Zelfmoord van een vluchteling

In het asielzoekerscentrum in het Westlandse De Lier pleegde de 14-jarige Shurat uit Irak op 21 mei dit jaar zelfmoord. Vlak daarvoor had ze gehoord dat haar asielverzoek definitief was afgewezen. "Nadat ze de brief van de advocaat gelezen had was ze erg verdrietig", zegt haar moeder Layla Tamo die in 1998 met haar zeven kinderen naar Nederland kwam.

Sinds 1998 geldt in Nederland het beleid dat uitgeprocedeerde Irakezen terug moeten naar Noord-Irak. Zo ook de familie van Shurat. Tot nog toe heeft de overheid niemand gedwongen om terug te keren. Uit de Zembla-documentaire 'Zelfmoord van een vluchteling', die vrijdag om 21.15 uur op Nederland 3 wordt uitgezonden, blijkt dat slechts enkelen vrijwillig zijn vertrokken.

De schok was groot in asielzoekerscentrum De Lier, nadat Shurat een eind aan haar leven had gemaakt. Haar moeder merkte wel dat haar oudste dochter erg verdrietig was. Zelf trok ze zich de brief van de advocaat, waaruit duidelijk werd dat de familie was uitgeprocedeerd, niet zo heel erg aan: "Er zijn heel veel Koerden uitgeprocedeerd, maar er is nog steeds niemand weggegaan. Dus ik dacht: het zal ons ook niet gebeuren".

Begeleiding
Psycholoog Erwin Bijlsma deed voor de Vrije Universiteit van Amsterdam onderzoek naar zelfmoord onder asielzoekers: "Asielzoekers plegen zesmaal zo vaak zelfmoord als normaal. Op het moment dat ze zijn uitgeprocedeerd houdt de begeleiding plotseling volledig op." Bijlsma pleit voor meer begeleiding van asielzoekers. Ook het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers spreekt van een hiaat in de hulpverlening als asielzoekers hun definitieve afwijzing ontvangen.

Ruim zeventienhonderd Irakezen zijn inmiddels uitgeprocedeerd. Enkele duizenden zijn nog in afwachting van de uitslag van hun aanvraag. De Nederlandse overheid vindt Noord-Irak sinds 1998 weer veilig. Wie is uitgeprocedeerd moet de opvang verlaten. Maar niet iedereen doet dat. Het kan soms jaren duren voordat iemand daadwerkelijk uit de opvang wordt gezet.

Zwerven
Zembla sprak met de Irakees Hiwa Saba Mohamad, die - nadat hij was uitgeprocedeerd - nog anderhalf jaar in de opvang zat. Vorige week werd hij alsnog uit de opvang gezet. Hij is met onbekende bestemming vertrokken. Ook de Irakees Medhy Gully is niet terug naar Noord-Irak. Vier maanden nadat hij uit de opvang is gezet verblijft hij nog steeds illegaal in Nederland. De stichting Vluchteling Onder Dak ondersteunt hem financieel. "Ik ga niet weg, ik zwerf nu maar ik kan niet terug gaan".

Tweede Kamer riep de staatssecretaris meerdere keren op meer werk te maken van de terugkeer. Van gedwongen uitzetten is tot nog toe geen sprake geweest. Wie is uitgeprocedeerd moet zelf de terugreis naar Noord-Irak organiseren. De IOM, de Internationale Organisatie voor Migratie, helpt daarbij en betaalt de reis. Dit jaar keerden slechts acht mensen vrijwillig via het IOM terug. En sinds eind mei ligt de tergkeer helemaal stil omdat de Turkse autoriteiten geen toestemming geven om door Turkije naar Irak te reizen.

Inmiddels is de situatie in Noord-Irak na de terroristische aanslagen in Amerika onrustiger geworden. Het halfjaarlijks ambtsbericht over de veiligheid van Noord-Irak is daarom uitgesteld. Binnenkort beslist justitie of Noord-Irak nog wel veilig genoeg is om naar terug te keren. De familie van Shurat verblijft nog steeds in het asielzoekerscentrum.