Veertien verdachte sterfgevallen: het werk van Russische sluipmoordenaars?

Zijn de Russische maffia en de Russische geheime dienst verantwoordelijk voor minstens veertien moorden in Engeland? Volgens een serie artikelen op de Britse website Buzzfeed zijn daar veel aanwijzingen voor.

De bekendste moord is die op voormalig spion Alexander Litvinenko, die in 2006 in London werd vergiftigd met de radioactieve stof Polonium 210. In deze zaak werd door de Britse justitie vastgesteld dat de vergiftiging het werk was van twee medewerkers van de Russische geheime dienst FSB, die Litvinenko ontmoette in een hotel in Londen en die de stof in zijn thee gooiden. Het tweetal liet in het vliegtuig vanuit Moskou en door heel Londen een radioactief spoor achter, maar vanuit Rusland is altijd ontkend dat deze mannen Litvinenko hebben vermoord. Eén van hen, Andrej Loegovoj, schopte het daarna tot parlementslid in de Russische doema en werd in 2015 door president Poetin gedecoreerd vanwege zijn verdiensten voor het vaderland.

Berezovsky
Maar het onderzoeksteam van Buzzfeed, dat twee jaar lang aan een serie artikelen werkte, en sprak met verschillende (voormalige) geheime dienstmedewerkers uit Amerika en Groot-Brittannië, wijst op nog veel meer slachtoffers. Allereerst is daar de dood van de voormalige Russische oligarch Boris Berezovsky, die in het jaar 2000 vanuit Rusland naar Engeland vluchtte. Berezovsky was onder president Jeltsin een machtig en rijk man geworden en steunde bij de verkiezingen in 2000 ook presidentskandidaat Poetin. Maar al snel kregen ze ruzie en sloeg Berezovsky op de vlucht.

Vanuit Engeland startte Berezovsky tal van campagnes om het gezag van Poetin te ondermijnen en dat werd hem niet in dank afgenomen. De Britse geheime dienst ontdekte verschillende plannen om hem te vermoorden, waarbij op zekere moment zelfs een Tsjetsjeense huurmoordenaar werd aangehouden, die met zijn wapen al de lobby van Berezovsky's kantoor in Londen had bereikt.

Maar Berezovsky ontsprong de dans uiteindelijk niet, hoewel hij volgens de Britse justitie zelfmoord had gepleegd. Hij werd in 2013 dood gevonden op de vloer van de badkamer in zijn huis, met een stropdas strak om zijn hals. Hij zou zich hebben opgehangen aan de douchestang, maar verschillende deskundigen die de zaak onderzochten hielden het voor onmogelijk dat hij op die manier zelfmoord had gepleegd.

Hartaanvallen
Een belangrijke zakenpartner van Berezovsky, de Georgiër Badri Patarkatishvili, die in dezelfde villawijk in het landelijke Surrey woonde, vond vijf jaar eerder al de dood. Hij zou aan een hartaanval zijn gestorven. Meer mensen stierven aan een hartaanval, zoals de Britse advocaat Stephen Moss, die verschillende uit Rusland gevluchte zakenlieden als klant had. En ook Yuri Golubev, die samen met de later in Rusland gevangen gezette Khodorkovsky het oliebedrijf Yukos had opgericht, stierf in 2007 aan een hartaanval.

Geheime dienstmedewerkers wijzen er Buzzfeed op dat de Russische geheime dienst grote expertise heeft op het gebied van het toedienen van bijna niet te traceren stoffen die tot 'natuurlijke' hartaanvallen kunnen leiden. Ook bij de dood van Alexander Perepilichnyy, de voormalige witwashulp van de mensen die achter de Magnitsky-fraude zaten, leek er in eerste instantie sprake van een 'gewone' hartaanval. Maar de verzekeringsmaatschappij waar Perepilichnyy een levensverzekering had afgesloten besloot nader onderzoek te doen en ontdekte twee jaar na zijn dood dat er in zijn maag sporen van Gelsemium voorkwamen.

‘Het hartenbrekers gras’
Gelsemium is een plantje uit de Himalaya, waarvan bekend is dat het door de Chinese en Russische geheime dienst soms wordt gebruikt om hartaanvallen te veroorzaken. De bijnaam van het plantje is dan ook 'het hartenbrekers gras'.

'Geld en gif uit Moskou'

Helikopterongeluk
Mensen die niet geliefd zijn bij de Russische maffia of de Russische geheime dienst - experts stellen op Buzzfeed dat deze twee partijen vaak samenwerken en elkaar wederdiensten bewijzen - komen soms ook op minder zachtzinnige wijze om het leven.

Stephen Curtis, ook een advocaat met Russische zakenlieden als cliënt, stortte in 2004 neer met zijn privé helikopter. En Gareth Williams, een Britse spion die in samenwerking met de Amerikaanse NSA onderzoek deed naar de witwaskanalen van de Russische maffia, werd in 2010 dubbelgevouwen in een dichtgeritste sporttas gevonden. De tas stond in de badkuip in zijn eigen woning, en werd pas tien dagen na zijn dood gevonden. De Britse justitie en politie suggereerden dat Williams door een uit de hand gelopen seksspelletje is overleden, maar dat verklaarde niet wie de tas dan had dichtgeritst.

Gespietst
Ook Scot Young, een handige Britse ritselaar die bevriend was geraakt met Berezovsky en Patarkatishvili, kwam hardhandig om het leven. Young regelde allerlei geldzaken voor de twee zakenmannen, zodat ze hun geld uit Rusland konden wegsluizen en allerlei investeringen konden doen, zonder dat duidelijk werd dat zij daar achter zaten. De Russische geheime dienst had dat wel door en Young werd jarenlang bedreigd. In december 2014 werd Scot Youngs lichaam gevonden, hangend aan het ijzeren hekwerk vóór het pand in Londen waar hij woonde.

Volgens de lezing van de Britse politie had Young zelfmoord gepleegd door uit het slaapkamerraam van zijn penthouse op de vierde verdieping te springen. Daarbij was hij op een uitstekende punt van het hek terecht gekomen, die dwars door zijn lichaam stak.

Schuifraam
Zijn twee dochters, die kort voor zijn dood nog contact met hem hadden gehad en geen enkele aanwijzing hadden dat hij zelfmoord zou willen plegen, gingen twee dagen later in het appartement kijken. Ze zagen dat het schuifraam op de slaapkamer niet verder dan 50 centimeter omhoog kon, dus het was voor hun vader, een behoorlijk lange man, zo goed als onmogelijk om vanaf daar naar beneden te springen.

Ze ontdekten ook nog iets lugubers: op de vensterbank waren krassen te zien, waarschijnlijk van nagels. Hun vader had zich proberen vast te klampen, maar dat was tevergeefs geweest.

Te ver gegaan
In de serie op Buzzfeed worden nog meer verdachte sterfgevallen beschreven. En steeds stelt de Britse justitie - op de zaak van Litvinenko na - dat er geen reden is om van een misdaad uit te gaan. De verklaring die hiervoor gegeven wordt is dat de Britse regering was geschrokken van de felle reacties van Rusland op de Britse beschuldigingen in de Litvinenko-zaak.

Men vreesde kennelijk ook voor economische gevolgen, omdat veel Russisch geld via de Londense banken stroomt of wordt belegd in vastgoed. En zelfs in voetbalclubs, de Londense club Chelsea is al jaren in handen van de Russische oligarch Roman Abramovitsj, die bevriend is met Poetin. Maar met de moordpoging op Sergej Skripal en zijn dochter, afgelopen maart, is Rusland in de ogen van de Britse regering kennelijk te ver gegaan. Mogelijk wordt het onderzoek naar een aantal van de verdachte sterfgevallen van het afgelopen decennium hierdoor ook opnieuw geopend.

De complete serie is te lezen op Buzzfeed.

Bekijk onze eerste beelden van de uitzending 'Geld en gif uit Moskou':