Wereldwijd kwart minder insecten, in Nederland afname ernstiger

Het aantal insecten is wereldwijd met een kwart afgenomen de afgelopen dertig jaar. Dat blijkt uit een nieuw grootschalig onderzoek dat is verschenen in het vakblad Science. Tussen de regio’s zijn er grote verschillen. Nederland behoort tot de plekken waar het er slechter aan toe gaat in vergelijking met het wereldwijde gemiddelde, vertelt Roel van Klink, een van de onderzoekers.

Van Klink en zijn collega’s zijn de afgelopen twee jaar bezig geweest met een analyse van 166 langetermijnonderzoeken, afkomstig van 1676 plekken over de hele wereld. “Het was eerlijk gezegd een verrassing dat er zelfs wereldwijd een afname is in landinsecten. Het had me namelijk niet verbaasd als je alle afnames en toenames tegen elkaar wegstreept, dat er geen afname zou zijn”, zegt Van Klink. Het onderzoek laat een gemiddelde daling van iets minder dan één procent per jaar zien, met regionaal grote verschillen.

Grote afname in Nederland
In Nederland neemt de insectenpopulatie sterker af dan gemiddeld. Roel van Klink noemt een aantal onderzoeken waardoor het gemiddelde zoveel hoger ligt. Zo is het aantal vlinders gehalveerd de afgelopen dertig jaar. Ook een onderzoek voor Natuurmonumenten laat een sterke daling van insecten zien. De loopkevers zijn met maar liefst 75 procent afgenomen sinds 1985. Van de lieveheersbeestjes is er nog de helft over na een onderzoeksperiode van twintig jaar. 

Tenslotte lieten gegevens uit 2017 zien dat in Duitse natuurgebieden, net over de grens bij Venlo, de totale biomassa aan vliegende insecten met 75 procent is afgenomen (in de periode van 1989-2016). Toch krimpt niet elke insectensoort in Nederland: er zijn bijvoorbeeld weer meer libellen sinds 1990.

Meerdere oorzaken
Volgens Van Klink heeft de afname veel verschillende oorzaken. “Er wordt te vaak gemaaid op een grasland. Natuurstroken die voorheen tussen de landbouwgronden lagen, zijn weg. Er is een kaalslag in het landschap gaande, er lijkt geen ruimte meer voor natuur. En dat heeft ook deels met de verstedelijking van Nederland te maken.”

Daarnaast is het gebruik van landbouwbeschermingsmiddelen een van de oorzaken maar er wordt, volgens Van Klink, nog te weinig gemeten waar de bestrijdingsmiddelen precies terechtkomen. “Dat is nog wel het ergste, we kunnen er weinig over zeggen omdat er weinig onderzoek naar is.” De droge periodes door klimaatverandering en de luchtvervuiling doen ook weinig goeds voor de insectenpopulatie. “In grote delen van de wereld speelt stikstofproblematiek helemaal niet, maar dat is in Nederland wel duidelijk aanwijsbaar als een oorzaak.”

Zoetwaterinsecten neemt toe
Maar het onderzoek laat wereldwijd ook goed nieuws zien. Het aantal zoetwaterinsecten neemt juist toe, gemiddeld met iets meer dan een procent per jaar, schrijven de onderzoekers in Science. Dat komt met name door de verbetering van de waterkwaliteit de afgelopen decennia.

Ook de boominsecten nemen niet af, maar daar plaatst onderzoeker Van Klink een kanttekening bij: “Bomen die er al dertig jaar staan, worden meegerekend in een dataset, maar als ze in de tussentijd zijn gekapt, stopt het onderzoek ook. Datzelfde geldt voor grasinsecten. Als het gras bijvoorbeeld verdwijnt voor een distributiecentrum, dan houdt het meten op. Dus we hebben een vertekend beeld van alle plekken die veranderen van een natuurlijke habitat naar een menselijke omgeving. Denk ook bijvoorbeeld aan het regenwoud, waar nu veel wordt gekapt. De afname kan dus sterker zijn dan dat er nu is geschetst, omdat we er geen data van hebben.”