‘Verbeteringen in genderzorg nog onvoldoende’

De zorg voor transgender of non-binaire mensen is de afgelopen jaren verbeterd, maar nog niet voldoende, constateren behandelaren. Zo zijn de wachtlijsten te lang en hebben reguliere ggz-psychologen en huisartsen meer expertise nodig om te helpen, vinden hoofd van de genderafdeling van het Amsterdam UMC, Annelijn Wensing Kruger en klinisch psycholoog Chris Verhaak van het Radboudumc.

Huisartsen en reguliere ggz-psychologen verwijzen mensen met hun gendervragen nu snel door naar specialistische centra. Maar daar zijn de wachtlijsten lang, vertelt Verhaak. Bij het Amsterdam UMC moet iemand ongeveer 2,5 jaar wachten op het eerste consult. Landelijk duurt het gemiddeld een jaar voordat een hulpzoekende een intake krijgt, blijkt uit een brief over de stand van zaken van de kwartiermaker, die advies geeft voor verbeteringen in de transgenderzorg. 

GZ-psycholoog en psychotherapeut Sander de Wit hoort veel frustratie over de lange wachtlijsten in zijn gesprekken met kinderen en jongeren in de transgenderpoli Youz in Zaandam. "De kinderen gaan in de puberteit. Hun lijf groeit, terwijl hun identiteit hier niet mee overeenkomt." Mensen op de wachtlijst die de puberteit al doorlopen hebben, willen snel hulp om aan hun leven te beginnen met het lijf dat bij hen hoort.

De oorzaken voor de wachtlijsten zijn verschillend, zeggen de experts. Zo zijn door de coronapandemie maandenlang operaties niet uitgevoerd. Daarnaast is de vraag naar transgenderzorg sinds 2012 enorm toegenomen, vertelt Wensing Kruger van het Amsterdam UMC. Waarom is onduidelijk, maar ze benadrukt dat er niet meer twijfelaars op consult komen. Sophie Schers, beleidsadviseur van Transgender Netwerk Nederland, noemt de wachtlijsten extreem, "alsof de inspanningen van de afgelopen jaren maar beperkt effect hebben gehad".

In de afgelopen decennia is in de maatschappij veel veranderd, vertelt arts en hoogleraar Geslacht & Gender Hedi Claahsen van het Radboudumc. "Inmiddels weten we dat er meer diversiteit is dan alleen man en vrouw. Het is een spectrum en in de zorg is daar steeds meer ruimte voor." In 2017 ging het om een wachtlijst van een half jaar in de transgenderzorg, zegt Claahsen. "Dat vonden we schrijnend. Inmiddels zijn we vijf jaar verder, hebben we meer dan driehonderd kinderen geholpen, maar de wachtlijst loopt alleen op."

Volgens Transgender Netwerk Nederland moet mogelijk worden dat de patiënt meer zelf bepaalt in de zorg en moet de verplichting van psychologische hulp eruit. Zorg op maat vinden de experts ook belangrijk. "De ene persoon doorloopt een kort traject, terwijl de andere meer hulp nodig heeft om alles uit te zoeken", vertelt Wensing Kruger. "We hebben echt dezelfde zorgen als de mensen die bij ons demonstreren. Die lange wachtlijsten willen wij ook niet."

Vorig jaar september onthulde Zembla misstanden bij Stepwork, een bedrijf dat in een paar jaar tijd uitgroeide tot een van de grootste particuliere GGZ-aanbieders voor transgenderzorg in Nederland. Het bedrijf leek de redder in nood voor transgender personen die door lange wachtlijsten nergens anders terecht konden. 

Uit onderzoek van Zembla bleek het achter de scherm één grote puinhoop te zijn: een deel van het personeel werd niet betaald, de boekhouding was schimmig, medische dossiers waren niet op orde en de kwaliteit van zorg stond onder druk. Een paar weken later werd Stepwork failliet verklaard en moest er een andere aanbieder gezocht worden voor de honderden cliënten die in behandeling waren en op de wachtlijst stonden.