Wat er gebeurde vanaf het moment dat minister Blok Suriname een 'mislukte staat' noemde

Minister Blok houdt een toespraak tijdens een besloten bijeenkomst in het Johan de Witthuis in Den Haag. Op de zogenoemde Touch Dutch Base-conferentie zijn zeventig Nederlanders bijeengekomen die in Genève, Rome of Washington werken en hoge functies bekleden bij de Wereldbank, OESO, VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR of Wereldgezondheidsorganisatie WHO.

ZEMBLA informeert het ministerie van Buitenlandse Zaken en minister Blok over de beeldfragmenten waarop zij tijdens een onderzoek stuit en in bezit heeft gekregen. Op de filmopnames is onder andere te zien dat Blok zegt dat Suriname een "mislukte staat is door etnische opdeling". ZEMBLA stelt de volgende zes vragen:

1. In antwoord op een vraag uit het publiek vertelt de minister de aanwezigen dat hij op zijn ministerie "de vraag (heeft) uitgezet" of er "één voorbeeld" is "van een multi-etnische of multiculturele samenleving, waar de oorspronkelijke bevolking nog woont (..) en waar een vreedzaam samenlevingsverband is." De minister voegt eraan toe: "Ik ken hem niet."
Onze vraag: waarom heeft de minister deze vraag uitgezet op zijn ministerie? Met andere woorden: waarom wil de minister het antwoord op deze vraag weten?

2. Iemand uit het publiek noemt Suriname als voorbeeld. De minister reageert daarop door onder meer te zeggen dat Suriname een "failed state" is. Hij voegt eraan toe: "En dat heeft ernstig te maken met de etnische opdeling" .
Onze vraag: waarom beschouwt de minister Suriname als een 'failed state'?  Wat is de relatie van deze kwalificatie met etniciteit? Wat betekent deze opvatting van de minister voor de diplomatieke relaties van Nederland met Suriname?

3. Ook Singapore wordt genoemd. De minister zegt daarover, dat Singapore "extreem selectief in z'n migratie" is. Hij voegt daaraan toe: "Die laten geen arme migranten toe. Nou, eventueel voor de schoonmaak."
Onze vraag: wat bedoelt de minister met deze opmerking?

4. De minister vertelt de aanwezigen over zijn "insteek als bestuurder" . Hij zegt: "Je loopt vrij snel tegen de grenzen aan die een samenleving kan hebben. Vandaar dat ik ook zeg: ik begrijp de mensen in Amsterdam-West en in de Schilderswijk. Want als je in Benoordenhout woont, dan is het enorm leuk om op zondag naar een Turkse bakker te gaan. Je hebt ook geen last van een aantal bijeffecten. Maar als je daar middenin woont, heb je enorm last."
Onze vraag: over welke ‘last’ heeft de minister het?

5. De minister houdt de aanwezigen voor: "Ik kan het verschil tussen een Hutu en een Tutsi niet zien. Ook niet tussen een sjiiet en een soenniet. Ze kunnen het helaas zelf wel. Het heeft niets te maken met blank of gekleurd. Waarschijnlijk zit ergens diep in onze genen dat wij een overzichtelijke groep willen hebben, om te jagen, of een dorpje te onderhouden. En dat wij niet goed in staat zijn om een binding aan te gaan met ons onbekende mensen, tenzij we zo rijk zijn dat het allemaal niet zo veel meer kan schelen." De minister voegt eraan toe: (..) Ik sta open voor mensen die dat op empirische basis kunnen weerleggen."
Onze vraag: kan de minister zijn redenering nader toelichten? Bedoelt de minister te zeggen dat genetische oorzaken de integratie van verschillende bevolkingsgroepen binnen een samenleving compliceren dan wel onmogelijk maken?

6. De minister vertelt de aanwezigen ook over "burden sharing" in het kader van het Europese migratievraagstuk. Hij zegt: "Ik denk niet dat het gaat lukken om op centraal Europees niveau af te dwingen dat ieder land evenveel vluchtelingen gaat accepteren. Oost-Europeanen gaan er nooit mee akkoord." De minister voegt er onder meer aan toe: "We moeten zo ver mogelijk gaan met die gelijke burden sharing, maar dit wordt niet perfect."
Onze vraag: zegt de minister hiermee dat de recente afspraken die binnen de Europese Unie zijn gemaakt over het Europese migratiebeleid, en de lopende internationaal-politieke inspanningen daartoe, kansloos zijn?

ZEMBLA krijgt een reactie van minister Blok terug:  “Op 10 juli heb ik tijdens een besloten bijeenkomst met Nederlanders gesproken die werkzaam zijn bij internationale organisaties. Mijn doel was een open uitwisseling te stimuleren en van de deelnemers hun ervaringen te horen. Mijn inbreng tijdens de vraag & antwoordsessie van de bijeenkomst was er deels op gericht te prikkelen. Tijdens de besloten bijeenkomst heb ik illustraties gebruikt die in het publieke debat ongelukkig kunnen overkomen.”

Om 12 uur brengen ZEMBLA en De Nieuws BV op Radio 1 het nieuws naar buiten. De Nieuws BV heeft dan de eerste politieke reacties .

Ja sper Kuipers, adjunct-directeur bij VluchtelingenWerk Nederland reageert op de uitspraken: "Dit is een bewindspersoon onwaardig. (...) Wij roepen de minister-president op om afstand te nemen van deze uitspraken."

Ook Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling, reageert: “Ik sta echt met mijn oren te klapperen. Hele onheilspellende opmerkingen van uitgerekend de minister die de verantwoordelijkheid heeft om grote internationale problemen van onze tijd op een menswaardige manier op te lossen.”

‘s Middags vraagt ZEMBLA nogmaals om antwoorden op de vragen die zij aan heeft minister Blok heeft gesteld. De vragen zijn immers onbeantwoord gebleven.

Ondertussen laat de zaakgelastigde Ebu Jones van Suriname weten geschrokken te zijn van de uitspraken van de minister.

Om 19.00 uur  krijgt ZEMBLA als reactie op de eerder gestelde vragen de Kamerbrief van minister Blok . Hij zegt daarin: “Ik heb mij daarbij in te scherpe bewoordingen uitgelaten. Ik betreur dat ik daarmee aanstoot heb gegeven.”

Inmiddels merken internationale media de uitspraken van minister Blok ook op. Een overzicht van de reacties in het buitenland vind je hier .

D66-leden komen in opstand tegen Blok: excuses of aftreden. "De uitspraken van Blok hebben een groot gevoel van verdriet en ook boosheid losgemaakt", zegt D66-lid Maurice Pahladsingh in het AD .

SP en PvdA zijn ontevreden over de brief van minister Blok. De twee partijen roepen een deel van de Kamer terug van het zomerreces. "Dit kan niet wachten tot na de zomer", zegt PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen . Coalitiepartijen vinden echter dat het tot n a de zomer kan wachten.

Suriname eist excuses van de minister. De regering van Curaçao zegt de uitspraken " ten zeerste "  te veroordelen.

Minister-president van Curaçao, Eugene Rhuggenaath stelt dat Blok in het buitenland niet alleen Nederland vertegenwoordigt. Maar met Curaçao, Aruba en Sint-Maarten "ook drie multi-etnische, multireligieuze en multiculturele landen in het Koninkrijk".

Hij noemt de uitdrukkingen van Blok niet representatief voor de realiteit in het Caribisch deel van het Koninkrijk. "Als Curaçao zijn wij trots op het feit dat wij een samenleving zijn bestaande uit mensen afkomstig uit alle delen van de wereld, die naast elkaar leven in vrede en harmonie, ondanks de verschillende etnische en religieuze achtergronden."

Ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken schrijven in een brief aan de bewindsman dat ze meer diversiteit op het ministerie willen.

Ambtenaren van Buitenlandse Zaken willen in gesprek met Blok. Dit is de brief van ambtenaren aan Blok en gaat rond op Buitenlandse Zaken. Geen directe koppeling met zijn uitspraken, maar lees vooral tussen de regels door pic.twitter.com/M2zQHEdg9B

In Jinek noemt Alexander Pechtold (D66) de 'wereldvreemde' uitspraken van Blok 'pijnlijk' en 'armoedig'.

Blok is “graag bereid” om met zijn ambtenaren van Buitenlandse Zaken in gesprek te gaan over de omstreden uitspraken die hij over onder meer integratie deed. Zijn ambtenaren vragen Blok in een uitgelekte brief om meer aandacht voor diversiteit op het ministerie. "Ik besef dat deze uitspraken ook collega's binnen de BZ-organisatie persoonlijk raken. Dat vind ik oprecht heel vervelend", schrijft de bewindsman in een brief.

De oorspronkelijke bewoners van Australië, de Aboriginals, hebben minister Blok laten weten dat ze nog bestaan. Ze vinden de opmerkingen van de minister compleet onaanvaardbaar. Minister Blok zei namelijk: “Noem mij een voorbeeld, van een multi-etnische of multiculturele samenleving, waar de oorspronkelijke bevolking nog woont. Dus dan vallen Australië en de Verenigde Staten af, want daar is de oorspronkelijke bevolking uitgeroeid.”

Per brief maakt Blok zijn excuses aan Suriname . Ook met Aruba, Curaçao en Sint-Maarten heeft hij contact opgenomen.

De uitspraken van minister Blok maar ook beweringen van andere politici voeden racistische onderstromen in onze maatschappij, schrijven Geert Mak, Claudia de Breij, Murat Isik en nog ruim 60 ondertekenaars in een open brief in de Volkskrant . Ze roepen op dat politici hun verantwoordelijkheid moeten nemen.

De Surinaamse regering aanvaardt de excuses van minister Blok niet in zijn huidige vorm. De regering vindt dat minister Blok zijn uitspraken over Suriname als "mislukte staat" moet terugnemen. Ook moet Blok zijn excuses aan het hele Surinaamse volk aanbieden en niet alleen aan de regering, bevestigt zaakgelastigde Ebu Jones aan ZEMBLA.

In Het Parool  publiceren de Amsterdamse partijleiders van Amsterdam Bij1, GroenLinks, Denk en de PvdA een opiniestuk waarin zij stellen dat Stef Blok niet langer minister van Buitenlandse Zaken kan zijn. Zij schrijven onder meer overeenkomsten te zien tussen de denkbeelden van de PVV en het Forum voor Democratie en de uitspraken van Blok: "Er loopt een directe lijn van Fortuyns 'Nederland is vol', Wilders' 'Minder, minder, minder', Baudets 'homeopathische verdunning van het Nederlandse volk' naar Bloks 'het zit niet in onze genen om binding aan te gaan met onbekende mensen."

CDA-fractievoorzitter Sybrand Buma zegt in een interview  met weekblad Elsevier het ‘totaal anders’ te zien dan de opvatting van minister Blok, die tijdens de Touch Base-bijeenkomst onder meer zei dat het ‘waarschijnlijk ergens diep in onze genen zit’ dat ‘we niet goed in staat zijn om een binding aan te gaan met ons onbekende mensen’.

Op de vraag of hij de opvattingen van Blok deelt, antwoordt de CDA-leider: ‘Ik zie het totaal anders: mensen zijn juist van nature sociale wezens. Onbekenden ontmoeten hoort daarbij, maar de afgelopen decennia is de komst van nieuwe gemeenschappen samengegaan met een extreme individualisering hier. (…) De verloren identiteit in de geglobaliseerde wereld is het werkelijke drama.’

Volgens Elsevier kan Blok in het aankomende Kamerdebat weinig steun verwachten van de CDA-fractie.

In een open brief  vraagt GroenLinks voorman Jesse Klaver aan premier afstand te nemen van de uitlatingen van minister Blok. Klaver noemt het "niet goed te begrijpen" dat Rutte geen afstand heeft genomen van Bloks "onzinnige, schadelijke en kwetsende" opmerkingen.

"Uitspraken die alle Nederlanders met een migratieachtergrond impliciet laten weten dat hun aanwezigheid bedreigend is, zijn niet te tolereren", vervolgt Klaver, die zegt wel een voorbeeld te weten van een land met een 'vreedzame, multiculturele samenleving': "Het is een ontzettend gaaf land. Ons Nederland."

In antwoord  op schriftelijke vragen van PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen neemt minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken verder afstand van zijn omstreden uitspraken over onder andere de multiculturele samenleving. Het spijt hem niet alleen dat die zoveel ophef hebben teweeggebracht, de woorden zelf zijn ook ‘ongelukkig’ en ‘onzorgvuldig’, zo schrijft hij. De uitspraak dat het ‘waarschijnlijk ergens diep in onze genen zit’ dat mensen geen binding kunnen aan gaan met ‘ons onbekende mensen’ had hij ‘niet moeten doen’ en neemt ze terug.

Bij zijn antwoorden aan Kamerlid Ploumen voegt Blok ook de transcriptie  toe van zijn toespraak tijdens de Touch Base-bijeenkomst. Daaruit blijkt onder meer ook, dat Blok ook een opmerkelijke uitspraak over België deed: ‘De grootste partij van Zwitserland is al jarenlang een soort PVV, alleen heet hij daar anders. Dat zijn partijen waarvan ik het denkbeeld niet deel, maar het is niet zo dat Zwitserland een onleefbaar land is geworden. Of België, althans niet meer onleefbaar dan het daarvoor al was.’

Minister Blok laat weten verder te willen praten met Suriname, dat nog altijd boos is over de voor het land beledigende uitspraken van de minister. Blok heeft de voormalige Nederlandse kolonie al zijn excuses aangeboden, maar Suriname neemt daarmee geen genoegen. Blok noemde Suriname een ‘failed state’.

De Surinaamse regering ontstak daarop in woede en ontbood de Nederlandse zaakgelastigde om haar verontwaardiging over te brengen. Paramaribo noemde de uitlatingen "destabiliserend en denigrerend" en bespeurde zelfs "een mogelijke agenda van herkolonisatie". De excuusbrief die Blok daarop stuurde, is voor Suriname niet genoeg. Die zou "de onjuistheden niet wegnemen".

Niettemin zegt de minister: "Ik heb ze laten weten dat ik graag weer met ze in gesprek wil gaan. Ik zal iedere gelegenheid die zich daarvoor voordoet aangrijpen."

Anders dan hun partijgenoten in de Tweede Kamer nemen de vice-premiers Hugo de Jonge (CDA) en Kajsa Ollongren (D66) het op voor minister Blok. Volgens De Jonge moet de kwestie ‘niet groter worden gemaakt dan hij is’ en kan Blok ‘tuurlijk’ door als minister van Buitenlandse Zaken. Ollongren doet de uitspraken van Blok af als ‘een zomerdingetje’.

De reacties van de beide vice-premier schieten in het verkeerde keelgat van PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen. Zij zegt zich ‘heel erg gestoord’ te hebben aan de laconieke reacties. ,,Als je als minister na je uitspraken contact hebt moeten zoeken met de Tsjechen, de Polen, de Caribische collega’s en Suriname, is dat niet mijn definitie van een ‘zomerdingetje’”, aldus Ploumen. ,,Het getuigt ook niet van veel respect voor degenen die ontdaan waren door de uitspraken van Blok.” 

Ook premier Rutte zegt dat Blok als minister kan aanblijven. "Mijn ervaring is bij de internationale politiek dat als je een fout maakt en je zet het recht dat dat ook echt wordt gewaardeerd en dat dat de effectiviteit van het Nederlands buitenlandbeleid niet in de weg staat," aldus de premier. Rutte noemt het ‘belangrijk’ De premier noemt het 'belangrijk' dat Blok heeft gezegd dat hij de woorden terugneemt die hij ongelukkig en onzorgvuldig heeft gekozen.

Rutte: "Ik vind het goed dat hij contact heeft gezocht met die landen en dat hij heeft gezegd: 'luister jongens, zo zit het.'" De premier verwacht dat Blok "prima kan door functioneren" als minister.

Fractievoorzitter Tunahan Kuzu van Denk vraagt een plenair Kamerdebat aan met minister Blok en premier Rutte over de uitspraken van de minister tijdens de Touch Base-bijeenkomst. Een kamermeerderheid schaart zich achter zijn verzoek, maar wil alleen debatteren met Blok, niet met Rutte.