Zembla Podcast: Hoe we ontdekten wat de industrie jarenlang verborgen hield over PFAS

Op 15 juni onthult Zembla dat chemiefabriek Chemours in Dordrecht al heel lang weet dat de stof die ze gebruiken en in het milieu lozen, schadelijk is. En dat ze daarmee dus de directe omgeving in Dordrecht zwaar vervuilen. In de nieuwe aflevering van de Zembla Podcast vertellen onderzoeksjournalisten Roelof Bosma en Marco de Lange hoe ze aan hand van geheime documenten, Amerikaanse rechtbankstukken en open source onderzoek hebben gereconstrueerd wat de industrie op welk moment wist. 

Beluister de Zembla Podcast 

Chemours, het vroegere DuPont, heeft jarenlang PFOA gebruikt voor het maken van onder andere teflon. PFOA is een vorm van PFAS. PFAS is een groep chemicaliën die ook wel ‘forever chemicals’ wordt genoemd omdat ze nauwelijks afbreken in het milieu. Ze tasten het immuunsysteem aan en kunnen kanker veroorzaken. Pas in 2016 worden medewerkers en omwonenden op de hoogte gesteld over de risico's van de stof. Die blijken gigantisch: in een straal van 15 kilometer rondom de fabriek zijn sloten en zwemplassen zwaar verontreinigd met giftige stoffen, ontdekt Zembla.

Zembla deed vorig jaar al onderzoek naar PFAS-vervuiling, onder andere in de Westerschelde. Tijdens dat onderzoek vond Roelof Bosma documenten die gingen over wat DuPont mogelijk wist over de gevaren van de stof. Toen hij daar meer over wilde weten, kreeg hij de tip om contact op te nemen met een Amerikaanse advocaat. In een Teams-gesprek beloofde de advocaat allerlei interne stukken van DuPont. Bosma: “De korte versie is dat we die documenten nooit gekregen hebben. Tot op de dag van vandaag hebben wij van die specifieke advocaat niets ontvangen.”

En dus hebben de journalisten de documenten op andere manieren gezocht en gevonden. Via openbare websites waar uitspraken van Amerikaanse rechtszaken te lezen zijn, vertelt Marco de Lange. “Er zijn twee grote zoekmachines die dat allemaal inventariseren. Dat is een zee van informatie, dus het is nog steeds zoeken naar een speld in een hooiberg.” Maar een groot deel van de informatie is verkregen via vertrouwelijke bronnen op basis van heel veel gesprekken met mensen rondom de fabriek.

“Wat misschien wel tot de verbeelding spreekt is dat een van die bronnen mij een foto stuurde van kijk: ik weet niet wat hierin staat, maar volgens mij gaat dit over waar jullie naar op zoek zijn”, vertelt Bosma. Het ging om een foto van een tafel met tientallen kratten met daarin allemaal oude ordners en losse stukken papier. “Ik zei tegen Marco, zullen we hier morgen naartoe? En dat zijn we toen gaan doen.”

De journalisten vonden honderden documenten, vanaf de jaren ’60 tot nu. Het waren memo’s, brieven, gespreksverslagen van telefoongesprekken, verslagen van vergaderingen, verslagen van onderzoeken, bloedmetingen, grondwatermetingen, handgeschreven briefjes van medische onderzoeken. Het ging over Dordrecht, over Amerika, over risico's voor de mens, voor organismen in het algemeen, over de verspreiding van PFOA in de omgeving, in het grondwater. De journalisten hebben alle documenten op een tijdlijn geplaatst. Het resultaat is een ontluisterend verhaal over een grote doofpot. Bosma: “Als je het allemaal samenvat, dan stond er dat zij wisten dat het gevaarlijk was, en dat ze dat verborgen hebben gehouden uit angst voor hun financiële positie.”

Beluister de Zembla Podcast via Spotify