Uitspraak rechter legt bom onder gebruik bestrijdingsmiddelen in buurt van omwonenden

Een lelieteler in Drenthe mag geen bestrijdingsmiddelen meer gebruiken. Dat heeft de rechtbank Noord-Nederland besloten in een uitspraak van 12 juni. Omwonenden van het gebied vroegen de rechter om een verbod omdat zij zich zorgen maken over hun gezondheid. Zembla doet al sinds 2011 onderzoek naar de risico’s van landbouwgif voor omwonenden. “Deze uitspraak legt een bom onder de intensieve landbouw in Nederland,” zegt Zembla-journalist Ton van der Ham: “De rechter zegt nu onomwonden: spuiten in de buurt van burgers is onrechtmatig.”

Bij de lelieteelt wordt een mix van verschillende bestrijdingsmiddelen gebruikt. Deze middelen zijn op dit moment wettelijk toegelaten, terwijl niet vaststaat wat de gevolgen zijn van blootstelling aan zo’n cocktail van landbouwgif.

De rechter stelt dat ‘niet kan worden uitgesloten’ dat sommige bestrijdingsmiddelen en de mix ervan een ‘onaanvaardbaar schadelijk effect’ kunnen hebben op mensen. Daarnaast wijst de rechter op ‘substantieel onderzoek' waaruit blijkt dat er een verband is tussen bestrijdingsmiddelen en ziektes zoals ALS en Parkinson.

Lees hier de uitspraak.

Omwonende Inge Dijkinga daagde de lelieteler voor de rechter en noemt de uitspraak 'ongekend': “De overheid heeft nooit goed beleid gevoerd en ervoor gezorgd dat wij ons gelijk moesten halen bij de rechter. Heel verdrietig.” De uitspraak is zonneklaar, zegt ook omwonende Jonna Vernes. “Wat dit betekent voor de rest van Nederland moet nu indalen.”

Dat vindt ook onderzoeksjournalist Ton van der Ham van Zembla. In een gesprek in De Nieuws BV op NPO Radio 1 noemt hij de uitspraak “een bom onder de intensieve landbouw.” 

Bekijk het gesprek:

Jaap Bond van de brancheverenging van de bloembollensector KAVB is “verbijsterd” door de uitspraak, vertelt hij in De Nieuws BV. Hij kondigt een hoger beroep aan tegen het spuitverbod. “Telers houden zich aan de regels zoals die in Nederland zijn afgesproken. Wat moeten we anders?”

Ook Land- en Tuinbouworganisatie LTO Nederland is "verbijsterd".  Volgens LTO trekt de rechter toegelaten middelen die op basis van wetenschappelijke richtlijnen in twijfel trekt. Bovendien maakt LTO zich zorgen over een mogelijke precedentwerking die deze uitspraak schept.

De bollenteler die nu door de rechter een spuitverbod krijgt opgelegd, gaf ook aan dat hij al meer maatregelen neemt dan wettelijk vereist zijn. Toch stelt de rechter dat ernstig (uitgesteld) letsel voor omwonenden niet kan worden uitgesloten.

Die afgesproken regels liggen echter onder vuur. Volgens wetenschappers rammelt de toelating van bestrijdingsmiddelen. In een rapport uit 2021 stellen onafhankelijke deskundigen dat de studies op basis waarvan de omstreden onkruidverdelger glyfosaat door de Europese Unie als veilig is bestempeld, ernstige tekortkomingen bevat. Ook het RIVM concludeert eind 2021 dat de testrichtlijnen om te aan te tonen of bestrijdingsmiddelen bijdragen aan het ontstaan van ziektes als ALS en Parkinson, niet voldoen.

Tweede Kamerlid Tjeerd de Groot van D66 vindt dat beslissingen over het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw eigenlijk niet aan de rechter moeten worden overgelaten. “Het bestuur moet de moed hebben om dergelijke beslissingen te nemen.”

Zembla maakte vanaf 2011 uitzendingen over de gevolgen van het gebruik van landbouwgif bij bollenteelt voor de gezondheid van omwonenden. In 2019 bleek uit een rapport van het RIVM dat pesticiden terug te vinden zijn in de luiers van baby’s die in de buurt wonen van bollentelers. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit is bezig met een onderzoek naar de gevolgen van gewasbeschermingsmiddelen voor consument, agrariër en omwonenden.

Bekijk de uitzending 'Bollengif in babyluier':