Zembla in tekst en beeld: samenvatting 'Gif in de cockpit: De belangen'

Zembla duikt opnieuw in een van de meest beladen dossiers in de luchtvaartindustrie: bemanningsleden die ziek worden door het inademen van giftige oliedampen. Ze lijden volgens artsen aan een niet-erkende beroepsziekte;   het aerotoxisch syndroom.   In de uitzending ‘Gif in de cockpit: Het zwijgcontract’ lieten we zien hoe KLM een zieke piloot de mond heeft gesnoerd. In ‘Gif in de cockpit: De belangen’ gaan we dieper in op de belangen van autoriteiten en luchtvaartmaatschappijen. We ontdekken hoe   luchtvaartmaatschappij easyJet een onderzoek probeert tegen te houden via de rechter.

Twee easyJet piloten hebben een aanklacht tegen de luchtvaartindustrie ingediend. Ze willen dat het openbaar ministerie een strafzaak start tegen de luchtvaartindustrie. De piloten gaat het vooral om erkenning van het aerotoxisch syndroom:

Dit najaar lijkt er ineens sprake van een doorbraak: easyJet gaat filters installeren. Is dit de erkenning waar al zolang op wordt gewacht? Het antwoord is ‘nee’. Dat laat de medisch adviseur van easyJet ons in een interview weten:

Maar wat zegt de wetenschap precies? Voor forensisch milieudeskundige Chris Balouet staat vast dat er giftige stoffen in de lucht aan boord van een vliegtuig zitten. 

Cranfield University
Veel luchtvaartautoriteiten zeggen dat er geen bewijs is dat de lucht aan boord van vliegtuigen gezondheidsproblemen kan veroorzaken. Ze baseren zich onder meer op een onderzoek van Cranfield University uit 2011. Dat onderzoek zegt de gemeten gifstoffen geen beroepsmatige normen overschrijden. EasyJet verwijst in het interview naar dit onderzoek. Ook de Nederlandse overheid.

Bekijk ook de samenvatting van 'Gif in de cockpit: het zwijgcontract'

Het onderzoek is omstreden. Zelfs binnen de eigen universiteit. Zo is het, volgens Jeremy Ramsden, hoogleraar nanotechnologie van Cranfield University, niet goed uitgevoerd.

Wat vinden de onderzoekers van Cranfield University van de zware kritiek op hun rapport? We hebben een interviewafspraak met een van de auteurs. Maar als we onderweg zijn, mailt de afdeling voorlichting dat het interview niet doorgaat.

Onderzoek MacKenzie Ross
Vooraanstaand neuropsycholoog Sarah Mackenzie Ross wil een grootschalig gezondheidsonderzoek opzetten. Om in contact te komen met piloten heeft ze de hulp nodig van de Britse luchtvaartautoriteit. Ze wil weten hoeveel piloten er zijn. Maar de luchtvaartautoriteit weigert haar te helpen. 

Dan ontvangt de universiteit een brief van het Britse Ministerie van Transport. De hoogste ambtenaar stelt kritische vragen over haar onderzoek. Het zou niet ethisch verantwoord zijn. Maar haar voorstel is door de ethische commissie van de universiteit getoetst en goedgekeurd. Een vervolgonderzoek is daardoor volgens MacKenzie Ross niet mogelijk. Het ministerie wil niet op onze vragen reageren. 

Het is niet het enige onderzoek dat wordt gefrustreerd. We komen in contact met een lid van de interne veiligheidscommissie van easyJet Frankrijk. Vanwege onrust onder het personeel wil de veiligheidscommissie metingen verrichten aan boord van easyJet vliegtuigen. Het bedrijf wil niet meewerken en heeft de commissie voor de rechter gesleept.

Fume events
 Voor zover bekend is er nooit onderzoek te zijn gedaan naar zogeheten fume events. Bij acute olielekkage in de motor komen er in een keer een hoop giftige dampen vrij in het vliegtuig. Hoe vaak fume events precies voorkomen, is niet bekend. Volgens de medisch adviseur van easyJet zijn er metingen bekend van verschillende fume events. Maar Zembla is ze in de research nergens tegengekomen. Dus vragen we de medisch adviseur om die gegevens te laten zien:

  Op een congres in Londen treffen we Astrid Heutelbeck, als dokter verbonden aan het Universiteitsziekenhuis in het Duitse Göttingen. Zij heeft 27 bemanningsleden onderzocht die zijn blootgesteld aan een fume event.

Het aerotoxisch syndroom is nog nergens in de wereld erkend. Luchtvaartautoriteiten en vliegtuigmaatschappijen stellen dat er onvoldoende bewijs is. De Europese luchtvaartautoriteit EASA heeft een nieuw groot onderzoek aangekondigd. Wetenschapper Chris Balouet is betrokken bij dat onderzoek. We vragen hem of hij denkt dat dit onderzoek het verschil gaat maken: