We willen frisdrank maar zonder calorieën, hoe gezond zijn light producten nu echt?

Dranken als Coca-Cola Light en Zero vinden gretig aftrek. In plaats van suiker zitten er caloriearme zoetstoffen als aspartaam, acesulfaam-K en sacharine in de drankjes. Cola drinken en tegelijkertijd afvallen, het lijkt te mooi om waar te zijn. Hoe gezond zijn kunstmatige zoetstoffen nu eigenlijk voor de mens?

Time-out
Voedselwaakhond Foodwatch vertrouwt het niet helemaal . Volgens de organisatie zeggen wetenschappers dat er nog veel onduidelijk is over de gevolgen van het consumeren van kunstmatige zoetstoffen. Zolang die onduidelijkheid er is, wil Foodwatch  een time-out in de opmars van kunstmatige zoetstoffen in voedsel. “Er moet zo snel mogelijk onafhankelijk onderzoek komen naar de daadwerkelijke gezondheidseffecten van kunstmatige zoetstoffen.”

Bedrijven financieren onderzoek
Veel onderzoeken naar kunstmatige zoetstoffen zijn gefinancierd door bedrijven, waaronder Coca-Cola. In een analyse van verschillende onderzoeken naar zoetstoffen trekt de Italiaanse researcher Mandrioli de conclusie dat de industrie de uitkomst van wetenschappelijk onderzoek beïnvloedt.

De onderzochte studies naar kunstmatige zoetstoffen die door de industrie zijn gesponsord, hadden allemaal een positieve conclusie en bijna allemaal positieve resultaten. De onafhankelijke onderzoeken laten een ander beeld zien. 15 van de 23 onderzoeken hadden een positieve conclusie en slechts 1 van de 23 enkel positieve resultaten.

Anses: nog veel onduidelijk over risico’s
De Franse voedselautoriteit Anses stelde vast dat er nog veel onduidelijk is. “Als we kijken naar voedingrisico’s (het oplopen van diabetes type 2, gewend raken aan zoetigheid, kanker, etc.) is het met de huidige beschikbare data niet vast te stellen of er een link is tussen deze risico’s en het consumeren van kunstmatige zoetstoffen.” Anses pleit net als Mandrioli in de conclusies voor nieuw onafhankelijk onderzoek.

Wetenschap amper betrouwbaar
Voedselwaakhond Foodwatch wil hetzelfde: "Rondom dit onderwerp speelt dat wetenschap amper betrouwbaar is. Onderzoek naar suikerhoudende frisdranken en zoetstoffen wordt vaak door de industrie betaald.”

Foodwatch uit ook kritiek op het Voedingscentrum. Het Voedingscentrum is een semi-overheidsinstelling die voorlichting geeft over gezonde voeding. Haar advies  over kunstmatige zoetstoffen luidt: “Alle zoetstoffen die in voedingsmiddelen gebruikt mogen worden, hebben een E-nummer, wat betekent dat ze goed zijn onderzocht, goedgekeurd zijn en veilig gebruikt kunnen worden.”

Advies Voedingscentrum gebaseerd op door industrie betaald onderzoek
Foodwatch beweert dat het Voedingscentrum zich in haar advies baseert op onderzoek dat gefinancierd is door de industrie. Navraag levert op dat het Voedingscentrum gebruik heeft gemaakt van vier studies. Drie ervan zijn uitgevoerd door organisaties die gefinancierd worden door bedrijven uit de voedingsindustrie.

Daarnaast is gekeken naar de peer-review van Anses, de Franse voedselautoriteit, die, zoals eerder gezegd, concludeerde dat meer onderzoek nodig is. Het Voedingscentrum zegt daarover niets in haar advies. Wel schrijft ze: “Zoetstoffen zitten vaak in producten die niet in de Schijf van Vijf staan. Voor producten buiten de Schijf van Vijf geldt het advies: niet te veel en niet te vaak.”

‘We hebben vertrouwen in onderzoekers’
In een reactie zegt woordvoerder Roy van der Ploeg: “We hebben vertrouwen in de integriteit van de onderzoekers van deze reviews. Het zou echter nog mooier zijn als ieder onderzoek helemaal onafhankelijk van de industrie zou plaatsvinden.”

Is dat vertrouwen in door bedrijven gefinancierde studies terecht en hoeven we ons echt geen zorgen te maken over onze gezondheid als we iedere dag cola light drinken? Voedingsdeskundige en emeritus hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam, Martijn Katan, slaakt haast een zucht als we hem de vraag voorleggen. “Ik heb de neiging om te zeggen: ‘alsjeblieft niet weer zoetstoffen’. Zijn die studies niet groot genoeg of lang genoeg gedaan? Zo kun je aan de gang blijven.”

Kleine hoeveelheden
Katan vindt dat er genoeg onderzoek is gedaan en mensen krijgen bewezen minder calorieën binnen. In het geval dat er toch een gezondheidsrisico aan zoetstoffen kleeft dat nog niet goed is onderzocht, zegt hij: “We krijgen daar zulke kleine hoeveelheden van binnen. En door strenge Europese regelgeving wordt het gehalte aan zoetstoffen alleen maar minder. Zulke kleine hoeveelheden stoffen veroorzaken geen schade.”

De zorg van Foodwatch dat steeds meer onderzoek door de industrie wordt gefinancierd, deelt Katan wel. “In de voeding speelt dat vrij breed. De wetenschap wordt steeds corrupter.”

Stap in het ongewisse
Om die reden blijft Foodwatch toch hameren op goed onafhankelijk onderzoek: “Misschien zijn kunstmatige zoetstoffen wel een oplossing voor suikervermindering. Maar om dat vast te stellen is goed onderzoek nodig. Nu ben je een stap in het  ongewisse aan het zetten.”

Voedingsdeskundige Jaap Seidell van de Vrije Universiteit Amsterdam zegt dat zowel het Voedingscentrum als Foodwatch gelijk hebben. “Voor zover we weten hebben deze zoetstoffen geen nadelige gevolgen. Maar er wordt vooral gekeken naar meetbare effecten bij proefdieren (zoals ernstige aandoeningen als kanker). Er is onzekerheid over een effect van zeer hoge inname op darmgezondheid, het immuunsysteem en zenuwstelsel. Maar ja, die onzekerheid is er ook ten aanzien van bijvoorbeeld granen en peulvruchten.”

Hoogleraar Katan vervolgt op dezelfde voet: “Of het eten van aardbeien. Er is nog nooit tot op de bodem uitgezocht of aardbeien wel veilig zijn. Je moet kiezen waar je je geld en tijd aan besteedt. En dat zoetstoffen risicovol zouden zijn voor de gezondheid, daar is geen enkele aanwijzing voor.”