De eerste dag in het MH17 proces

Honderden journalisten uit binnen- en buitenland, een zaal vol rechters, advocaten en officieren van justitie. En heel veel mensen van de marechaussee en politie. Het MH17 proces is van start gegaan in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol. 

Erg veel nieuws kwam er nog niet uit vandaag. De dag werd vooral gevuld met procedurele beslommeringen. De rechter, Hendrik Steenhuis vertelde dat er op allerlei manieren is geprobeerd om de vier verdachten te dagvaarden. Via een rechtbank in Moskou, Russische deurwaarders, berichten op sociale media en via emails aan de dochter van een verdachte. Maar geen enkele van de gedagvaarden kwam opdagen bij de rechtbank, al had Oleg Pulatov, wel een Russische advocaat ingeschakeld, die op haar beurt weer een Nederlands advocaten duo had ingehuurd. 

Grootschalige schendingen
De vier verdachten (drie Russen en een Oekraïner) wordt moord ten laste gelegd. Het neerhalen van de MH17 met een BUK-raket was geen normale oorlogshandeling, betoogde de officier van justitie Ward Ferdinandusse. Alleen officiële militairen die namens een staat onder oorlogsrecht vechten, mogen geweld plegen. Ongeorganiseerde groepen, zoals de zelfverklaarde separatisten in Donetsk, mogen dat niet. Ferdinandusse: “Deze verdachten waren geen reguliere militairen. Ze voldeden niet aan de eisen van het internationale oorlogsrecht. Er zijn grootschalige schendingen gepleegd van het oorlogsrecht in de Volksrepubliek Donetsk, zoals plundering, marteling en executies.” Ook het neerhalen van MH17 valt daaronder wat het OM betreft. De verdachten kunnen geen aanspraak maken op ‘combattanten immuniteit’.

Het Openbaar Ministerie legde ook uit waarom juist deze vier verdachten terecht staan en andere strijders niet. En dat het niet de mensen zijn ‘die op de knop hebben gedrukt’. Girkin en Dubinsky stonden aan de top van de piramide, legde het OM uit, de andere twee verdachten waren hun rechterhand. De vier verdachten hadden een cruciale, coördinerende rol. Een aantal andere verdachten zoals Igor Bezler en Vladimir Tsemakh worden niet vervolgd omdat er te weinig bewijs tegen ze is. Ook twee mannen met de codenamen Orion en Delfin worden niet vervolgd in dit proces. Vorig jaar deed het politieteam JIT nog een oproep aan getuigen om meer over deze twee te vertellen. Ze spraken op telefoontaps uitgebreid over het transport van een BUK. Inmiddels is gebleken dat die BUK inderdaad uit Rusland naar Oekraïne is vervoerd, maar dat was drie dagen voor de crash van MH17, op 14 juli. Een andere BUK dus. Het ding vloog in brand en werd niet ingezet.

Luchtruim
Het is wel de vraag waarom Oekraïne niet het complete luchtruim sloot, toen op 14 juli een BUK het land werd binnen gebracht en drie dagen later een tweede BUK. Als de burgerluchtvaart al vanaf de 14e uit het Oekraïense luchtruim was geweerd, zouden er 298 mensenlevens gespaard zijn gebleven. Het is een vraag die ook de verdediging van Oleg Pulatov stelde. Advocaat Boudewijn van Eijck wees er fijntjes op dat het luchtruim rond Rostov in Rusland tot 53.000 voet was gesloten vanwege de gevechtshandelingen aan de grens met Oekraïne en dat de MH17 op het punt stond daar binnen te vliegen op 32.000 voet. Dat het Russische luchtruim die dag was gesloten wordt overigens betwist door piloten en deskundigen.

Morgen meer details 
Morgen zal het OM meer details over de stand van zaken in het onderzoek geven. Een klein tipje van de sluier werd al opgelicht. Er is een getuige die op de afvuurlocatie van de BUK was en heeft verteld wat hij daar gezien heeft. Afgelopen weekend lekte vergadernotulen van het JIT uit, waarin deze getuige ook wordt genoemd. Het JIT heeft geprobeerd hem over te halen ‘om hem naar onze kant te krijgen’. Niet duidelijk is of hij de lancering zelf ook gezien heeft. Uit de notulen blijkt verder dat het JIT een ‘excellente getuige’ heeft, die krijgsgevangene was in Oost-Oekraïne en veel gehoord heeft tijdens zijn gevangenschap. Wat precies zal mogelijk morgen blijken als het proces verder gaat. Naar verwachting zal de rechtszaak overigens maanden vertraging oplopen, omdat de advocaten van Pulatov meer tijd krijgen om het omvangrijke dossier (36.000 pagina’s) te bestuderen.

Vincent Verweij volgt voor Zembla het proces tegen de MH17 verdachten. Eerder maakte hij verschillende uitzendingen erover, waaronder 'De jacht op de MH17 daders'.