Uitzendingen van Zembla over granuliet niet onrechtmatig

Het gerechtshof in Den Haag oordeelt vandaag dat Zembla niet onrechtmatig heeft gehandeld in alle berichtgeving over het bedrijf Graniet Import Benelux (GIB) en granuliet. Hiermee komt voorlopig een einde aan een langslepende juridische procedure. De producent van granuliet, Bontrup, (Graniet Import Benelux is onderdeel van Bontrup) stapte in 2021 naar de rechter in verband met uitzendingen en berichten van Zembla over het storten van granuliet in voormalige zandwinputten. Het hof benadrukt dat de pers een belangrijke maatschappelijke functie heeft, met name als publieke waakhond die zaken blootlegt.

De zaak draait om granuliet, dat is een restproduct van het verwerken van gesteente tot steenslag, dat wordt gebruikt voor asfalt. Om asfalt te maken zijn stenen nodig. Brokken steen worden gebroken tot steenslag. Bij dit proces blijft heel fijn steengruis achter in het spoelwater. Daaraan wordt een bindmiddel toegevoegd dat het fijne gruis aan elkaar bindt. Daarna wordt het materiaal geperst tot een kleiachtige substantie. Dat is granuliet. Granuliet is onder meer in (natuur)plassen gestort om deze ondieper te maken. De producent van het granuliet gebruikt daarbij een productcertificaat waarmee het materiaal kan worden gekwalificeerd als ‘grond’.

De stort van granuliet in voormalige zandwinputten is daarom een uitkomst voor het bedrijf dat het produceert, Graniet Import Benelux (GIB). Het bedrijf Bontrup is voor 65 procent eigenaar van Graniet Import Benelux (GIB), grote aannemers als VolkerWessels hebben de resterende 35 procent in handen. GIB produceert steenslag en levert naar eigen zeggen 85 procent van alle steenslag voor wegen in Nederland.

Zembla heeft in tv-uitzendingen ‘De afvaldump door Rijkswaterstaat’ en andere publicaties aandacht besteed aan het storten van granuliet in plassen, met name in het gebied ‘Over de Maas’. Zembla droeg daarin uit dat granuliet volgens verschillende deskundigen geen grond is en dat het certificaat dat gebruikt wordt om het granuliet te storten niet past bij granuliet. Ook werd de vraag opgeworpen of het bindmiddel in granuliet wel veilig is voor mens en milieu.

Bontrup (GIB) stelde dat Zembla onrechtmatig heeft gehandeld met deze publicaties, omdat deze impliceren dat het bedrijf illegaal handelt. Dat is schadelijk voor de reputatie. Zembla beroept zich van haar kant op de vrijheid van meningsuiting (persvrijheid) en vindt dat zij geen grenzen heeft overschreden.

Een lagere rechtbank oordeelde in 2022 dat Zembla onrechtmatig handelde met het uitzenden van één uitlating van een geïnterviewde deskundige, oud-milieuofficier van justitie Gustaaf Biezeveld. De uitspraak hield in dat er sprake zou kunnen zijn van strafbare handelingen. De rechtbank veroordeelde Zembla tot rectificatie van dat punt en het vergoeden van eventuele schade aan het bedrijf.

Zembla is daartegen in hoger beroep gegaan. Ook de granulietproducent was het niet eens met de uitspraak. Het bedrijf vond dat Zembla ook voor andere uitlatingen veroordeeld had moeten worden.

Het hof komt nu tot het oordeel dat Zembla op geen enkel punt onrechtmatig heeft gehandeld. De persvrijheid weegt bij alle gedane uitlatingen zwaarder dan het recht op bescherming van de reputatie van de granulietproducent.

Het hof oordeelt dat er voldoende steun in de feiten is voor de uitlatingen dat granuliet volgens de toepasselijke regelgeving geen grond is, dat het certificaat volgens de regels niet past bij granuliet en dat het storten van granuliet in oppervlaktewater op langere termijn schadelijk zou kunnen zijn voor mens en milieu. Daarnaast is het volgens de rechters van belang dat de uitlatingen bijdragen aan een publiek debat over een zaak van algemeen belang en dat de pers een belangrijke maatschappelijke functie heeft, met name als publieke waakhond.

Zembla is niet aansprakelijk voor de uitlating van de deskundige Gustaaf Biezeveld die sprak over strafbare feiten. Zembla trad daarbij enkel op als ‘boodschapper’. Zembla kan dan alleen aansprakelijk gesteld worden als daar bijzonder zwaarwegende redenen voor zijn. Die zijn er in dit geval niet. Bovendien is het hof van oordeel dat de uitlating Biezeveld ook niet onrechtmatig is.

Lees hier het arrest over Zembla

Lees hier het arrest over Gustaaf Biezeveld

Voor Roelof Bosma, samensteller en regisseur van de betreffende uitzendingen en nu eindredacteur van Zembla is de uitspraak een enorme opluchting: “Eindelijk gerechtigheid! Voor mij persoonlijk en Zembla-researcher Marco de Lange is deze zaak de afgelopen jaren een onderdeel van ons leven geworden. In dit dossier hebben we grote tegenkrachten ervaren, ook uit onverwachte hoek. Niet alleen zijn we ontzettend opgelucht dat het ‘grote geld’ hier niet gewonnen heeft en dat een onafhankelijke rechter een overduidelijke uitspraak heeft gedaan."

Bosma noemt het niet meer dan terecht is dat er voldoende steun is voor de uitlatingen van Gustaaf Biezeveld. Hij trad op als deskundige in de uitzendingen en werd persoonlijk aangeklaagd voor zijn voor zijn uitspraken. "Naast dat dit gerechtigheid is voor hem persoonlijk is het ook een overwinning voor de onderzoeksjournalistiek. Het is al moeilijk om deskundigen voor de camera te krijgen en zonder deze uitspraak zou dat helemaal onmogelijk worden. Deze zaak bewijst dat je met feiten en een zorgvuldige aanpak nog kan winnen tegenover een grote macht. De rechters hebben alle feiten op een rijtje gezet. En al die feiten staan aan onze kant. Niet aan de kant van GIB, niet aan de kant van het ministerie, Halbe Zijlstra of andere betrokken partijen. Sterker nog, die krijgen allemaal een tik op de vingers.”

In De Nieuws BV reageert Roelof Bosma op de uitspraak: