Strijden tegen biomassacentrale Diemen: ‘Ons geld wordt verbrand in de oven’

Jildert Huitema is bewoner van IJburg, de dichtbevolkte wijk die op een steenworp afstand van de centrale ligt. Hij is fel tegenstander en vormt samen met Fenna Swart Comité Schone Lucht, één van de vele initiatieven die probeert de centrale tegen te houden. ZEMBLA vroeg hem naar de redenen van zijn protest.

Huitema: “Aanvankelijk dacht ook ik dat het een goed idee is om van gas over te gaan naar biomassa. Maar toen ik kritische geluiden hoorde over onder meer gevolgen voor de luchtkwaliteit ben ik mij erin gaan verdiepen, ook omdat mijn jongste dochter astma heeft. Het bleek een veel groter probleem dan ik ooit had kunnen vermoeden, op landelijke schaal.”

Hout stoken C02-neutraal?
Biomassa kan bestaan uit vele stoffen, maar de centrale in Diemen zal gestookt worden met hout. Internationaal is afgesproken, onder andere  in het verdrag van Kyoto , dat het verbranden van ‘houtige biomassa’ zoals het in vakjargon heet, C02-neutraal is. Mits dat hout wordt gecompenseerd door nieuwe aanplant, die weer CO2 kan opnemen.

Minister Wiebes heeft als opdracht om de CO2-uitstoot in Nederland drastisch te verlagen. Hij stelt dan ook miljarden euro’s subsidie beschikbaar, voor bedrijven die de overstap maken naar duurzaam. En omdat hout verbranden geldt als duurzaam, levert het ombouwen van de centrale Nuon miljoenen op, tegenstanders beweren wel 300 miljoen euro. Tevens hoeft Nuon  geen emissierechten te betalen over de uitstoot van de brandstof, want die is C02-neutraal.

Mitsen en maren
De afspraak dat hout verbranden geen CO2-uitstoot oplevert is echter problematisch. Het hout wordt namelijk veel sneller verbrand dan een bos kan aangroeien, dus er komt op korte termijn juist  veel CO2 bij . Meer dan bij fossiele brandstof, hout brandt namelijk minder efficiënt dan kolen of gas. Om eenzelfde hoeveelheid elektriciteit op te wekken stoten houtkorrels in bijvoorbeeld de Amercentrale bij Geertruidenberg  95 procent meer CO2 uit dan bij gebruik van gas. En zelfs 15 procent meer dan steenkool, de vuilste fossiele brandstof.

Enorme hoeveelheid
Professor Martijn Katan zei hierover het volgende  tegen Zembla : “Wereldwijd is afgesproken dat de C02 die uit houtverbranding komt, niet telt. Terwijl het een enorme hoeveelheid is, het dubbele van als je aardgas gebruikt. Het is ook precies hetzelfde CO2 als wat uit de kolencentrale komt, alleen het idee is: die vliegt over de oceaan terug naar die bossen en daar wordt het weer opgenomen. Als je er een beetje naïef over denkt is dat een heel mooi systeem. Probleem is alleen, een bos groeit heel erg langzaam en onze centrales verbranden heel erg snel”. Katan is een van de auteurs van het  kritische visiedocument dat de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen in 2015 publiceert over biobrandstof.

Huitema: “Ik vind het bizar dat wij als burgers via onze energierekening een bijdrage betalen voor ontwikkeling van deze aantoonbaar niet duurzame energie, via de  Opslag Duurzame Energie . Dit geld wordt zo, hoppakee, verbrand in een oven die meer C02 uitstoot dan wanneer een  fossiele brandstof gebruikt zou worden. Terwijl dat geld ook besteed kan worden aan werkelijk schone energie, bijvoorbeeld windmolens. Door de subsidie wordt ook de motivatie voor bedrijven weggenomen om op zoek te gaan naar echt duurzame alternatieven.”

Herkomst hout
Een ander probleem is dat biomassa eigenlijk moet bestaan uit resthout: hout dat onbruikbaar is om producten van te maken. Maar daar is er in Nederland veel te weinig van, zeker in de regio, aangezien Amsterdam voor zijn nieuwe biomassacentrale in het havengebied  al het regionale snoeihout al heeft opgekocht . Nuon moet daarom brandhout importeren, in de vorm van houtkorrels, zogenaamde ‘pellets’, en die komen van ver: de Baltische Staten, Canada en de VS. In 2017 liet ZEMBLA al zien dat bij het maken van deze pellets de bosbouwers niet altijd enkel laagwaardig resthout gebruiken. Ook worden natuurbossen vervangen door plantages waardoor biodiversiteit in het gedrang komt.

Bekijk hier de uitzending 'Bos als brandstof'. Tekst gaat door onder de video:

Ondanks bosbouwkeurmerken als PEFC blijft het vrijwel onmogelijk om de herkomst van het hout te controleren. Uit onvrede hierover is  Greenpeace vorige maand naar de rechter gestapt. En terugplanten gebeurt ook niet altijd. “De universiteit van Maryland bestudeert met behulp van satellieten de staat van bos wereldwijd in het Global Forest Watch project. In  Estland werd tussen  2001 en 2015 90.000 hectare bos geplant , maar 285.000 hectare bos gekapt.” zegt Huitema. Nuon stelt echter  glashard dat het kan garanderen dat al het hout voldoet aan de strengste regels.

‘Natuurlijke processen verstoord’
Er is nog meer. Huitema: “Het klinkt mooi dat al dat resthout in het bos netjes wordt opgeruimd. Maar men vergeet dat hierdoor het natuurlijke proces verstoord wordt. Dr.ir. Jan den Ouden is expert op het gebied van bosecologie en beheer (Wageningen Universiteit). Hij stelde in maart in  een lezing op IJburg dat afvalhout nooit uit bos afkomstig kan zijn omdat het als grondstof dient voor groei. Eigenlijk wordt de natuurlijke Pokon uit het bos gehaald. Gevolg: verschraling van de grond.”

En dan zijn er nog de pellets zelf. “Met machines wordt het hout verzameld en getransporteerd naar een energie-intensieve versnipperaar en drooginstallatie. Dan wordt het met een boot naar ons land vervoerd. Als je dan bedenkt dat de centrale in Diemen nu op gas draait, is dit een behoorlijke toename in uitstoot.” zegt Huitema.

“Er komen ook meer giftige stoffen vrij bij verbranding van hout dan bij gas, onder meer dioxines en furanen. Dat zijn stoffen die je niet vlak naast een woonwijk wilt uitstoten. Het is ook vreemd dat er, ondanks ons verzoek, geen milieueffectrapportage wordt opgesteld.”

Fijnstof
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) waarschuwde eerder al dat verbranding van biomassa leidt tot een  toename van fijnstof . In het convenant is opgenomen dat de fijnstofeisen voor de centrale twee keer zo streng worden dan wettelijk verplicht. Nuon stelt dat filters dit mogelijk maken. Tegenstanders twijfelen daar stellig aan. 

Huitema: “Er ontbreken cijfers van uitstoot en vervuiling door de geplande centrale, er wordt namelijk slechts verwezen naar jaarverslagen of rapporten van de overheid met metingen die één keer per jaar worden gedaan. Er dient, als de verwachte uitstoot niet zou kunnen worden onderzocht, in ieder geval inzicht te worden gegeven in de uitstoot die nu al in gebruik zijnde centrales hebben. Die gegevens kunnen worden gerelateerd aan de grootte van dit plan en hoe dit zich zal verhouden tot het gebied waar de centrale zou komen. Daarbij vraag ik me af waarom er niet wordt voorzien in constante meetapparatuur die de burger dagelijks kan aflezen? Er staat in Diemen of IJburg geen apparatuur om fijnstof en luchtkwaliteit te meten. Over de nieuwe filters worden ook geen concrete cijfers gegeven. En zolang ik niet zelf kan verifiëren hoeveel die filters afvangen, ben ik van mening dat er onvoldoende onderzoek naar is gedaan en dat dit alsnog moet gebeuren. Die cijfers dienen beschikbaar te zijn vóór het definitieve besluit wordt genomen. Het is immers niet mogelijk een zorgvuldig besluit te nemen als geen betrouwbare informatie, schattingen en verwachtingen beschikbaar zijn over de hoeveelheid en soort uitstoot en de gevolgen daarvan voor de omgeving. Dus als die centrale toch komt moet juridisch worden vastgelegd dat er meetapparatuur wordt aangebracht die tenminste maandelijks gegevens oplevert.

Stikstof
Ook de uitstoot van stikstof neemt toe. Onlangs keurde de Raad van State de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) af, nadat milieugroep MOB een rechtszaak had aangespannen. Het Nederlandse beleid bleek in strijd met Europese natuurwetgeving, juist gericht op vermindering van de uitstoot van stikstof. Daardoor kon onder meer de bouw van een biomassacentrale in Zaanstad niet doorgaan. Nuon lijkt de dans echter te kunnen ontspringen, omdat zij in het verleden abusievelijk een veel te hoge stikstofnorm in de natuurvergunning toegewezen hebben gekregen op de gascentrale. Om dat te corrigeren heeft MOB een zogenaamde actualisatie aangevraagd, waar nog geen uitspraak over gedaan is. Dus ook de hoge stikstofemissie kan de komst van de biomassacentrale niet tegenhouden.

Politiek machteloos
Behalve Nuon zelf, lijkt niemand de centrale te willen. Hoe kan het dat de centrale niet tegengehouden kan worden? Huitema: “Dat heeft mij ook verbaasd. Ik heb een opleiding in staats- en bestuursrecht en vind het bizar om te zien dat democratisch gekozen organen eigenlijk buitenspel staan. Het mandaat ligt bij de omgevingsdienst. Dat is ooit gedaan om dit soort complexe beslissingen niet politiek te maken, maar je ziet nu wat de gevolgen ervan zijn. De politiek staat te juichen dat de kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam wordt gesloten, maar staat hier weer langs de zijlijn toe te kijken.”

De gemeente Diemen moet een verklaring van geen bedenkingen afgeven voor de bouwvergunning, maar ziet  geen juridische mogelijkheden om die te weigeren . Het besluit moet op 11 juli genomen worden, daarna moet de provincie er nog over beslissen. Na vragen van de Partij voor de Dieren heeft ook de provincie al aangegeven geen wettelijke bezwaren te zien.

Convenant
Om toch nog enige afspraken met Nuon te kunnen maken, is er een  convenant opgesteld tussen Nuon en Diemen, Almere, Amsterdam, Weesp, Gooise Meren en de provincie Noord-Holland. Dat treedt pas in werking als de vergunning verleend wordt.  Daarin staan de eerder genoemde strenge fijnstofnormen en de garantie dat alleen duurzame houtige biomassa wordt gebruikt. Verder stort Nuon geld in een fonds voor extra isolatie van woningen en is een inspanningsbelofte vastgelegd om ook de inzet van alternatieve duurzame warmtebronnen op het warmtenet te versnellen, bijvoorbeeld geothermie. Vooralsnog ziet Nuon de biomassa als een tijdelijk middel, onmisbaar in de overgang naar die nieuwe bronnen, en stelt na 12 jaar af te bouwen en uiterlijk in 2045 helemaal te stoppen. Huitema: “Dat is nog 26 jaar hout verbranden. Bomen die C02 opnemen verbranden om de planeet te redden, zelfs mijn dochtertje van zes vindt het een heel raar idee.”