Wachttijden voor inburgeringsexamen ONA ondanks maatregelen opgelopen

De Nationale Ombudsman is na een reeks klachten in april een onderzoek gestart naar inburgering. “De klachten gaan bijvoorbeeld over wachttijden bij inburgeringsexamens, problemen die ontstaan wanneer een taalbureau toch geen keurmerk blijkt te hebben, gebrek aan inzage in examens, slechte informatieverstrekking”, aldus de ombudsman.

Inburgering op de schop
De minister gaf zelf toe dat het huidige inburgeringsbeleid is mislukt en niet werkt. Hij kondigde onlangs voor de langere termijn een ambitieus plan aan. De inburgering gaat flink op de schop. Maar pas vanaf 2020. Zo komt de regie over het inburgeren weer in handen van de gemeente en wordt er een persoonlijk plan opgesteld voor de inburgeraar. De Nationale Ombudsman wil met het onderzoek bijdragen aan de herziening van het beleid. De resultaten van het onderzoek worden in oktober verwacht.

Lees de plannen van de minister voor inburgering vanaf 2020

De plannen van de minister betekenen volgens Vluchtelingenwerk weinig voor de mensen die nu moeten inburgeren. “Beleidsmakers kijken naar de toekomst en niet naar de praktijk van vandaag. De grootste groep inburgeraars kwam in 2015 en 2016. Sindsdien nemen de aantallen af. Die grote groep mensen is in 2020 al ingeburgerd en heeft niets aan de veranderingen”, zegt Martijn van der Linden van Vluchtelingenwerk. De Nationale Ombudsman kijkt in het onderzoek daarom ook naar de mensen die nu inburgeren, zo laat een woordvoerder weten.

Onterechte boetes
Volgens Van der Linden moet de focus van de minister ook op het hier en nu liggen. “Heel veel mensen stranden met een boete tot 1.250 euro. Buiten hun eigen schuld. En ze moeten een lening tot 10.000 euro terugbetalen.” Probleem volgens Vluchtelingenwerk is dat ze met schulden thuis komen te zitten en nog steeds niet zijn ingeburgerd. “Die mensen vallen in een zwart gat.”

Tussen 2016 en juli 2018 kregen in totaal 3.840 een boete brief op de mat. Mensen kunnen de boete aanvechten door een hoorzitting aan te vragen. “Er is aan 2.738 personen op hun verzoek een uitnodigingsbrief voor een hoorzitting gestuurd”, aldus de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Zo’n hoorzitting duurt 45 minuten en betekent dus een extra belasting voor de onderbezette instantie.

De dupe van het huidige systeem
Vluchtelingenwerk is op zich niet tegen boetes, omdat een financiële prikkel voor mensen vaak wel werkt, alleen wordt er nu te streng mee omgegaan. De organisatie maakt zich vooral druk over twee groepen inburgeraars die de dupe zijn van het slecht werkende huidige systeem.

Doorgeschoten eigen verantwoordelijkheid
“Er lopen veel mensen tegen de doorgeschoten eigen verantwoordelijkheid aan.” Er was een wildgroei aan inburgeringscursussen waarbij er aantal onder de maat bleek. Inmiddels is er een keurmerk en meer toezicht. Maar volgens Vluchtelingenwerk zijn er al een hoop mensen die tijd kwijtraakten aan een verkeerde cursus.

Door ‘de doorgeslagen eigen verantwoordelijkheid en de ingewikkelde regels’ zijn zij zich lang niet altijd bewust van het feit dat ze op tijd zelf verlenging van de inburgeringstermijn aan moeten vragen. “Daardoor redden ze het niet op tijd binnen de termijn. Voor hen is er nu geen coulance. Terwijl ze wel gemotiveerd zijn en Nederlands willen leren en willen werken.” Volgens Van der Linden krijgen deze mensen grote zorgen aan hun hoofd omdat ze onterecht een boete krijgen opgelegd. “Hun focus ligt ineens op het hoofd boven water houden in plaats van hun toekomst in Nederland.”

Sommigen kunnen het niveau niet aan
Een andere groep die volgens Van der Linden de dupe is van het systeem, zijn de mensen die het huidige niveau “simpelweg niet kunnen halen”. Als deze inburgeraars aantonen dat ze een bepaald aantal lessen hebben gevolgd en de examens meerdere keren hebben doorlopen, krijgen ze een ontheffing van de inburgeringsplicht. Dat geldt ook voor mensen die het vanwege medische omstandigheden of psychische problemen niet kunnen volbrengen. Vluchtelingenwerk vindt dat de ontheffing vooral voor de laatste groep zou moeten gelden.

Voor de mensen die het niveau niet aankunnen, zou een andere oplossing gevonden moeten worden vindt Van der Linden: “Die zitten thuis, terwijl gemeenten nog wel budgetten hebben om met hen aan de slag te gaan, bijvoorbeeld via een taalcursus in een buurthuis.” Door hoe het huidige beleid is ingericht, gebeurt dat nu amper. “Er wordt niet veel over gesproken, maar we hebben het toch over een paar duizend mensen die thuis zitten en waar we niet uit hebben kunnen halen wat er in zit.” Terwijl de wil er bij deze mensen volgens Vluchtelingenwerk vaak juist wel is.

Problemen bij examen-onderdeel ONA zijn hardnekkig
De maatregelen die de minister nam  om op korte termijn problemen te verhelpen, werpen nog niet veel vruchten af. De langste wachttijden zijn momenteel nog steeds bij het onderdeel ONA dat is bedoeld om inburgeraars voor te bereiden op de Nederlandse arbeidsmarkt.

Voor dat onderdeel hoeven mensen sinds mei geen eindgesprek meer te doen, mits ze aantoonbaar 64 ONA-lessen hebben gevolgd. Ze moeten wel een portfolio inleveren. 54 procent van de inburgeraars kiest voor deze nieuwe variant. De verwachting was dat deze maatregel de wachttijden snel zou terugbrengen, maar de praktijk blijkt door een gebrek aan goed opgeleide examinatoren weerbarstiger.

Actie kwam te laat
“DUO kwam pas in actie op het moment dat de wachttijden de spuigaten uitliepen”, zegt Martijn van der Linden van Vluchtelingenwerk. DUO laat weten dat de afgelopen tijd meer examinatoren zijn opgeleid en dat mensen extra uren werken.

De wachttijden stabiliseerden in mei en juni op 19 weken, maar door minder bezetting tijdens de zomerperiode liepen ze iets op naar 21 weken. DUO: “Na de vakantieperiode komt er weer meer beoordelingscapaciteit beschikbaar. De verwachting is dat de wachttijd daarmee naar 15 á 17 weken gaat zakken in oktober.”

Inburgeraars die langer dan zes weken moeten wachten op een ONA eindgesprek krijgen extra tijd om in te burgeren. Daarvoor moeten ze zich wel minimaal zes weken voor het einde van hun inburgeringstermijn hebben aangemeld voor dit eindgesprek.

Mensen met baan moeten ook ONA-examen afleggen
Aan het onderdeel ONA kleeft een vreemd aspect. Mensen die al lang in Nederland een baan hebben en nog moeten inburgeren, zijn verplicht het ONA-examen af te leggen of de lessen te volgen. DUO registreert niet de grootte van deze groep, omdat ze niet bijhoudt wie wel of geen baan heeft onder de inburgeraars.

De minister wil voor deze groep best een uitzondering maken, maar daarvoor moet een beleidswijziging worden doorgevoerd en dat kost tijd. DUO: “Er wordt aan gewerkt om dit zo snel als mogelijk is in te voeren.” Voorlopig moet ook deze groep het onderdeel ONA verplicht doorlopen.

Op andere vlakken gaat het inmiddels beter. Zo laat DUO weten dat de te lange wachttijden voor het nakijken van de onderdelen ‘lezen’ en ‘schrijven’ sinds halverwege juni zijn opgelost.

Fatale overtocht
De ZEMBLA uitzending: ' Fatale overtocht – het vervolg ' stond stil bij de falende inburgering. Zo zien we Hassan en zijn oudste zoon Ahmed die vluchten uit Syrië en een overtocht van Libië naar Italië overleven. Van de 400 opvarenden overleven maar 212 de overtocht. Hassan en Ahmed hebben na bijna drie jaar in Nederland nog steeds geen werk gevonden. In de uitzending zegt professor Godfried Engbersen, lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, dat Hassan en Ahmed al direct in het eerste jaar aan werk geholpen hadden moeten worden: "Van de groep Syrische asielmigranten die tussen 2013 en 2015 is binnen gekomen, is driekwart werkloos. Dat hadden we nou willen voorkomen."