Verontreinigde grond in zwemplas bij Houten gestort

De bodem van de Honswijkerplas in de buurt van Houten (provincie Utrecht) is in 2017 opgehoogd met bagger en licht verontreinigde grond. Sinds 2014 zwemmen mensen in de plas, maar de recreanten zijn niet op de hoogte gesteld van de manier waarop de plas ondieper is gemaakt.

De Honswijkerplas ligt langs de Lek bij het dorpje Tull en ‘t Waal. Voor het verondiepen (ondieper maken) van de plas is onder andere gebruik gemaakt van bagger die is vrijgekomen bij werkzaamheden door Rijkswaterstaat aan de Beatrixsluis in Nieuwegein, een paar kilometer verderop. Daarnaast is bagger gebruikt uit de gekanaliseerde Hollandse IJssel in de omgeving van Gouda, de Westelijke Landtong bij IJmuiden en de Uilenvlietsehaven in Heerjansdam.

Gokken met bagger
In de uitzending ‘Gokken met bagger’ wordt duidelijk dat in Nederland al meer dan tien jaar bagger en verontreinigde grond in natuurplassen wordt gestort. Controle en handhaving op het ondieper maken van natuurplassen (‘verondiepen’) schieten ernstig tekort.  

Er is met omwonenden uit Tull en ’t Waal over het verondiepingsproject van de Honswijkerplas gesproken in een zogenaamde ‘klankbordgroep’. Daarin is wel verteld dat er bagger uit de werkzaamheden bij de Beatrixsluis zou worden gebruikt. “Maar ons is uitdrukkelijk verzekerd dat het om schone grond en bagger gaat”, zegt een deelnemer aan de klankbordgroep.

Overige plekken waar bagger vandaan komt onbekend
Van welke andere plekken de bagger nog meer komt is niet verteld aan de klankbordgroep. Maar dat wist men kennelijk op dat moment ook nog niet, omdat dit zou afhangen van het aanbod van grond en bagger. Dat geldt ook voor toekomstige stortingen, zo stellen het zand- en baggerbedrijf de firma Dekker, Stichtse Groenlanden en de gemeente Houten in een gezamenlijk antwoord op vragen van ZEMBLA.

De meerderheid van de mensen die in de Honswijkerplas zwemmen zijn inwoners van Houten (waaronder, naast Tull en ’t Waal, ook de dorpen Schalkwijk en ’t Goy vallen). De gemeente Houten heeft haar bevolking echter nooit actief voorgelicht over de verondieping van de plas. “Zij hebben de gelegenheid om de Nota Bodembeheer in te zien, wat via de gangbare procedure rond terinzagelegging ook bekend is gemaakt”, zeggen de betrokken partijen.

Uitgraven van Honswijker Waarden
De firma Dekker begon in 2005 met het ontgraven van de Honswijker Waarden nabij Tull en ’t Waal. Het bedrijf uit IJzendoorn haalde tien jaar lang schoon zand uit de uiterwaarden tussen de dijk en de Lek.

Hetzelfde bedrijf stond in 2014, samen met de beheerder, het Recreatieschap Stichtse Groenlanden, aan de wieg van de verondieping. Ze ontwikkelden het plan ‘Duurzame ontwikkeling voor recreatie en natuur in de Honswijkerwaarden’.

Dit plan behelst het ondieper maken van de plas, waarbij de plas ook in tweeën is gedeeld. Eén deel is daarbij zwemplas gebleven, het andere deel wordt ontwikkeld tot ‘natuurplas’. Tussen de twee delen is een dijkje aangelegd, met een duiker erin, waardoor het water van het ene deel naar het andere kan stromen. Voor de aanleg van het dijkje is gebruik gemaakt van licht verontreinigde grond en bagger, die ook wordt gebruikt voor het ondieper maken van de natuurplas.

Controle op bagger
Volgens de firma Dekker wordt de licht verontreinigde bagger op de plek waar het wordt bovengehaald uitgebreid bemonsterd en geanalyseerd. Voorafgaand aan het storten neemt Dekker zelf steekproefsgewijs monsters. Daarnaast vindt er een ‘visuele controle’ plaats om te zien of zich niet te veel bodemvreemd materiaal, ‘zoals hout of steen’ in de bagger of grond bevindt. Ook de handhavende instantie, Rijkswaterstaat, neemt volgens de firma Dekker steekproefsgewijs monsters.

Blauwalg
Opvallend is dat afgelopen augustus de Regionale Uitvoeringsdienst Utrecht (RUD) een waarschuwing deed uitgaan dat er blauwalg was aangetroffen in de zwemplas. Het komt vaker voor dat zich blauwalg ontwikkeld in verondiepte plassen. Dat kan het gevolg zijn van het gebruik van bagger of grond met veel nutriënten, zoals fosfaat en stikstof. Voor de verondieping is door de RUD geen enkele keer blauwalg in de Honswijkerplas  geconstateerd.