Daar is nog nooit een antwoord op gekomen, want dat is dan iets tussen de belastinginspecteur en het bedrijf zelf.

voice-over

PostNL. Al jaren is het bedrijf negatief in het nieuws. Omdat het misbruik zou maken van de ZZP-ers. Het convenant is inmiddels niet meer geldig en nu lijkt PostNL haar leven te beteren. Nieuwe krachten komen weer gewoon in dienst. Waarom zet PostNL deze stap en wat levert die op voor de mensen die er jaren hebben gewerkt als ZZP-er?

00.08.36

Van Bijnen

Ik begon om half negen en dan is om kwart voor negen aandokken. Je draait gemiddeld twaalf uur per dag.

[caption]

Van Bijnen

Je hebt bijna tien jaar voor PostNL de zolen van je schoenen er onderuit gelopen en je wordt gewoon aan de kant geschoven. Gewoon aan de kant. En dat is verbitterend als je dit ziet. Want ja, PostNL die maakt iemand helemaal kapot. Ze maken je gewoon helemaal kapot.

voice-over

Mario van Bijnen begint in 2009 bij Post, als het koeriersbedrijf war hij in loondienst werkt, failliet gaat. Hij rijdt via hun al een aantal jaren een route4 voor PostNL. Omdat hij kostwinner is, gaat hij met PostNL in gesprek of hij die route kan overnemen.

Van Bijnen

En die hebben toen verteld van als jij zorgt dat je een bus hebt en staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, hebben wij dinsdag voor jou een route dus dat was binnen een paar dagen geregeld. Ja en je zit zonder werk en dat wil je niet, dus je grijpt alles aan wat er is. En vandaar PostNL.

voice-over

Mario laat ons zijn bus zien. Het is inmiddels al zijn derde. Want ondanks het feit dat hij nu zelfstandig ondernemer is, eist PostNL dat hij steeds een grotere bus aanschaft.

Van Bijnen

Nou dit is dan m’n laatste bus, via de norm van PostNL. Hoe ze dat exact berekenen dat weet ik ook niet, maar het is lengte 3. Schappen moeten erin zitten, je moet een doorloopruimte hebben. ja, m’n vorige bus was, ik denk, tot hier.

Int.

Ja?

Van Bijnen

Dat scheelt, nou nog geen meter. Ja die was niet meer goed.

Int.

En wat dan als u zegt ja ik ben zelfstandig ondernemer, ik red het in die kleinere bus.

Van Bijnen

Ja dat zou je wel zeggen maar dan is ’t einde oefening. Dan wordt je vervoersovereenkomst ontbonden, door die eisen lengte 3.

Int.

Hoe duur is deze bus?

Van Bijnen

28.000 euro. Nou en ik had ze toevallig niet onder m ’n nachtkastje liggen, dus dan moet je weer of leasen of naar de bank. Nou dit is een financial lease, ik heb er tweeënhalf jaar op zitten dus ik moet nog tweeënhalf jaar betalen.

Int.

En toen u begon he, bij PostNL, wat waren uw verwachtingen er toen van?

Van Bijnen

Hard werken, grof geld verdienen.

Int.

En?

Van Bijnen

Niets van uitgekomen. Niets. Je werkt je echt helemaal drie keer de rondte en je hebt nog niks.

11.16

voice-over

Mario krijgt betaald per succesvol bezorgd pakket. Dit heet de stopprijs. Per dag heeft hij zo’n 140 stops. Dit levert hem bruto ongeveer 1000 euro per week op. Maar na aftrek van alle kosten zoals benzine en de leasebus houdt hij er niet veel van over.

Van Bijnen

Dan zeiden je klanten van goh jij moet toch schatrijk worden, je werkt altijd. En zo komt dat dan over, maar dat er eigenlijk geen droog brood te verdienen is, want geen verzekering kun je afsluiten.

Int.

Dat pensioen en die arbeidsongeschiktheid dat deed u niet.

Van Bijnen

Nee, daar is gewoon geen geld voor.

voice-over

De FNV heeft berekend dat zelfstandige pakketbezorgers onder het minimumloon uitkomen als ze hier wel geld voor opzij zetten.

Int.

Maar hoe kan dat want die pakketmarkt is de laatste jaren enorm gegroeid.

Van Bijnen

Ja. Dus je zou zeggen hoe meer pakketten, hoe meer inkomsten. Maar zo werkt het niet bij PostNL.

voice-over

Hoewel Mario steeds meer pakketten bezorgt, ziet hij zijn omzet niet stijgen. Want in 2013 verlaagt PostNL zijn stopprijs. Die gaat met bijna 30 cent per stop omlaag.

Van Bijnen

Ja dan heb ik hier nog de berekening van de wekenomzetten wat het dan scheelt. En voor jou tien anderen, dus je accepteert dat.

Int.

Waar kwam u op uit?

Van Bijnen

Ja dat gaat zo over twee jaar gaat dat eigenlijk door. En dan kom je op het eind wat ze je dan binnen twee jaar door je neus boren is 16.231 en 17 centen.

Vos

Stukloon. Natuurlijk. En stukkloon is iets wat we in Nederland voor het grootste gedeelte gelukkig hebben afgeschaft, omdat het ook wel iets heel onrechtvaardigs heeft.

Van Bijnen

En als je dan vraagt van hoe berekenen jullie dat, dan krijg je als antwoord we gaan niet in elkaars boekhouding kijken. Dus je gaat meer werk doen voor hetzelfde of minder geld.

[caption]

De Feyter

Kijk men komt daar werken en je krijgt op een gegeven moment een prijs en jij weet niet dat na, na zes maanden die prijs in ene naar beneden gaat. Dat wordt je niet verteld. Dat wordt je pas verteld als je al geïnvesteerd hebt in die bus en als je vast zit, dat je geen kant meer op kan.

voice-over

Jef de Feyter en Egberdina Smit hebben mekaar leren kennen bij PostNL. Ze hadden ieder een eigen route en bus. Ook zij hebben meegemaakt dat de stopprijs verlaagd werd.

Int.

Waarom zei u dan niet ik stop ermee?

00.13.44

De Feijter

Nou op een gegeven moment heb jet wee bussen dus dan investeer je zeg maar 50.000 euro, een bus kost ongeveer 25.000 euro. En als je ermee stopt, wat moet je met die bus?

Van Bijnen

Je kunt gewoon niet stoppen, je zit met een bus als je die inlevert daar zit la een boete op van 6000 euro.

Int.

omdat het een leasebus is

Van Bijnen

Omdat het een leasebus is.

De Feijter

Je kan ook geen andere klanten of iets dergelijks aannemen want je bent van 8 uur ’s ochtends tot zeg maar 6, 7 uur ’s avonds ben je gewoon bezig met z’n route en soms wel later.

Int.

Met PostNL.

De Feijter

Met PostNL ja.

[caption]

Smit

En je gaat ook niet zomaar na negen jaar in een keer zeggen van eh, ok tegen je klanten, ja ik ga er maar mee stoppen want eh ik verdien niet meer genoeg bij PostNL. Nee.

Van Bijnen

En de financiële sores wordt alleen maar groter. Qua belasting, qua opbouw van schulden naar de bank toe. Noem het maar op. Je komt steeds dieper in de shit te zitten in plaats van dat je geld gaat verdienen. Een buffer opbouwen dat gaat bij PostNL niet.

voice-over

PostNL heeft daar een andere opvatting over.

[caption]

Veldstra

De zelfstandigen die bij ons werken die verdienen een goed zeg maar goeie vergoeding. Ze hebben heel veel vrijheid. Wij horen dat ook terug. Wij praten met ook delegaties die hen vertegenwoordigen. Hij mag kiezen hoeveel hij werkt bij ons. Hij mag ook kiezen wanneer hi wil werken. Hij mag zijn eigen route indelen. Er zijn heel veel vrijheden die de zelfstandige heeft.

[caption]

Stem

‘Welkom bij PostNL pakketten’.

voice-over

Dit is ook de boodschap waarmee PostNL tot op de dag van vandaag de zelfstandigen werft voor de pakketbezorging.

[caption]

Stem

‘PostNL biedt subcontractors niet alleen een prettige, zelfstandige en afwisselende werkomgeving maar ook een beloning op maat’.

Jacobs

PostNL doet hele mooie beloftes. Groei, ondernemerschap en dergelijke.

[caption]

Jacobs

En op het moment dat je daar binnen bent dan merk je in een keer dat je eigenlijk gewoon ja in een keurslijf werkt van PostNL.

voice-over

In 2013 stopt Maurice Jacos na 6 jaar pakketbezorging bij PostNL. Nu komt hij op voor de belangen van de zelfstandige ondernemers. Hij vindt dat ze door de tariefsverlagingen met de rug tegen de muur staan.

Jacobs

Dan is het slikken of stikken. En dat is eigenlijk slikken of stikken voor een tarief wat te weinig is om een onderneming te voeren.

voice-over

De bezorgers, ook subcontractors genoemd, hebben weinig onderhandelingsruimte. Maar er zijn meer factoren die afbreuk doen aan hun zelfstandigheid. Daardoor lijken ze op mensen in loondienst, vindt de advocaat van de belangenvereniging.

00.16.15

[caption]

Van Tellingen

Als we gaan kijken naar de gezagsverhouding tussen PostNL en de subcontractor, dan zie je heel duidelijk dat PostNL alle touwtjes in handen heeft. De subcontractor heeft eigenlijk geen vrijheid.

[caption]

Van Bijnen

Ze bepalen wanneer je moet komen, wanneer je aandokt, wat voor kleding je aandoet, wat voor bus je moet rijden. Ze bepalen echtalles voor je. het heeft totaal niks met zelfstandig ondernemerschap te maken.

[caption]

De Feyter

Je kreeg zelfs straatcontroles. Gingen ze checken in je bus, dan moest je stoppen en dan moest je dus je papieren laten zien, net als een politieagent. Je moest je rijbewijs en je pasje van PostNL of je die bij je had.

Van Bijnen

En dat is ook als je de kleding niet aan hebt of je hebt je bus niet afgesloten of wat dan ook, krijg je strafpunten.

Int.

En dan?

Van Bijnen

Tien strafpunten op jaarbasis is einde route. Dan mag je vertrekken.

Van Tellingen

Nou laat ik zeggen dat het in een normaal bedrijf waar sprake is van werkgever-werknemer, al heel vreemd zou zijn, maar goed dan heb je nog een gezagsverhouding he. De werkgever mag de werknemer beoordelen. Mar in een verhouding opdrachtgever-opdrachtnemer, dus de verhouding PostNL-subcontractor is het natuurlijk iets bizars.

[caption]

Westerveld

Als iemand echt zelfstandig is, is die echt zelfstandig. En dan heb je als opdrachtgever veel minder zeggenschap in de manier waarop die z’n werk doet, dan wat PostNL wil.

voice-over

PostNL zegt dat dit soort controles nodig zijn om de juiste behandeling van de pakketten te waarborgen maar volgens Mies Westerveld, hoogleraar arbeidsrecht, mag dit helemaal niet. Als een bedrijf gezag wil uitoefenen, moet het mensen gewoon in loondienst nemen.

Westerveld

Dat is nou precies waar het bij dit soort zaken om gaat. Je kan als bedrijf niet van twee walletjes eten. Je kan niet en zeggen ik heb niks te maken met de regels van het arbeidsrecht want het zijn ondernemers en aan de andere kant, ja maar ik ga die mensen wel allemaal heel strak aansturen want ik moet aan m’n concurrentiepositie denken en ik wil dus zorgen dat de mensen die dat werk voor me doen volgens allerlei regels werken. En dat is eigenlijk wat PostNL probeert en dat kan dus niet.

00.18.23

Voice-over

Begin vorige eeuw strijden arbeiders tegen uitbuiting, stukloon en willekeur. Het arbeidsrecht ontstaat. Loondienst, ontslagbescherming, doorbetaling bij ziekte, het wordt een vanzelfsprekend recht. Ook bij het voormalig staatsbedrijf PTT had je een baan voor het leven. Maar dat verandert als het berdrijf geprivatiseerd wordt en naar de beurs gaat. Het moet concurreren. Arbeid moet goedkoper. De postmarkt stort in. Daar staat een groeiende pakketmark tegenover. Die zorgt voor winst. Toch neemt PostNL pakketbezorgers nauwelijks meer in dienst. Dit werk wordt grotendeels uitbesteed aan zelfstandigen.

[caption]

Beltzer

Het is wel een teken des tijds dat zo’n oude betrouwbare onderneming als PostNL, zo’n oud staatsbedrijf, ineens massaal gebruikmaakt van zelfstandigen waar 20 jaar geleden niemand over had gepiekerd om die mensen zelfstandigen te noemen.

[caption]

Jacobs

Maurice Jacobs, voorzitter Subcopartners
In Nederland kan iedereen naar de Kamer van Koophandel worden gestuurd om een nummertje op te halen. Maar daarmee ben je nog geen ondernemer.

[caption]

Westerveld

Eu dus zie je, en dat zie je aan die hele grote groei van die ZZP-ers, dat er een hele grote groep mensen komen die arbeid verrichten die eigenlijk helemaal niks verschilt van arbeid van werknemers en die sociaal onbeschermd zijn.

voice-over

In 2014 start het Ministerie van Sociale Zaken een verkennend onderzoek naar de hele pakketmarkt. Hoe zit het met de arbeidsverhoudingen, de beloning en de sociale bescherming van de bezorgers?

[caption]

Vos

PostNL is een hele grote werkgever. Het is een belangrijke markt en datgene wat PostNL doet heeft ook invloed op de rest van de pakkettenmarkt.

voice-over

Uit de verkenning blijkt dat in de hele pakketsector geconcurreerd wordt op arbeidsvoorwaarden. De andere pakketdiensten geven PostNL de schold. Het verstoort de markt door met ZZP-ers onder de kostprijs te werken. Vanuit de politiek wordt de roep steeds luider dat PostNL moet stoppen met ZZP-ers en ze gewoon weer in dienst moet nemen.

[caption]

Stem

Voelen jullie je zelfstandig?

-Nee!

voice-over

In maart 2015 staan de bezorgers bij minister Asscher op de stoep omdat er nog steeds niets veranderd is.

Asscher

Echte zelfstandigen, prima, Vooral doen. Maar gewone werknemers moet je behandelen als werknemers met de rechten die daarbij horen.

voice-over

In de zomer van 2015 doet PostNL na onderhandelingen met de FNV uiteindelijk een voorstel aan een deel van de ZZP-ers. Ze mogen, als ze dat willen, in dienst komen.

Van Bijnen

Mij is het aanbod niet gedaan.

Int.

Hebben jullie een aanbod gehad?

De Feyter

Wij hebben totaal geen aanbod gehad. Heel veel mensen hebben totaal geen aanbod gehad.

Smit

Nee, echt geen aanbod gehad.

voice-over

Het voorstel wordt weggestemd en er breekt een staking uit. De pakketbezorgers vinden het aangeboden loon te laag.

[caption]

Van Bijnen

Vervelend voor de klant, maar het is nu effe het belang van de postbezorger.

voice-over

Uiteindelijk gaat zo’n 12% van de ZZP-ers in dienst. De rest blijft zelfstandig.

[caption]

Vos

Heel veel van die pakketbezorgers zeggen ja maar dat aanbod daar red ik het niet mee, want ik heb me diep in de schulden moeten steken voor die bus.

[caption]

Jacobs

Op het moment dat jij je onderneming stopt, dan komt de belastingdienst in een keer om de hoek en die zegt van oké, nou we hebben nog dit, we hebben nog dat, we hebben nog dat. Mogen we in één keer vangen.

Vos

Het is met het salaris wat ze dan zouden krijgen zouden ze dus nooit meer uit de schulden kunnen komen. Daarom, dat is de reden waarom ondanks het aanbod van PostNL om hen in dienst te nemen, dat veel mensen dat niet hebben gedaan.

[caption]

Veldstra

Dat is echt een onjuist beeld. Wij hebben de mensen aangeboden om volgens onze eigen CAO waar al onze mensen op werken, daadwerkelijk in dienst te komen. Daarnaast hebben wij ook iedereen een oplossing gegeven voor de leasecontracten waar u het over heeft.

[caption]

Van Tellingen

Ja, alleen het is een bedrag wat wordt vastgesteld oor PostNL en het blijkt in de praktijk elke keer dat daar een discussie over ontstaat, omdat de subcontractors zeggen ja maar mijn bus heeft een veel hogere waarde.

Veldstra

Ze hebben er echt voor gekozen: wil ik zelfstandig ondernemer blijven of kies ik ervoor om lid te worden van de grote PostNL familie.

00.22.39

Van Bijnen

Na de staking heb ik nog ongeveer tweeënhalve maand gewerkt, totdat ik een aangetekende brief binnenkreeg of ik op het depot wou komen, voor een gesprek met de depotmanager.

[caption]

Van Bijnen

En ik stond binnen twee minuten buiten. Einde vervoersovereenkomst. Geen vertrouwen in de toekomst.

voice-over

Waarom PostNL geen vertrouwen meer heeft staat in de brief die hij daarna ontvangt.

Van Bijnen

Dat PostNL als gevolg van gedragingen uwerzijds het vertrouwen in een verdere samenwerking met u heeft verloren. Dat is de reden. Op papier.

Int.

En wat zijn die gedragingen dan?

Van Bijnen

Dat is de stakingsleider he. Die ik was. En ik was inderdaad de woordvoerder.  

voice-over

Nog 19 andere mensen hebben zo’n brief gekregen, waaronder Jef en Egberdina.

[caption]

De Feyter

‘dat PostNL op grond van gedragingen uwerzijds het vertrouwen in verdere samenwerking met u heeft verloren’. Nou goed de gedragingen zijn waarschijnlijk dat we hebben meegestaakt, dat noemt men dan gedragingen.

Int.

Dat u woordvoerder bent geweest tijdens de staking.

De Feyter

E n dat we natuurlijk een, ja aanspreekpunt waren op het depot, maar dat was het eigenlijk.

Van Tellingen

Een contract van een ZZP-er kan ten allen tijde worden opgezegd dus ja dat is ook de afhankelijkheid die een ZZP-er heeft en met name als de opdrachtgever er maar eentje is. He, want die bepaalt dan eigenlijk of jij werk hebt of niet.

Vos

En dat is precies zeg maar waarom je niet wilt dat iedereen als zelfstandige werkt. Omdat je dan ook gewoon rechteloos bent. PostNL kan het juridisch natuurlijk gewoon doen.

Van Tellingen

En dat is wat hier ook gebeurd is. PostNL zint het niet dat een aantal mensen opkomt voor hun arbeidsomstandigheden en hun arbeidssituatie. En heeft vervolgens maar besloten, nou ja wat is de makkelijkste weg? We beëindigen gewoon de overeenkomst met deze lastpakken.

00.24.41

[caption]

Veldstra

We hebben de vervoersovereenkomst absoluut niet beëindigd omdat er gestaakt werd, absoluut niet. Het gaat erom dat we met een aantal mensen al langer een verschil van inzicht hebben en daar hebben wij de vervoersovereenkomst mee beëindigd.

Int.

Maar dat zijn wel net die mensen die gestaakt hebben.

Veldstra

Nee dat is niet juist. Het eh, waar het om gaat, is dat het echt het verschil van inzicht is de basis geweest om niet verder met elkaar te gaan.

voice-over

Mario gaat naar de rechter. Als die oordeelt dat hij een verkapt dienstverband heeft, had PostNL de overeenkomst niet zomaar mogen beëindigen.

Van Bijnen

Kijk en ze kunnen me alles afnemen behalve m’n strijdvaardigheid naar hun toe om het onrecht boven water te krijgen. Dat kunnen ze me niet afnemen, de rest kunnen ze me alles afnemen. Maar dat niet.

voice-over

Tot zijn verbazing oordeelt de rechter dat hij een echte ondernemer is.

Int.

De rechter zegt u kon weten waar u aan begon, want u had al 2 jaar voor een andere zelfstandige gereden. Weliswaar in loondienst, maar u wist dus waar u aan begon.

Van Bijnen

Nee ik wist in principe niet waar ik aan begon. Als ik alles van tevoren geweten had, dan was ik er nooit aan begonnen.

voice-over

Hoogleraar Beltzer bestudeert het vonnis. Volgens hem is Mario wel degelijk een werknemer.

[caption]

Beltzer

Als ik de zaak zo voor mij zie, kan ik op basis van de feiten niet concluderen dat die meneer een zelfstandige is. Eh…

Int.

Het zou net zo goed wel een werknemer toch kunnen zijn.

Beltzer

Sterker nog, op basis van de info die ik uit de zaak heb, als ik alleen op basis daarvan zou moeten concluderen zou ik zeggen dat het een werknemer was geweest.

voice-over

Nog 13 andere rechtszaken worden door ZZP-ers tegen PostNL aangespannen. 11 worden door PostNL gewonnen. Toch leidt het bedrijf een gevoelige nederlaag. In 3 zaken is de rechter glashelder: er is sprake van verkapte loondienst.

[caption]

Vos

Ja dat is bijzonder. Dat de rechter heeft gezegd als ik dit allemaal bekijk, natuurlijk is dit een werknemer. En ik vind dat wel, vond ik wel een ontzettende opsteker.

voice-over

Mario gaat tegen het vonnis in hoger beroep.

00.26.44

Van Bijnen

Er is gewoon helemaal niks meer als ene hoop schulden. Dat is het enigste wat er is.

Int.

U heeft schulden nu.

Van Bijnen

Ja. Ik heb schulden bij  de belastingen, ik loop al achter op m’n energiekosten en noem het maar op. Ik, daar is gewoon niks meer, het is allemaal op. ’t Is te hopen dat mijn bijstand uitkering rondkomt. Dat is ook maar een beetje maar dan zit ik nog een maand onder de pannen. En echt onder de pannen dan. En dan is het einde verhaal, dan sta ik met vrouw en twee kinderen op straat.

Voice-over

We krijgen vertrouwelijke stukken in handen. Het gaat om een briefwisseling tussen de arbeidsinspectie en PostNL. Ook de arbeidsinspectie zit PostNL op de hielen. Het bedrijf houdt namelijk niet bij of de pakketbezorgers fysiek en mentaal te zwaar belast worden.

Beltzer

Nou er worden wel wat overtredingen geconstateerd bij PostNL en eh… er worden eisen gesteld door de inspectie. Ik denk dat je je dan wel even achter de oren moet krabben.

voice-over

Omdat beleid ontbreekt, is PostNL in overtreding. Want de inspectie stelt dat de postgigant niet alleen verantwoordelijk is voor de arbeidsomstandigheden van de eigen medewerkers, maar ook voor de zelfstandigen. In de briefwisseling zien we dat PostNL dit aanvecht.  

[caption]

Veldstra

Wat wij ook tegen de inspectie aangegeven hebben is dat ergens onze verantwoordelijkheid naar onze mening wel ophoudt. De zelfstandige is hier, wij zorgen voor veilige en goede arbeidsomstandigheden. Wij treffen daar hele veel maatregelen voor. Maar op een gegeven moment gaat hij de deur uit en heeft hij zijn eigen verantwoordelijkheid.

Int.

Dat is het grootste deel van z’n dag.

Veldstra

Ja.

voice-over

De Arbeidsinspectie blijft erbij dat de zelfstandigen teveel als werknemers worden behandeld en dus schijnzelfstandigen zijn.

Int.

Eigenlijk staan jullie diametraal tegenover elkaar, want de Arbeidsinspectie blijft bij haar standpunt dat u wel degelijk verantwoordelijk bent voor de ZZP-ers. De ZZP-er moet zich aan allerlei regels houden, u houdt toezicht op ze, geeft leiding aan ze. De Arbeidsinspectie zegt ook dit is eigenlijk een arbeidsovereenkomst. En dus bent u voor alles verantwoordelijk, ook de arbo omstandigheden.

00.29.09

Veldstra

Ja dat is absoluut niet juist en nogmaals wat wij ook aangeven, er is hier geen sprake van schijnzelfstandigheid, dit zijn echte zelfstandigen.

Int.

Dat is niet juist? Dit staat gewoon in de brief van de Arbeidsinspectie.

Veldstra

Wij zijn het daar niet mee eens. Dus daarom hebben wij ook aangegeven dat wij dat echt anders zien.

Vos

Het zijn geen ZZP-ers, ik word daar zo moe van, van dat soort argumentatie. Het zijn geen ZZP-ers, dat is precies natuurlijk waarom mensen met schijnzelfstandigen willen werken. Namelijk alle verantwoordelijkheid, alle risico’s, alsjeblieft. Schuif ik af naar beneden.

[caption]

Westerveld

Ik vind absoluut dat de Arbeidsinspectie gelijk heeft, ik vind niet dat PostNL mensen op zo grote schaal allerlei opdrachten mag geven en ze ook nog aansturen met allerlei instructies en dan vervolgens als die mensen veel te hard werken, veel te lange tijden maken, onveilig werken, kan zeggen daar hebben we niks mee te maken.

voice-over

Vorige maand zet PostNL een nieuwe stap.

[Caption]

nieuwslezer

Nieuwe pakketbezorgers bij PostNL krijgen allemaal een arbeidscontract. Dat betekent dat er geen nieuwe ZZP-ers meer bijkomen.

voice-over

Het lijkt erop dat PostNL zich iets heeft aangetrokken van alle kritiek. Maar volgens PostNL is dit niet het geval.

Int.

U heeft niet het idee dat u gewoon een beetje fout zat.

Veldstra

Nee nogmaals, wij veranderen echt met de markt mee. En die nieuwe dienstverlening vraagt van ons echt gewoon een aanpassing van ons model. En dat is hetgeen wat wij doen.

Westerveld

Ik denk als de Arbeidsinspectie dit niet gedaan had, zouden ze het niet gedaan hebben. Dan hadden ze gedacht we kunnen hier nog wel een tijd mee doorgaan zo. En het is voor een bedrijf ook hartstikke slecht, in termen van imagoschade, als je voortdurend de Arbeidsinspectie op de deur krijgt, voortdurend negatieve publiciteit in de pers van je bent bezig om te concurreren op arbeidsvoorwaarden. Je wilt voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Mensen worden in jouw dienst uitgebuit. Dat moet je natuurlijk niet willen als bedrijf.

00.30.57

voice-over

De pakketbezorgers hebben een gezamenlijke claim ingediend bij PostNL. Ze stellen het bedrijf aansprakelijk voor de misgelopen omzet door de tariefsverlagingen.  

Van Driessen

Gewoon zo goedkoop mogelijk doen?

Klant

Ja maar ik wil wel graag met track and trace.

Van Driessen

Ja dat kan. Dan wordt het 3,95 wordt het een brievenbuspakketje.

voice-over

Door de sluiting van de meeste postkantoren zijn er in allerlei winkels PostNL punten geopend. Zij handelen nu de pakketten en post af. Zoals Jack van Driessen in zijn kantoorboekhandel.

Van Driessen

Ik moet dat ding altijd even goed aandrukken want ze kleven pas na een tijdje goed.

voice-over

Zeven jaar geleden begon hij ermee omdat hij wel wat extra klanten kon gebruiken.

Van Driessen

Ja dan trek je natuurlijk ook extra mensen. Je krijgt het drukker. Mensen zijn binnen. Dat zijn allemaal redenen om het toch te doen.

voice-over

De zaken gaan goed. Per afgehandeld pakket krijgt hij een vergoeding. Als hij meer moet  doen, zoals bijvoorbeeld een aangetekend pakket versturen, dan is die vergoeding wat hoger.

Van Driessen

We kunnen ‘m ook aangetekend doen, dan moeten ze er wel voor tekenen. Dat is 8,15.

voice-over

Maar begin dit jaar komt PostNL met een opmerkelijke mededeling. Net zoals eerder de pakketbezorgers krijgen nu de winkeliers te horen dat de vergoeding die ze krijgen naar beneden gaat.  

[caption]

Van Driessen

En ik denk in mijn geval dat ik ongeveer 30 tot 35% op mijn vergoeding van PostNL nu ga inleveren. Ik denk dat het toch iets van zo’n 15.000 euro wel is.

Int.

15.000 euro?

Van Driessen

Ja, dat is heel fors. Wij hebben geen keus. Die extra klanten wil ik niet graag kwijt. Dus wij hebben op dat moment, toen het slecht nieuws gesprek gevoerd werd, ook gezegd wij gaan door. Als je zegt van wat houden we eraan over? Ja dat is al dicht tegen je omslagpunt aan, qua kostenniveau. Het is het slikken of stikken verhaal.

voice-over

Zo’n 2500 winkeliers worden door de tariefsverlaging getroffen. Hun belangenvereniging dreigt PostNL nu met juridische stappen omdat ze misbruik zou maken van haar economische machtspositie. Want naast het feit dat PostNL de tarieven verlaagt, blijft nog steeds gelden dat de winkeliers dit niet kunnen compenseren door pakketten van een concurrent af te handelen. PostNL eist exclusiviteit.

[caption]

V Wezenbeek

Ik vind het heel vreemd. Ik heb daar bijvoorbeeld in de hoek een mooie tijdschriftenwant en als de Story en de Privé die gebroederlijk naast elkaar staan. Als dan de Story zegt van joh, als jullie mijn product willen verkopen dan mag je de Privé er niet in hebben staan, ja dat werkt niet.

voice-over

Gerard van Wezenbeek heeft al 13 jaar een PostNL punt in zijn winkel. Hij voelt zich voor het blok gezet.

Int.

U kan ook zeggen ik stop gewoon helemaal met dat PostNL.

vWezenbeek

Nee dat, nee dat is gewoon niet mogelijk. Want je mist toch die inkomsten voor het personeel die je nodig hebt. Dus je personeel moet je blijven vergoeden en die moet je blijven betalen.

Int.

U heeft niet tijdelijke contracten die u gewoon kunt stoppen.

vWezenbeek

Nee er lopen mensen die al 10 jaar bij mij in dienst zijn, dus en nog wel meer. Dus ja die kan je niet zomaar zeggen van joh eh…. tot ziens, bekijk het maar.

voice-over

Door de tariefsverlaging lijken de winkeliers niet meer te profiteren van de groeiende pakkettenmarkt. Michael Gieltjes uit Amsterdam heeft nog een ander probleem.  Even verderop is onlangs nog een PostNL punt geopend.

[caption]

Gieltjes

Ze hebben ook ene contract gesloten met Primera, Primera zit hier op 3, 400 meter. Dus dan zouden we ook met Primera het aantal pakjes die we aannemen en versturen moeten delen en dat zou mij rond de, tussen de 10 en 12, 13, 14.000 euro per jaar inkomen schelen.

Int.

Het lijkt of u profiteert van de groeimarkt maar zij niet.

[caption]

Veldstra

Nou ja ik denk dat ook de winkelier profiteert van de groeimarkt. Er zijn steeds meer pakjes, dus steeds meer mensen komen naar de winkel om het pakje op te halen. En doen tegelijkertijd ook een boodschap in de winkel. Dus daar profiteren wij beiden van.

Int.

Zij hebben uitgerekend van niet.

Veldstra

Nou ja wij hebben nu met een derde van de winkeliers gesproken en dat zijn zeer positieve gesprekken geweest.

voice-over

De winkeliers die Zembla spreekt, denken daar anders over.

Gieltjes

Ik ga stoppen per 1 mei.

Int.

Dat gaat allemaal weg.

Gieltjes

Dat gaat weg. Dat gaat weg, de borden daar. Dit gaat weg. Dus dan gaat de winkel gewoon verder in wenskaarten en cadeau-artikelen.

00.35.25