Studenten hebben last van ‘eenzaamheidsvirus’

Door de uitbraak van het coronavirus komen veel mensen wegens de verregaande maatregelen de deur niet meer uit. Niet alleen ouderen dreigen zo in isolement te raken, ook studenten hebben het op veel vlakken zwaar nu alle Hogescholen, Universiteiten en de sport- en gezelligheidsvereniging dicht zijn. 
 
Het klinkt tegenstrijdig: jong zijn en eenzaam, toch komt het vaker voor dan je zou denken, zegt onderzoekster Jolien Dopmeijer van Hogeschool Windesheim. Zij onderzoekt al jaren het welzijn van studenten. “Verschillende onderzoeken geven aan dat 40% van de studenten zich wel eens eenzaam voelt. Gelukkig is de bewustwording hierover de afgelopen jaren wel groter geworden, zoals vorig jaar met de actie #maatjegezocht,” vertelt de onderzoekster. Bij die actie deelden eenzame jongeren massaal een oproep via Twitter met als doel om een maatje te vinden.  
 
Dopmeijer denkt dat de coronamaatregelen van invloed kunnen zijn op de gemoedstoestand van studenten. “Ik denk dat het, net als voor ieder ander persoon nu, een flink effect heeft op je leven als je de deur niet meer uit kan. Ik kan me voorstellen dat het een gevoel van eenzaamheid kan oproepen of het gevoel kan versterken.”

Eenzaamheid geen simpel begrip 
Er is geen eenduidig antwoord op wat eenzaamheid onder studenten veroorzaakt. Op jezelf wonen is natuurlijk een grote verandering en dan is er nog de druk die erbij komt van het studeren en het onderhouden van sociale contacten. Dopmeijer: “We weten ook dat veel mensen die klachten ervaren, het heel moeilijk vinden om die te bespreken. Studenten zoeken weinig hulp.” 
 
Jeanette van Rees, Studentenpsycholoog aan de Universiteit Utrecht en voorzitter van de sectie Studentenpsychologen van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), legt uit dat eenzaamheid geen simpel begrip is. “Er zijn natuurlijk verschillende vormen van eenzaamheid. Eenzaamheid kan zijn dat je geen diepgaande verbinding kunt aangaan met anderen. Of dat je geen sociale relaties hebt, omdat je die niet kunt vinden.” Bij Van Rees komen vooral mensen die problemen ervaren met hun zelfbeeld of een moeilijke jeugd hebben gehad, waardoor ze zich eenzaam voelen.  
 
FaceTimen 
Hoe gaan studenten om met de maatregelen die zijn aangekondigd na de coronauitbraak? “Als er geen FaceTime bestond was ik gek geworden”, vertelt de 22-jarige Emma Venderbosch. Ze studeert Pedagogische Wetenschappen aan de Vrije Universiteit (VU) en zit in haar eerste jaar. Venderbosch heeft een studentenkamer in Amsterdam waar ze sinds afgelopen vrijdag niet meer uit komt. “Ik had koorts en keelpijn, dus mijn huisarts raadde me aan om voorlopig thuis te blijven.” De boodschappen worden door haar ouders voor de deur afgeleverd. 

Haar dagen zien er sindsdien eentonig uit. “Ik probeer elke dag op te ruimen, zodat ik in ieder geval in een schone kamer zit en ik probeer elke dag wat aan school te doen, maar mijn tentamens zijn ook afgelast. Dat vind ik wel heftig.” Het is onzeker hoe de rest van het studiejaar eruit gaat zien. “Ik krijg vanaf volgende week als het goed is online colleges.”

Hoewel Venderbosch dit eerste schooljaar al haar tentamens had gehaald, maakte ze zich toch zorgen of ze het jaar wel zou halen nu een deel van haar tentamens is afgelast. Afgelopen donderdag kon ze weer opgelucht ademhalen: onderwijsminister Ingrid van Engelshoven meldde toen dat eerstejaars die door de coronacrisis dit jaar niet genoeg studiepunten halen om door te mogen met hun opleiding, meer tijd krijgen. Ze kunnen ook volgend collegejaar nog aan het zogeheten bindend studieadvies (bsa) voldoen.   

Onzekere situatie 
Studentenpsycholoog Van Rees krijgt ook signalen dat de onzekere situatie lastig is voor studenten. “Niemand weet hoe lang dit gaat duren en hoe de rest van het studiejaar eruit gaat zien. De studenten moeten allemaal thuis blijven, sommigen van hen zitten in hun kamer, sommigen bij hun ouders.”

Van Rees ziet dat sommige studenten het moeilijk vinden om de balans te vinden als het om studeren gaat. “Normaal gesproken studeren ze op de universiteit of in de bieb, maar die is nu ook gesloten.” De studentenpsychologen aan de UU proberen in ieder geval de dienstverlening overeind te houden. Afspraken vinden nu plaats via de telefoon of via Zoom (een videochatdienst). 

Hogeschool InHolland verspreidde deze flyer met tips om succesvol thuis te studeren: 

Depressie 
Voor de uitbraak met het coronavirus ervoer student Emma Venderbosch ook wel eens gevoelens van eenzaamheid, die werden vooral veroorzaakt door sociale media en de druk die ze ervoer van haar studie. “Als student heb je gewoon een heel vol leven, je probeert te werken en te studeren. En dan zag ik op Instagram dat andere mensen leuke dingen aan het doen waren en dan kon ik me wel eens eenzaam voelen, terwijl ik de avond daarvoor nog met een vriendin had afgesproken.”
 
Ook derdejaars student Kim Spapens (23) heeft zich eenzaam gevoeld tijdens haar studie Communicatie - International Event Music and Entertainment Studies aan de Hogeschool Fontys, maar dat was als gevolg van een depressie waar ze al sinds de middelbare school mee worstelt. De afgelopen maanden voelt ze zich goed, maar Spapens is bang dat ze door de coronamaatregelen een terugval krijgt.
 
“Wat mijn studie betreft maak ik me geen zorgen, want ik heb een studie waarbij je veel aan projecten werkt en geen colleges volgt. Ik heb dus nog veel contact heb met klasgenoten via Skype. Ik probeer nu ‘s avonds veel te wandelen, ik heb een bos achter mijn huis.” Voor de corona-uitbraak zag het leven van de student communicatie er heel anders uit: “Ik ging bijvoorbeeld sporten, naar de bioscoop en graag naar het theater. Ik zit dan niet meer tussen die vier muren, maar tussen de mensen; dat helpt me om me goed te voelen en even te kunnen ontsnappen uit mijn studio van 28m². Dat kan nu niet meer.”

‘1 juni klinkt heel ver weg’
Haar gemoedstoestand was de afgelopen weken verrassend goed, stelt Spapens. “Die eerste set maatregelen golden tot 6 april, dat vond ik wel te overzien. Maar toen ik naar de laatste persconferentie keek, brak ik halverwege in huilen uit. 1 juni klinkt echt heel ver weg.” Tot overmaat van ramp hoorde ze dinsdag tijdens een telefonische sessie met haar psycholoog, dat de groepstherapie waar ze al een halfjaar voor op de wachtlijst stond, opgeschort wordt. “Ik keek daar heel erg naar uit. Heb je je door de wachtlijsten geworsteld, staat het coronavirus daar om je tegen te houden.”

In haar omgeving ziet Spapens dat inmiddels meer studenten last hebben van eenzaamheid door de maatregelen van het coronavirus. “Sowieso wordt eenzaamheid onder studenten onderschat. Met de meeste van mijn klasgenoten lijkt het goed te gaan, maar je kunt het ook heel makkelijk verbergen.” Zelf is ze er altijd heel open over. “Ik vind het belangrijk dat het besproken wordt en dat er misschien iets positiefs uit kan komen: dat ik kan helpen om het taboe te doorbreken.”
 
Veldwerk in Italië 
Ook het studentenleven van Aram Hassan (21), derdejaars student aardwetenschappen in Utrecht, staat even stil. Hij woont nog bij zijn moeder in Delft, omdat een kamer vinden in Utrecht hem niet makkelijk afgaat. “In periode vier zou ik op veldwerk gaan in Italië. Dit gaat vanzelfsprekend niet door. Ik keek hier al bijna twee jaar naar uit, omdat ik vorig jaar niet genoeg punten had gehaald om te kunnen gaan. Nu heb ik spijt dat ik vorig jaar dat vak niet heb gehaald.” Ook het samenwonen in Utrecht met zijn vriendin die hij ontmoette tijdens zijn studie, wordt op de langere baan geschoven.  

Les krijgt hij nu digitaal. “Dit verloopt nog niet helemaal geweldig bij het vak dat ik nu volg. Het komende blok zal digitaal worden gegeven. Ik heb geen idee hoe dit zal verlopen. In plaats van het veld in, zitten wij achter een computer onze academische vaardigheden te trainen. Geen slecht alternatief, maar het is geen vervanging van het echte werk.”
 
Schaken 
Na de invoering van de coronamaatregelen is er niet zo extreem veel veranderd in de routine van Hassan. “Ik schaak heel veel: het is iets waar ik urenlang mee bezig kan zijn, mits ik niet in slaap val door vermoeidheid.” Hij vindt het wel vervelend om alleen maar binnen te zitten. Makkelijk naar buiten gaan doet hij niet, vanwege zijn astma. “Ik merk dat het bij mij, maar ook bij anderen emoties losmaakt. Sporten kan niet meer, het bezoeken van vrienden, net als naar buiten gaan, voelt als een zonde.” Ook vindt hij het moeilijk om een goed slaapritme aan te houden: “Ik slaap nu pas rond 4:00 en wordt wakker rond 12:00.”
 
De Utrechtse studentenvereniging Biton, waar Hassan lid van is, is gesloten. “Het behoren bij die studentenvereniging is voor mij belangrijk. Ik ben niet zo sociaal actief en Biton zorgt ervoor dat ik in contact blijf met mensen.” Als kind voelde Hassan zich vaak eenzaam en buitengesloten. “Dit heeft ervoor gezorgd dat ik mij ben gaan aanpassen; ik ben het gewend om alleen te zijn. Deze barrière is moeilijk omver te stoten, maar ik probeer het met behulp van mijn vriendin en vrienden.”
 
Niet somber 
Hoewel er dus veel dingen niet meer kunnen, ziet Hassan de huidige situatie niet heel somber in. “Chaos leidt tot radicale beslissingen, die de mens zullen maken of breken. Aangezien er in mijn leven niet zo vaak dingen gebeuren, en ook in dat van leeftijdgenoten (geen oorlog, geen schaarste, alles is makkelijk beschikbaar), wordt iedereen een beetje wakker geschud. Persoonlijk zie ik dat deze chaos ervoor zorgt dat mensen meer kanten van het leven zien, en ook mensen (inclusief henzelf) beter leren begrijpen.”
 
Door de extra tijd die hij krijgt door de coronamaatregelen, heeft Hassan nu ook tijd om zich te verdiepen in zijn hobby’s: “Ik ga nu soms les geven in schaken aan vrienden, leer een beetje een nieuwe taal, ik speel al jarenlang accordeon. Nu heb ik de tijd om dingen te doen waar ik eigenlijk weinig aandacht aan besteed; dit komt omdat het gevoel van tijdsdruk een beetje is afgenomen door Corona.”
 
Tips om eenzaamheid te verdrijven
 
Expert studentenwelzijn Jolien Dopmeijer geeft studenten tips om de dag door te komen:

• Reik uit naar de mensen mensen om je heen. Veel studenten voelen dat ze alleen zijn met hun problemen, je bent niet alleen. Echt niet. Schaamte is niet nodig, het is voor iedereen een moeilijke tijd.
• Contact maken met anderen kan op een leuke manier. Probeer samen online spelletjes te spelen, of online te borrelen. Probeer apps uit zoals House Party of doe mee aan een pubquiz die wordt gelivestreamd (Upbeatles).
• Probeer structuur aan te brengen in je dag en niet de hele dag op je bank te hangen. 
• Op het moment dat je je echt niet goed voelt en je klachten erger worden, bel dan naar hulpinstanties. Studentenpsychologen en huisartsen zijn nog steeds telefonisch te bereiken.   

Door Lilit Martirosova