Waarom generatie Z psychisch kwetsbaar is

Generatie Z: de jongvolwassenen van nu, die geboren zijn tussen 1996 en 2012. Ze willen slagen in het leven en doen daar enorm hun best voor. Toch zijn deze jongeren psychisch kwetsbaarder dan vorige generaties. Dat blijkt wereldwijd uit diverse onderzoeken. Wat heeft het leven van deze generatie jongeren getekend en gemaakt tot wie ze zijn? In de Zembla-uitzending ‘De tijd van je leven’ vertelt een aantal van hen openhartig over hun leven.

De wereld staat in de jaren na de aanslagen op 11 september 2001 in het teken van terrorismedreiging. Vervolgens stort in 2008 de financiële wereld in en verspreidt de kredietcrisis zich als een olievlek over de wereld. Tegen die achtergrond groeit de generatie Z op: “Dat had best wel impact op je hele omgeving, maar ook op je gezin en op het nieuws. Je zag het constant voorbijkomen”, vertelt de 23-jarige Nicole in Zembla.

Die onzekere wereld maakt volgens Jos Ahlers dat generatie Z continu bezig is met: “Ik moet het op school goed doen, ik moet de juiste pakketten kiezen. Ik moet de juiste keuzes maken qua studie, om maar de hele tijd de beste uitgangspositie te creëren.” Als psycholoog schreef Ahlers verschillende boeken over deze generatie jongeren, die hij omschrijft als ‘harde werkers’. “Het is een hele pragmatische generatie. Aanpakken, gewoon doen.”

Maar die mentaliteit heeft een keerzijde. Als de jongeren de hoge verwachtingen niet kunnen waarmaken, voelt dat als falen. Dat vertelt Romy (18) die van het vwo op de mavo belandde: “Het is een soort schande die eraan zit… Ik werd altijd opgevoed om zo hard mogelijk mijn best te doen, en om zo veel mogelijk van mezelf te geven.”

De jongeren wordt wijsgemaakt “dat alles maakbaar is en dat het alleen maar afhangt van hun eigen inspanning”, zegt de Vlaamse hoogleraar psychologie Paul Verhaeghe. In een neoliberale wereld moeten jongeren ‘ondernemer van zichzelf’ worden, ziet hij. “Dan wordt heel dat neoliberaal denkpatroon nog eens op ons lichaam, op ons lijf geënt, en dan worden we ziek hoor.”

Kinder- en jeugdpsychiater Floortje Scheepers omschrijft het als een prestatiesamenleving waarin alles draait om het beste uit jezelf halen. “Dat brengt een druk met zich mee die voor jongeren heel lastig in balans te houden is.”

Na hun studie zitten veel jongeren ook nog met een enorme studieschuld. In tegenstelling tot de generaties voor en na hen, krijgen zij geen studiebeurs. Ylke (24): “Ik hoor vaak genoeg schulden van 50 of 60 duizend euro om me heen. Ja, dat is toch echt wel een flinke druk die er ook nog boven je hangt.”

Dan hangt ook nog de dreiging van klimaatverandering als een donderwolk boven hen. Romy: “Het gaat gebeuren. En het is nu eigenlijk een kwestie van wanneer. Dus dat is wel even heel eng om over na te denken.”

Dat Generatie Z veel last heeft van psychische problemen, ligt volgens Ahlers en Scheepers ook aan een te beschermde opvoeding door zogenoemde curlingouders: ouders die net als in de curlingsport alle obstakels voor hun kind wegpoetsen.

“Terwijl je juist van dat vallen en opstaan het meeste leert,” zegt psychiater Scheepers. “Daar wordt je karakter sterk van.” Ylke: “Er is helemaal geen aandacht voor: het is ook oké als het niet lukt. Ik denk dat mij gewoon niet echt is aangeleerd dat falen kan en mag, en erbij hoort zelfs.”

Uit onderzoek van het RIVM, de GGD en het Trimbos Instituut bleek vorig jaar dat 80 procent van de Nederlandse studenten zich eenzaam voelt. 68 procent heeft te maken met emotionele uitputting en 26 procent heeft soms de wens om niet meer te leven. De klachten houden niet op bij de grens. De Wereldgezondheidsorganisatie constateerde dat 1 op de 7 jongeren wereldwijd te maken heeft met psychische klachten.