Transcriptie - 6- voor de leraar

00.00.18

[caption]

Van Herk

Vincent!  Laat me dat niet nog een keer zien.

Ramautar

Sssst

Van Herk

Ladies!

Ramautar

Wat zeg ik nou net?

Ban

Andrea, spullen mogen op tafel, tas van tafel.

Ramautar

Tegenwoordige tijd. Ssst ssst

Ban

Heb je iets om mee te schrijven Nada?

Vr

[Juseph] mijn plek, ik, dit hier hou ik helemaal niet van...

Ramautar

Ja het vreet energie. Dat is het, het is zwaar.

00.00.47

Voiceover

Eén op de vijf leraren krijgt een burn-out.

Martin

Misselijk en overgeven en ik merkte dat mijn lijf niet meer meewerkte.

Van Haperen

De leraar wordt gewoon al dertig jaar systematisch gesloopt.

Voiceover

Het onderwijs kampt met een groot lerarentekort. Scholen zijn genoodzaakt lesuren te schrappen.

Vrouw

Leerlingen krijgen minder wiskunde dan zou moeten.

Voiceover

Universiteiten slaan alarm over het niveau van de middelbare scholieren die zich aanmelden.

Hulshof

Ze hebben bepaalde basisvaardigheden niet geleerd.

Voiceover

Staatssecretaris Sander Dekker pompte de afgelopen jaren honderden miljoenen in verbetering van het onderwijs.

[caption]

Dekker

689 miljoen, waarvan het overgrote deel terecht komt bij die leraren.

Int.

Heeft u daar iets van gemerkt?

Ramautar

Nee.

Van ’t Zelfde

Als je dadelijk een docent wil zien moet je naar een museum.

Voiceover

Zembla onderzoekt waarom de kwaliteit van het middelbaar onderwijs in ons land daalt.

[caption]

00.01.42

J. Los

Y of Y maal T is een constante. Plus of min krijg en die kan ook nul zijn.

Voiceover

We zijn op de Vrije Universiteit van Amsterdam, hier krijgen eerstejaars studenten farmacologie en medische biologie bijles in wiskunde. Ze komen namelijk essentiële rekenvaardigheden tekort.

J. Los

...welke functie hoort daar nu bij? Nou dit is een oplossing.

Voiceover

Dat ligt niet aan de studenten maar aan hun vooropleiding, zegt professor wiskunde Joost Hulshof.

Hulshof

Het zijn geen domme jongens en meisjes.

[caption]

Alleen ze hebben bepaalde basisvaardigheden niet geleerd.

Voiceover

En daarom huurt de Vrije Universiteit een speciale docent in die eerstejaars studenten bijspijkert in de basale rekenvaardigheden.

[caption]

J. Los

Dus dan moet je echt denken aan elementaire wiskunde als haakjes uitwerken, met breuken omgaan.

Int.

Betekent dat dat u deel van het middelbare schoolonderwijs hier doet?

Hulshof

Dat kun je wel zeggen ja. Ja.

J. Los

Als je dat niet doet,dan zouden heel veel studenten eh uit de boot vallen direct al bij de eerste cursus die ze hebben hier op de universiteit.

00.02.53

Voiceover

En dit ondanks dat ze op de middelbare school zes jaar wiskunde hebben gehad. Het wegwerken van de kennisachterstand leidt volgens professor Hulshof tot een aanzienlijke verlenging van de studieduur.

Hulshof

De facto was een studie vaak 4 jaar. Je had op school een basis aan wiskunde waardoor dat in 4 jaar kon. En nu is het zo dat al onze, de meeste van onze bètastudies die zijn 5, die zijn 5 jaar. Dus ja je zou kunnen chargeren en zeggen van ja dat extra jaar dat hebben we nodig omdat de vooropleiding op school veel minder is.

00.03.30

Voiceover

Beginnende studenten missen essentiële rekenvaardigheden en worden op de universiteit bijgespijkerd omdat hun vooropleiding tekortschiet. Hoe kan dat? Wat gaat er mis in het voortgezet onderwijs? We komen in contact met docent wiskunde Karin den Heijer. Ze is bestuurslid van Beter Onderwijs Nederland.

[caption]

Heijer

Ik hoor geluiden vanuit het vervolg onderwijs dat ze bepaalde dingen niet meer kunnen. En ik merk het ook.

Voiceover

Mevrouw den Heijer behoort tot een groep kritische wiskunde docenten. Ze vinden de wiskundetoetsen veel te talig. Het zijn verhaaltjes in plaats van gewone rekensommen.

Heijer

Ik denk niet dat dat de bedoeling is van wiskunde.

Voiceover

Daarnaast zijn ze tegen het gebruik van de zogenaamde grafische rekenmachine. Op de middelbare school is het gebruik verplicht. Maar op de universiteit is de rekenmachine niet toegestaan.

Heijer

We kennen allemaal het verhaal van leerlingen kunnen niet meer goed rekenen en ja ik denk dat dat apparaat daarmee te maken heeft.

Voiceover

De rekenmethode is zeker niet de enige oorzaak voor het dalend niveau zegt mevrouw den Heijer. Er is nog iets gaande. Het vak van docent wordt steeds onaantrekkelijker.

Heijer

Een heel groot gedeelte van de leraren is overbelast en is alleen nog maar bezig met de waan van de dag. En dat is niet zoals onderwijs eruit zou moeten zien. Het beroep leraar is voor veel afgestudeerde van de universiteit eigenlijk niet meer interessant.

Voiceover

Het beroep leraar is niet meer interessant, gevolg een enorm lerarentekort. Op internet vinden we honderden onderwijsvacatures. De nood is hoog. Zo keert de gemeente Rotterdam sinds kort bonussen tot 5000 euro uit aan startende docenten. Scholen schakelen headhunters in om leraren te vinden.

00.05.20

Heijer

Dat gaat over wiskundeleraren maar ook eh leraren natuurkunde, economie die zijn eigenlijk haast niet meer te vinden. Omdat deze mensen ook heel makkelijk ergens anders aan de slag kunnen.

Int.

In het bedrijfsleven?

Heijer

In het bedrijfsleven ja.

Voiceover

Wat doen scholen als ze leraren tekort komen? De meesten willen hier niet met ons over praten uit angst voor imagoschade.

00.05.46

In Rotterdam spreken we met schooldirecteur Eric van ‘t Zelfde van scholengemeenschap Hugo de Groot. Hij staat ons wel te woord.

Van ‘t Zelfde

Dit jaar is er 4700 fte tekort in het onderwijs, voortgezet onderwijs. 4700 fte.

[caption]

Van ’t Zelfde

Als ik een docent Duits wil, gaat me niet lukken. Volgend jaar gaan we het vak schrappen en dat is pure armoede. Maar als ik geen docenten heb wat kan ik dan? Natuurkunde, scheikunde, biologie, wiskunde ze zijn niet te vinden. Ze zijn niet te vinden. Ook niet op de opleidingen. Dus ik hoef ook niet te hopen dat ze er over vier jaar er wel zijn. En daar zit mijn pijn.

Voiceover

Scholengemeenschap Hugo de Groot staat in Rotterdam Zuid. De school geldt lang als een zwakke school. Dat wil zeggen veel ongemotiveerde leerlingen, matige docenten en slechte resultaten. Onder leiding van directeur van ’t Zelfde klimt de Hugo de Groot de laatste jaren uit het dal.

[caption]

fragment

In Rotterdam Zuid start een bevlogen man zijn superschool

[caption]

Voiceover

De VPRO maakte in 2013 een documentaire over de ambitieuze directeur en zijn school.

fragment

Waar enthousiaste universitair geschoolde mensen voor de klas staan. Waar achterstand voorsprong wordt.

Voiceover

Maar inmiddels heeft de euforie plaatsgemaakt voor zorgen.

Van ’t Zelfde

We kunnen wel van alles gaan verzinnen over hoe je het onderwijs moet inrichten et cetera maar als die vent of die vrouw voor de klas er niet is, heeft onderwijs geen nut. Dus ik heb collega’s die met pensioen waren bereid gevonden om terug te komen. Ik heb een docent Nederlands die is 73. Ik heb een aantal mensen van 67. En ik hou mijn hart vast als die aan het einde van dit jaar zeggen van joh Eric je bent een goeie vent maar dit jaar gaan we echt met pensioen. Ik moet daar niet aan denken, dan heb ik een stevig probleem.

Int.

Wat betekent dat voor de leerlingen

Van ’t Zelfde

Dat ze geen docent hebben. En dat lessen uitvallen en dat ik dan brieven van ouders krijg, die terecht zeggen van joh wat ben je nou voor school, je hebt niet eens docenten voor de klas. En dan is het enige wat ik kan zeggen, ik weet het, het spijt me.

Voiceover

Wat voor scholengemeenschap Hugo de Groot dreigt is op het Trajectum College in Utrecht als werkelijkheid. Al maanden zoeken ze hier tevergeefs naar een leraar wiskunde. Lesuren worden geschrapt. Alle leerlingen krijgen daardoor 1 uur wiskunde minder per week. Waardoor sommige onderwerpen niet aan bod komen. En dat is ernstig, vindt wiskunde docent Dora Ban.

[caption]

Ban

Dat is erg ja dat is heel erg. Omdat vooral deze leerlingen eh heel veel behoefte hebben aan herhaling. En ja dat is toch vaak iets wat blijft liggen. En als je niet de vaste basis hebt dan wordt het heel moeilijk voor hen om ja daar op verder te bouwen.

00.08.41

Int.

Waarom huurt u niet ’n tijdelijke kracht in gewoon de wiskunde?

[caption]

De Man

Ja dat doen wij ook wel af en toe dat proberen we wel maar we zijn nog niet tevreden over de kwaliteit die wij van de uitzendbureaus aangeleverd krijgen.

Int.

En wat mist u dan?

De Man

Nou ik kan bijvoorbeeld vertellen dat ik vorige week een kandidaat aangeleverd heb gekregen die net in september de opleiding is gestart, de opleiding wiskunde. Die nog nooit voor de klas heeft gestaan. Daar kan ik niks mee.

Ban

Wat was, Andrea, ook alweer een vooraanzicht?

De Man

De kwaliteit is het probleem. We zijn al blij als er iemand een bevoegdheid heeft. Dat is een groot issue.

Ban

Perfect. Jessie, wat is een zijaanzicht?

Voiceover

Omdat er te weinig bevoegde wiskunde leraren zijn moeten scholen lessen schrappen. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen zetten veel scholen onbevoegde docenten in. Mevrouw Ban is zo’n docent.

Ban

Wat kan je zeggen over het paard, Nada?

Ban

Ik heb wel een Pabo diploma, maar ik ben nu dus bezig met mijn tweedegraads opleiding voor wiskunde.

Int.

Maar u geeft hier dus onbevoegd les.

Ban

Ja.

Voiceover

Uit een rapport van de onderwijsinspectie blijkt dat gemiddeld bijna een kwart van de lessen door onbevoegde docenten wordt gegeven.

[caption]

Dronkers

Het aantal onbevoegde lessen neemt toe.

Int.

Nog steeds?

Dronkers

Nog steeds. Dat neemt het heftigst toe in het VMBO.

Voiceover

Onderwijssocioloog Jaap Dronkers onderzocht de gevolgen hiervan.

Int.

Wat kwam daar uit?

Dronkers

Dat op scholen waar veel onbevoegde lessen gegeven wordt de onderwijsprestaties gemiddeld lager zijn.

Int.

En waar moet ik dan aan denken?

00.10.18

Dronkers

Eindexamen cijfers, percentage geslaagden, dat soort dingen.

Voiceover

Op het Trajectum College geven ze toe dat de situatie niet ideaal is. Maar ze kunnen niet anders, zeggen ze. De overheid gedoogd het werken met onbevoegde docenten nog 1 jaar. Vanaf 2017 mag het niet meer.

[caption]

Man

Dat is een probleem. Omdat wij nu, van de zes docenten wiskunde zijn er vier nog in opleiding. Dus dan begrijpt u wel dat dat een probleem is voor ons.

Voiceover

Goede leraren zijn amper te vinden, maar hoe zit het dan met de lerarenopleiding? Cijfers laten zien dat het aantal aanmeldingen al jaren afneemt. Maar zorgelijker is dat het niveau van de opgeleide docenten niet altijd optimaal is. Zegt de voorzitter van de Algemene Onderwijsbond.

[caption]

Verheggen

Er zijn drie componenten om een bevoegde leraar te zijn. Vakinhoud moet op orde zijn, je moet weten hoe leerlingen leren, hoe krijg ik een kind aan het leren. En het derde is hoe breng ik de lesstof over. En die drie vormen de bevoegdheid en de kwalitatief goeie leraar. Eén van die ondergeschikt maken of niet voldoende aandacht aan besteden betekent dat je kwalitatief geen goeie leraar voor de klas hebt.

Voiceover

Het klinkt allemaal heel logisch. Vakinhoud, didactiek en pedagogiek moeten op orde zijn. Maar volgens de vakbond is dat niet het geval.

Verheggen

Pedagogiek en didactiek dat wordt steeds minder belangrijk gevonden.

Int.

Is dat zo?

Verheggen

Ja, ja ja. Ja dat is een tendens die je sowieso ziet.

Voiceover

Binnen het onderwijs veranderen met grote regelmaat de inzichten ook over hoe les gegeven moet worden. Volgens de onderwijsbond ligt de nadruk tegenwoordig vooral op de vakinhoudelijke kennis van de leraar.

Verheggen

En daar wordt te makkelijk over gedacht. Het geven van les wordt ondergeschikt gemaakt aan je vak inhoud. Als je nou maar weet waar je het over hebt dan kun je het ook aan leerlingen uitleggen.

Int.

Dat is niet zo?

Verheggen

En dat is niet zo.

Voiceover

Mevrouw Ban die de lerarenopleiding volgt, herkent de ontwikkeling die de bond schetst.

Ban

...dan zie je ‘m op die lijn, wat hebben we nog meer nodig?

Ban

Ze leiden je op om de wiskunde stof goed te beheersen maar hoe je dat dan overbrengt aan de basis en de kader en de TL leerling op het VMBO, dat stukje vind ik onvoldoende belicht.

Van Herk

Vincent! Laat me dat niet nog een keer zien. Je gaat gewoon rustig zitten op je plek en je pakt je spullen zoals altijd.

Voiceover

Ook Anne-Wil van Herk herkent het verhaal. Ze worstelt met het overbrengen van leerstof op haar leerlingen. Dat komt volgens van Herk doordat de leraren opleiding te weinig verschillende onderwijsmethodes aanleert.

[caption]

Van Herk

Ze leren mij nu een bepaalde manier aan van lesgeven en hoe het eigenlijk zou moeten. Prachtig idee. Maar in de praktijk is het heel anders ingevuld.

Voiceover

Van Herk vindt dat haar lerarenopleiding vooral de nadruk legt op de methode ontdekkend leren. Leerlingen moeten zelf uitvinden wat het antwoord op een vraag of een opgave is. Zonder dat de leraar eerst uitleg geeft. Van Herk past de methode toe in haar stageklas.

Van Herk

Dus je geeft een oefening he jongens, nou ga dat maar proberen, ga het maar invullen wat je denkt dat daar hoort. Maar leerlingen van nu die komen al van de basisschool af en die hebben eigenlijk al in zich van he ik moet de regel eerst kennen want anders kan ik dit helemaal niet maken. Dus die reacties krijg je ook en daar worstel ik heel erg mee. Ik heb het wel een paar keer geprobeerd in de klas, maar toen kreeg ik zoveel vragen en kinderen die heel erg verwart raakte van: huh maar mevrouw hoe moet dat dan en hoe zit dat dan in elkaar. Ik vond het best wel vervelend. Ik dacht ja, ik ben wel docent. Wat is nou het hele docentschap? Dat is dat je leerlingen iets leert. En als ik abracadabra spreek en nou ja dan leren ze ook helemaal niks.

00.14.03

Voiceover

Mevrouw van Herk kent meer studenten met dezelfde kritiek. We krijgen e-mails die haar verhaal bevestigen. We vragen de Hogeschool van Utrecht, waar deze studenten opgeleid worden om commentaar. Ze willen niet op camera reageren maar laten ons telefonisch weten zich niet in het verhaal te herkennen. Ze zeggen dat ze verschillende lesmethodes aanbieden. De methode ontdekkend leren is bij de opleiding Engels slechts eenmalig aangeboden. We vragen de Hogeschool of ze ons lesplanningen of roosters kunnen laten zien waaruit dat blijkt. Maar die krijgen we niet. De Hogeschool is het niet eens met de kritiek van Van Herk.

Van Herk

Wat ze dan eigenlijk op terugkomen is van: ja maar zo moet het wel.

Int.

Want?

Van Herk

Omdat hun dat zien, dat is eigenlijk hun visie, zij vinden dat de goede manier van lesgeven.

Voiceover

We leggen de situatie voor aan onderwijsdeskundige Marijke Kaatee.

[caption]

Kaatee

Nou dat is dan echt een beperkte opleiding. Want een goeie leraar bedient zich van allerlei didactische modellen.

Voiceover

Mevrouw Kaatee werkt al 25 jaar in het onderwijs en adviseert scholen over lesmethodes en taalonderwijs.

00.15.17

Int.

Doe je de kinderen daarmee tekort?

Kaatee

Ja doe je ze zeker mee tekort. Je verspilt ook tijd. Ja. Want het kost voor sommige kinderen veel te veel tijd. Kijk je zal altijd een aantal kinderen daarmee goed op maat bedienen. Die vinden dat lekker, die houden van zelf dingen uitzoeken, trial and error. Maar een groot deel van de leerlingen natuurlijk helemaal niet.

Voiceover

In 2009 doet de Universiteit van Melbourne een groot internationaal onderzoek naar het effect van verschillende lesmethodes. Professor onderwijskunde [John Hetti] onderzoekt daarbij 150 factoren die invloed hebben op leerprestaties van leerlingen. Aan de hand daarvan stelt hij een ranglijst op.

Kaatee

En daar staat ontdekkend leren op de 91 ^ste  plaats.

Int.

En wat wil dat zeggen?

Katee

Dat wil zeggen dat alles wat onder de 50 ^ste  plaatst staat op die ranglijst eigenlijk niet zo’n effect heeft. Medium, laag effect.

Voiceover

De onderwijsbond vind dat de stage scholen en aankomende docenten meer invloed moeten krijgen op de opleiding.

[caption]

Verheggen

Ja wij denken dat het veel beter kan. Je zou veel betere contacten moeten hebben tussen de opleiding en wat wij dan noemen het afnemend veld. De invloed van de docenten die nu werkzaam zijn in het onderwijs op de opleidingen is wat ons betreft veel te weinig.

Ramautar

Ik vind, als docent moet je wel gewoon alles geven en alles eruit halen.

[caption]

Maar ik ben wel helemaal gesloopt als ik ’s avonds thuis kom.

Voiceover

We zijn terug bij scholengemeenschap Hugo de Groot in Rotterdam Zuid. Het is 8 uur ’s morgens. Docent Gabrielle Ramautar bereidt haar lessen voor. Vijf jaar geleden gooit ze het roer om. Ze volgt haar hart en zegt haar baan op bij een groot internationaal bedrijf. Ze wordt fulltime docent Engels.

Int.

Verbaasde u zich toen u in deze sector aan het werk ging?

Ramautar

Nee, op dat moment niet omdat ik er toen ook nog helemaal niet bekend mee was. Het is later, nadat ik meer ervaring heb opgedaan en een beetje ja doorhad wat er allemaal wel hoort of niet hoort, dat je dan denkt van goh zo’n ideale wereld is het toch niet.

Voiceover

Mevrouw Ramautar heeft een contract voor 40 uur per week maar daarmee redt ze het bij lange na niet, zegt ze. Naast het lesgeven, nakijken en voorbereiden heeft ze nog allerlei zorgtaken. De school staat in een achterstandswijk. Veel leerlingen hebben leerachterstanden, gedragsproblemen of moeilijkheden thuis.

Ramautar

Die kinderen krijgen thuis geen of weinig aandacht.

Int.

Worden ze aan hun lot overgelaten?

Ramautar

Ja soms wel. En ook qua ja verzorging of eten. We hebben ook wel soms dat we gewoon ontbijt hebben gegeven ’s ochtends. Je geeft ze een goed gevoel, ze hebben een veilige leeromgeving en dat, daar gaat gewoon tijd in zitten.

Voiceover

En daarom werkt ze meer uren dan ze contractueel verplicht is. Haar directeur Eric van ’t Zelfde zegt dat dit bij al zijn docenten eerder regel dan uitzondering is.

[caption]

Van ’t Zelfde

Nou ga even kijken dadelijk naar al die wallen. Ik heb een vent lopen van 28. Die heeft zulke wallen op zijn kop hangen.

Int.

Waarom?

00.18.36

Van ’t Zelfde

Eh werkdruk, werkdruk,. Werkdruk. Zo simpel is tie.

Verheggen

We vragen veel te veel van die leraren, wat ze moeten doen buiten alleen het lesgeven om. Dat is een sluipend proces

[caption]

Maar zodra d’r in de maatschappij iets aan de hand is waarvan we zeggen dat is een probleem, dan heb ik het over leerlingen, kinderen die niet om kunnen gaan met geld, overgewicht, drugs het voorgezet onderwijs, loverboys, radicalisering. Alles wat we in de maatschappij tegenkomen en waarvan we met elkaar concluderen daar zit een probleem is er in de regel één Pavlov reactie: dat is een taak voor het onderwijs.

Voiceover

Alles op het bordje van het onderwijs. In vergelijking met Europese collega’s staan Nederlandse docenten de meeste uren voor de klas. En die klassen zitten dan vaak ook nog eens overvol. Plofklassen worden ze genoemd. Mevrouw Ramautar heeft ook zo’n plofklas. 4 havo met maar liefst 36 leerlingen. En dat is teveel vindt ze.

Ramautar

We streven er eigenlijk wel naar om klassen van rond de 25 te hebben en dat is nog best veel, dan heb je nog een volle klas. Maar ja het is even niet anders.

Int.

Maar gaat dat ten koste van de les?

Ramautar

Dat gaat wel ten koste van de les ja, zeker.

Ssst, ssst, ssst [Dulain] please.

Het wordt rumoerig waardoor alles wat ik tegen die leerling vertel toch niet goed binnenkomt.

Even serieus.

Want het is dan, het wordt een chaos.

Stefan, alsjeblieft…. alsjeblieft.

Voiceover

Een aantal leerlingen komt duidelijk aandacht tekort. Dit kan leiden tot onoverbrugbare leerachterstanden. Dat wil mevrouw Ramautar voorkomen en gaat tijdens op de pauze op de gang door met bijles.

Ramautar

Je kan toch niet ‘was be’ je kan toch niet aan het zijn zijn.

Int.

Maakt u zich zorgen om die klas eigenlijk?

Ramautar

Nou ik heb wel een stuk of tien leerlingen waarvan ik me, ja denk van nou dat wordt een twijfelgeval aan het eind van het jaar.

Int.

Maar dan zakken ze.

Ramautar

Dat zou heel goed kunnen ja

Int.

Of halen ze geen diploma uiteindelijk.

Ramautar

Ja.

Voiceover

De bijlessen komen dus nog boven op de les en zorgtaken die Ramautar al heeft. Ze doet het grotendeels in haar vrije tijd, ze krijgt er niet voor betaald. En dat is geen uitzondering. Ook op het Trajectum College in Utrecht maken docenten onbetaald veel overuren.

Int.

Dat doet u in u eigen tijd?

[Caption]

Ban

Een stukje.

Int.

Krijgt u daarvoor betaald?

Ban

Nee.

Voiceover

Het lesgeven, de zorgtaken en de bijlessen zorgen ervoor dat mevrouw Ramautar gemiddeld 50 uur per week werkt. 10 uur meer dan de 40 uur die contractueel verplicht is en waarvoor ze dus niet betaald krijgt.

00.21.35

Ramautar

Ja ik vind het normaal omdat het bij mijn werk hoort maar ik weet wel dat het niet normaal is. Als ik mijn werk goed wil uitoefenen dan heb ik gewoon deze tijd echt nodig. Tja.

Int.

U bent de baas.

Van ’t Zelfde

Ja.

Int.

Daar bent u verantwoordelijk voor.

Van ’t Zelfde

Klopt.

We hebben hier wel roofbouw gepleegd.

Int.

Op het personeel.

Van ’t Zelfde

Ja. Ik heb mensen de afgrond in gedraaid bijna. Ik heb een vent die geeft natuurkunde. Nou die is verleden jaar bijna dood gegaan hierzo. Nou dat vind ik vreselijk.

Int.

Maar dat kan toch niet? Dat kunt u toch niet, dat kan toch niet?

Van ’t Zelfde

Nee maar dan moet de school dicht. Kijk zolang we open blijven moeten we zorgen dat we nog steeds die leerlingen afleveren op niveau of boven het landelijk gemiddelde. En dan moet je aan de bak.

Int.

Heeft u wel eens gehad dat u dacht van nu gaat het mis?

Ramautar

Ja.

Int.

Wat voelde u toen?

Ramautar

Duizelig was ik veel, hartkloppingen, ja gewoon op.

Int.

Dat is niet gezond.

Ramautar

Nee dat was niet gezond.

00.22.50

Voiceover

De onderwijs bond krijgt dagelijks meldingen van overbelaste leraren die teveel overuren moeten draaien. Begin van dit schooljaar start de bond een grootschalig onderzoek naar werkdruk bij leraren in het voortgezet onderwijs.

[caption]

Verheggen

Werkdruk is een van de aller belangrijkste dingen van het onderwijs personeel waar ze last van hebben. En er zitten twee dingen aan vast. Onderwijspersoneel ervaart hele hoge werkdruk terwijl heel de buitenwereld roept dat het een beleefde werkdruk is, alsof het tussen je oren zit. En wij vonden het van belang dat mensen die werkzaam zijn in het onderwijs nou eens heel goed kunnen aantonen dat ze echt een hele hoge werkdruk hebben en daarom doen we dat onderzoek.

Voiceover

Deelnemende docenten krijgen de opdracht om 1 dag al hun werkzaamheden tot in detail bij te houden. Van het lesgeven, het voorbereiden tot aan de contacten met ouders. Het is het grootste onderzoek naar werkdruk in het onderwijs sinds de jaren ’80. Zembla krijgt exclusief inzage in de eerste tussenstand. Daaruit blijkt het volgende.

Verheggen

De eerste tussenstand levert in ieder geval op dit moment al op dat mensen in het onderwijs werkzaam in het voorgezet onderwijs zes uur meer werken dan hun aanstelling eigenlijk zou moeten eisen. Oftewel ze werken 6 uur over zonder dat ze daar voor betaald krijgen.

Int.

Zes uur per week?

Verheggen

Zes uur per week is 24 uur per maand. Als je het helemaal om zou zetten naar extra personeel, want dat levert dan in ieder geval iets op in het verminderen van werkdruk, dan zou je voor het voortgezet onderwijs uitkomen op 9000 extra formatie plaatsen.

Int.

9000 extra banen.

Verheggen

...9000 extra hele banen.

Int.

Leraren die erbij moeten komen.

Verheggen

Leraren die d’rbij moeten komen om die werkdruk van de huidige leraren naar beneden bij te kunnen stellen.

Martin

Stop maar, hier is het.

Voiceover

Als dertien maanden geeft ze geen les meer. Adeleine Martin. Ze is opgebrand, moe en uitgeblust. Ze heeft een burn-out. Ze werkte 8 jaar als docent omgangskunde op het Da Vinci college in Dordrecht. De laatste jaren stapelde het werk zich op. Ze maakt teveel overuren. Als ze dat aankaart bij haar leidinggevende ligt het aan haar.

[caption]

Martin

Dan werd benadrukt dat het een beleving is. Werkdruk bestaat dus niet. D’r bestaat alleen werkdrukbeleving.

Int.

Ja?

Martin

Ja en dan ben je eigenlijk klaar he. Want dan ligt het aan jou. En d’r is gewoon stikveel werkdruk laten we daar niet moeilijk over doen. Laten het beestje gewoon bij het naampje noemen en kijken hoe je d’r mee om kan gaan. In plaats van het weg te moffelen en te zeggen van ja dat is werkdrukbeleving en bullshit.

Voiceover

Ze is niet de enige op haar school. Ze ziet dat door de almaar groeiende werkdruk veel collega’s op hun tandvlees lopen. Maar behalve mevrouw Martin doet niemand zijn mond open.

Martin

Nou ja dat is natuurlijk ook een grote reden geweest waardoor ik het niet meer trok. Kijk als je het gevoel hebt van we staan hier met zijn allen in en dit is inderdaad een probleem wat we met elkaar moeten tackelen dan is het gevoel natuurlijk al heel anders als dat je het gevoel hebt dat je de hele tijd je ergens tegenop moet boksen waarin je alleen maar tegen muren oploopt.

[caption]

Verheggen

De neiging, als je in het onderwijs werkt, om meer te doen dan je eigenlijk zelf aan kunt is er. Je hebt een ongelofelijke betrokkenheid, je doet het graag, het is meer dan alleen geld verdienen. Maar het is geen excuus om mensen te laten doordraven.

00.26.30

Martin

Ik werd echt fysiek ziek en misselijk en overgeven en ik merkte dat mijn lijf niet meer meewerkte. En mijn geest begon raar te doen. Nou dus toch maar naar mijn arts toegegaan en die zei: ja meissie je hebt gewoon een burn-out. Je moet je gewoon ziek gaan melden.

Verheggen

Je ziet het aantal docenten dat een burn-out oploopt dat stijgt. Was het een paar jaar terug 1 op de 7, inmiddels is het 1 op de 5. Als we kijken hoe onderwijs zich vergelijkt met andere sectoren in Nederland dan betekent het dus dat in het onderwijs ongeveer rond de 20 procent te maken krijgt met een burn-out en in de andere sectoren in Nederland gaat het om de 14, 15 procent.

Voiceover

We vragen het Da Vinci College om commentaar. Ze noemen de zaak pijnlijk maar willen verder om privacy redenen niet ingaan op het verhaal van mevrouw Martin. Het Da Vinci College zegt docenten coaching, begeleiding en inwerkprogramma’s aan te bieden om beter met werkdruk om te gaan.

[caption]

stem

‘Toch moeten we helaas constateren dat we, ondanks inspanningen van de school en de betrokkene zelf, langdurige uitval in een enkel geval niet kunnen voorkomen.’

Int.

Als u dit zo leest wat zij schrijven, zij hebben van alles gedaan aangeboden.

Martin

Wat me het meest erin stoort is dat er staat ‘het gaat om een enkele docent’. En dat is gewoon niet waar. Maar de pest is met docenten is dat het gewoon vreselijk loyale wezens zijn. En dat is ook precies de reden waarom dit kan gebeuren want ze hebben zo’n hart voor de zaak en zo’n hart voor de leerling ja dat ze het gewoon doen.

Van Haperen

De leraar wordt gewoon al dertig jaar systematisch gesloopt.

Van Haperen

Cor, vertel eens wat is offshoring en wat is outsourcing? Wat is het verschil?

Voiceover

Ton van Haperen is docent economie en staat al dertig jaar voor de klas. Hij ziet de status van het beroep leraar steeds verder afglijden. Veel leraren zijn murw gebeukt, opgejaagd en bang geworden zegt hij.

[caption]

Van Haperen

De mensen hebben zoiets van, ze weten ook niet meer precies wat die leraar doet. Ze denken volgens mij heel vaak dat het een jeugdwerker is of zo. Die houdt daar in een gebouw die kinderen dan wat bij mekaar en doet wat met ze en zo lang als dat dan maar goed gaat en er komt een diploma, is het ook wel prima. Maar het maakt gewoon ontzettend veel uit wat je kinderen leert en hoe je dat doet. En dat, dus daar zou best wel wat vaker over gesproken mogen worden mar dat gebeurt niet meer. Daarentegen wordt er wel voortdurend geconstateerd dat er dingen niet goed gaan. Dus er wordt gezegd van nou, leraren die doen iets met hun examens niet goed. Ze doen iets met moeilijke leerlingen niet goed. Eh, ze zijn ouderwets. Ze blijven hangen in het verleden. Het aantal aanklachten, ook vanuit de politiek, is enorm en daar wordt voortdurend beleid op gemaakt en dan wordt er gezegd van nou sturen we die leraren wat naar links en dan weer wat naar rechts en dan weer een stukje recht vooruit. Het gevolg is dat het beroep leraar daardoor echt volledig uit elkaar getrokken is.

00.29.14

Voiceover

Van Haperen publiceert regelmatig over het onderwijs in NRC Handelsblad en schreef het boek ‘De ondergang van de Nederlandse leraar’. Hij vindt dat het beroep stelselmatig onderschat wordt.

Van Haperen

Het klinkt allemaal heel makkelijk als je het ook ziet het is net zo als met een goed geschreven stuk, dat leest makkelijk, zo ziet zo’n les er ook heel makkelijk uit. Maar dat is niet zo want trek maar iemand van de straat af en zeg moet je even doen. Dan is het binnen een paar minuten is het een bende. Leraar is een ervaringsberoep. Je wordt beter door je ervaringen. Dus juist die ervaringen van leraren zijn ontzettend waardevol. Maar daar denken bestuurders en politici toch echt anders over. Feit is dat bepaalde dingen ook echt fundamenteel mis gaan.

Voiceover

Want ook van Haperen ziet het niveau van zijn leerlingen dalen. Bijvoorbeeld als het gaat om schrijfvaardigheid bij Nederlands.

Van Haperen

Mijn moeder van 83, om maar eens een heel lullig voorbeeld te gebruiken. Die schrijft, die maakt echt nooit een taalfout, echt nooit. En die schrijft altijd ook qua stijl keurige zinnen daar is niks mis mee. Ik heb mijn 6 VWO onlangs, nadat de schoolexamens na dat ik die heb nagekeken heb ik ze helemaal, nou verrot gescholden gaat wat ver, maar heb ik vrij duidelijk gezegd zij schrijven echt verschrikkelijk Nederlands. Is gewoon een witte school, witte kinderen, keurig opgevoed. Maar de komma’s staan verkeerd, de hoofdletters zijn kwijt. Het is “hun hebben”, het is echt om te huilen, dat is de elite van de toekomst.

Int.

Hoe komt dat?

Van Haperen

Dat komt door dat versplinterde onderwijsbeleid. Ik denk dus dat in de algemene vorming van kinderen het erom gaat dat we kinderen voorbereiden op hun rol als burger. Met die opdracht zijn leraren heel weinig bezig.

Voiceover

In het huidige onderwijssysteem moeten leerlingen vooral scoren op toetsen en testen, zegt van Haperen.

Van Haperen

De Nederlandse leerlingen zijn goed in toetsen maken, zo gauw als het gaat over beklijven van kennis en vaardigheid is het echt waardeloos. Daar kunnen zij niks aan doen. Dat is het systeem.

Jongen

Je focust je volledig op dat ene examen of dat ene proefwerk dat je hebt en dat je het dan goed kent en dat heb je liever dan dat je het erna nog goed kent.

Meisje

Ik leer alleen maar voor testjes. Dan ben ik het ’n week later weer vergeten.

Van Haperen

Nou dit is gênant.

Int.

Maar u bent leraar.

Van Haperen

Ja natuurlijk. Dus zeg ik dat nou, dat ik dat gênant vind dat het iets is waar je je voor hoort te schamen.

Int.

Dus u schaamt zich voor wat u presteert.

Van haperen

Ja voor deel wel ja. Ja.

Voiceover

Dat de kennis van Nederlandse leerlingen achteruit gaat blijkt ook het Pisa onderzoek. Om de drie jaar wordt de kennis en vaardigheden van leerlingen uit 65 landen getoetst en met elkaar vergelijken. In 2009 staat Nederland nog op de 10 ^e  plaats van de Pisa ranglijst.

[caption]

Dronkers

Wij gaan in Pisa scores, dat zijn internationaal vergelijkende scores over vijftien jaren, gaat Nederland niet vooruit. En dan druk ik mij heel voorzichtig uit. Gaan we ongeveer 1 punt per jaar achteruit.

Voiceover

Drie jaar later is Nederland van de tiende naar de dertiende plaats gezakt. En dat is zorgelijk vindt professor Dronkers.

00.32.10

Dronkers

Wij een land wat, een klein land in Europa, we hebben geen middelen eigen middelen van bestaan, goud, het gas is over een poosje op, wij zijn de transporteurs van Europa. En wij leven dus van onze kennis. Dus het is van groot belang dat ons onderwijs zo goed mogelijk is.

Voiceover

Omdat de overheid inziet dat er iets moet gebeuren komt er geld voor verbetering. Er wordt de afgelopen jaren fors geïnvesteerd. Staatssecretaris Sander Dekker van onderwijs stelt in 2013 bijna 700 miljoen euro beschikbaar voor de hele onderwijssector.

[caption]

Dekker

689 miljoen, waarvan het overgrote deel terecht komt bij die leraren.

Voiceover

Later wordt het bedrag nog verhoogd tot bijna 1 miljard euro.

Int.

Heeft u daar iets van gemerkt?

Ramautar

Nee.

Van Haperen

Niks van gemerkt. Daar is echt in het voorgezet onderwijs niks van terechtgekomen.

Voiceover

Wat is er met het geld gebeurd? De onderwijs inspectie deed hier vorig jaar onderzoek naar. Van de 1 miljard die de scholen eind 2013 kregen hebben ze in 2014 het grootste deel op de bank gezet. 850 miljoen euro. Dit geld is niet uitgeven aan versterking van het onderwijs. Voor het voortgezet onderwijs gaat het om een bedrag van 258 miljoen. Veel scholen hebben het geld opgepot.

[caption]

Verheggen

In verhouding staat er meer op de bank dan nodig is. Ja klopt.

Int.

Wat vindt u daarvan?

Verheggen

Dat vind ik zonde.

Int.

Want?

Verheggen

We hebben aangetoond dat op het moment dat je investeert in leraren gaat je kwaliteit omhoog.

Int.

Maar waarom zegt de staatssecretaris dan niet tegen die scholen: ga dat geld eens investeren.

Verheggen

Nou daar zit wat ons betreft precies de crux. We hebben alle autonomie overgelaten aan de schoolbesturen. Die zijn daar volledig vrij in.

Van haperen

Ja dat verdwijnt in die hele ingewikkelde bestuurscultuur.

[caption]

En dan zoek het maar uit. Dus je weet ook niet waar het gebleven is. Vorig jaar is er geloof ik 160 miljoen uitgegeven om jonge leraren aan het werk te houden. Maar dat komt dan in het totale budget van de school terecht en ja dat schiet alle kanten op, dat geld. En aan het eind als het geld op is denken die bestuurders ineens, oh ja verrek die jonge leraren, dus die banen zijn ook niet meer te vinden. Dus niemand weet waar dat geld gebleven is.

00.34.22

Voiceover

We willen op al onze bevindingen een reactie van verantwoordelijk staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs. Maar Dekker wil niet voor de camera reageren wel laat hij schriftelijk weten dat het ministerie onderzoek doet naar de manier waarop scholen gefinancierd worden. De uitkomsten van het werkdrukonderzoek van de bond gaat hij bestuderen. Terug naar de Hugo de Groot school. De lessen zijn voorbij, de leerlingen zijn naar huis. Docent Ramautar zit nog in haar klaslokaal. Ze kijkt repetities na en bereidt de lessen voor, voormorgen.

Ramautar

Er komt gewoon koude lucht doorheen.

Int.

Hoe komt dat?

Ramautar

Omdat de ramen niet meer goed dicht gaan.

Int.

Dus het tocht hier de hele dag?

Ramautar

Ja, na vieren of half vijf gaan de verwarmingen uit.

Int.

Waarom dan?

Ramautar

Ja om de energie rekening een beetje te drukken.

Int.

Maar dan zitten jullie nog te werken in het gebouw heel vaak?

Ramautar

Ja.

Int.

Dan zitten jullie in de kou?

Ramautar

Ja maar ik heb m’n fleecevest dus dan eh hou ik het wel nog vol.

[caption]

Voiceover

Hoe nu verder met het middelbare onderwijs? Voor oplossingen, toekomstvisies en hoe het ook kan:  Lees ons Zembla extra magazine op Zembla.tv.