WUR erkent: 'Wetenschappers hadden niet mogen deelnemen aan pesticidenlobby'

Sjoukje Heimovaara, voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen University & Research (WUR), heeft kritiek op het feit dat onderzoekers van de WUR hebben meegewerkt aan PR-activiteiten van CropLife, de belangengroep van pesticidefabrikanten: “Dat had niet mogen gebeuren, want het wekt ten minste de schijn van belangenverstrengeling op,” erkent Heimovaara tegenover Zembla. Volgens universitair hoofddocent Jeroen Candel, gespecialiseerd in landbouw- en voedselbeleid, maakt WUR zich kwetsbaar door deze “inkapseling” door de industrie. “We zijn als publieke instelling gebruikt door een commerciële partij om hun particuliere belangen te realiseren. Dat is geen goede zaak.” 

In dit artikel zie je fragmenten van interviews met Jeroen Candel en met onderzoeker Roel Jongeneel, die meewerkte aan de CropLife-studie.  

Door Ton van der Ham en Vincent Harmsen

Onderzoekers van Wageningen Economic Research, een van de onderzoeksinstituten WUR, doen in 2021 een studie in opdracht van CropLife. Het onderzoek gaat over de economische effecten van de Europese plannen voor verduurzaming van de landbouw, de zogeheten Farm to Fork-strategie. Dit leidt tot een fel debat binnen de universiteit, blijkt uit onderzoek van Zembla.

CropLife, de Europese belangengroep van pesticideproducenten, vraagt het onderzoek aan in aanloop naar de Europese besluitvorming over de Farm to Fork-strategie. De lobbyorganisatie vraagt WUR om onder meer te kijken naar de economische effecten van het Europese plan om het gebruik van pesticiden te halveren.  

Volgens Jeroen Candel weet de industrie met deze studie het debat te veranderen. De nadruk komt te liggen op de economische gevolgen voor de boeren op korte termijn en niet op de noodzaak om de natuur te herstellen, waar de wetgeving voor was bedoeld:

"Wageningen is de beste landbouwuniversiteit ter wereld, dus een studie met daarop de naam van Wageningen krijgt veel aandacht in de media en de politiek”, aldus Candel. Hij vindt dat de universiteit zich met deze studie door de industrie heeft laten gebruiken:

De lobby van CropLife, met de studie van WUR in de hand, was zeer effectief: “Het heeft ertoe geleid, of aan bijgedragen dat de nieuwe pesticidewet die zou hebben geleid tot vijftig procent minder pesticidengebruik in 2030, is ingetrokken,” aldus Candel. 

Eén van de onderzoekers van de CropLife-studie is Roel Jongeneel. Hij praat voor het eerst openlijk over deze opdracht:

Jongeneel vertelt dat een van de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek is dat boeren een lagere opbrengst zouden krijgen: “Dat varieert een beetje tussen de tien en twintig procent,” aldus Jongeneel.

Candel heeft als wetenschapper met expertise in politieke beïnvloeding grote moeite met het onderzoek voor CropLife. Kort na de publicatie schrijft hij daarover een kritische mail aanzijnleidinggevende: “Bijzonder schadelijk hoe de agro-chemischekoepelorganisatie naar de universiteit (!) verwijst om de Farm toForkte delegitimeren.”

Ook op LinkedIn geeft Candel zijn mening: “De inkapseling van wetenschap door private belangen is ronduit gevaarlijk. We moeten daar gewoon minder naïef in zijn, klaar.”

De kritiek van Candel valt niet goed bij een van de betrokken onderzoekers, zo blijkt uit documenten die Zembla kan inzien. In een brief aan de directie spreekt hij van een “collegiaal mes in de rug”. Hij vraagt de directie om consequenties.

De brief is geschreven door Johan Bremmer, co-auteur van de CropLife studie. Bremmer was niet beschikbaar voor een interview. Jongeneel, de collega-onderzoeker van Bremmer, neemt afstand van de brief.  Candel ziet de brief als een “emotionele reactie” op zijn kritiek:  

Candel zegt tegen Zembla dat hij “op geen enkele manier door de organisatie onder druk is gezet om zijn kritiek in te slikken.”

Het onderzoek voor CropLife, was een omvangrijke studie, zo vertelt Jongeneel. En het lukte de onderzoekers niet om de publicatie op tijd af te hebben. Op verzoek van CropLife bracht WUR daarom voortijdig al onderzoeksresultaten naar buiten. Dit gebeurde om de besluitvorming in Brussel te beïnvloeden. Jongeneel: “Omdat de klant met die resultaten dingen wilde doen, is er een soort voorpublicatie geweest.”

Het verhaal was nog niet af, zegt Jongeneel. Dat voortijdig publiceren zou hij “op die manier niet meer doen”.

Er zijn meer dingen niet goed gegaan, erkent Jongeneel. Co-auteur Johan Bremmer sprak ook op een door CropLife gesponsord lobby-event in Brussel, in aanloop naar de Europese stemming. Jongeneel zegt nu: “Dat hadden we niet moeten doen.”

In een publicatie van de Nederlandse tak van de lobbygroep, het “CropLife Bulletin”, verschijnt ook een interview met onderzoeker Johan Bremmer. Daarin stelt hij onder meer dat een toename van biologische landbouw, een van de doelstellingen van de Farm to Fork-strategie, ongewenste effecten kan hebben. We leggen dat voor aan Roel Jongeneel:

Zembla heeft Sjoukje Heimovaara, voorzitter van de Raad van Bestuur van WUR, gevraagd om te reageren. WUR doet vaker onderzoek voor het bedrijfsleven. Dit leidt met enige regelmaat tot discussie onder Wageningse onderzoekers en studenten. 

“De reden dat wij met bedrijven samenwerken is dat we willen dat onze onderzoeksresultaten maatschappelijke impact hebben", zegt Heimovaara. “Het bedrijfsleven is soms nodig om die WUR-kennis naar de praktijk te vertalen. We begrijpen dat dat vragen kan opleveren op het gebied van onafhankelijkheid en integriteit. In de nasleep van het CropLife-onderzoek uit 2021 waren wetenschappers van WUR op een lobbybijeenkomst aanwezig en werkten ze mee aan een lobbypublicatie. Dat had niet mogen gebeuren, want het wekt ten minste de schijn van belangenverstrengeling op.”