Steeds meer medicijnresten in drinkwater door vergrijzing

In Nederland slikken wij met z’n allen miljarden medicijnen. Het CBS berekende dat door huisartsen en apothekers aan bijna 12 miljoen mensen geneesmiddelen worden verstrekt. Duizenden kilo’s pillen stromen ieder jaar met onze ontlasting door het riool rechtstreeks de natuur in. Dat is een bedreiging voor het milieu én voor ons drinkwater. Hoe houden we ons water schoon?

In Nederland zijn er 352 rioolwaterzuiveringsinstallaties die belast zijn met het zuiveren van ons afvalwater. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) berekende dat er minstens 140.000 kilo medicijnresten  door de installaties stroomt. Die resten kunnen veel installaties er niet goed uit filteren en via kleine beekjes en riviertjes stromen de medicijnresten terug de natuur in.

En dat is niet zonder gevolgen: onderzoekers van de Radboud Universiteit concludeerden eerder bijvoorbeeld dat antidepressiva in het oppervlaktewater effect kunnen hebben op het gedrag van vissen en waterkreeftjes en dat resten van anticonceptiemiddelen zelfs kunnen leiden tot geslachtsverandering bij vissen.
 
Medicijnresten in drinkwater
Drinkwaterbedrijven komen ook medicijnresten in het water tegen. “Het zijn zulke lage concentraties, dat kan geen kwaad voor de gezondheid”, zegt Roberta Hofman-Caris van waterinstituut KWR. Zij doet onderzoek naar de kwaliteit van het Nederlands drinkwater. En ook het RIVM concludeert in haar onderzoeksrapport dat we het water uit de kraan veilig kunnen drinken. Er zijn vooral zorgen over de toekomst.

Meer druk op drinkwater
“Nederland vergrijst en oudere mensen gebruiken meer medicijnen. Dus de hoeveelheid medicijnen gaat omhoog”, legt Roberta Hofman-Caris uit. “En door klimaatverandering wisselt de hoeveelheid water in rivieren. Als je dan dezelfde hoeveelheid medicijnen loost, krijg je hogere concentraties. Die twee factoren samen maken dat de drinkwaterbedrijven zich toch wel zorgen maken.”
 
Binnen de politiek is de ‘Ketenaanpak Medicijnresten uit Water’  gelanceerd. Volgens de politiek kun je medicijnresten in water alleen terugdringen door met een aanpak te komen over de hele keten.

Membraantechnologie
De grootste stappen moeten worden gezet bij rioolwaterzuiveringsinstallaties en drinkwaterbedrijven. Op verschillende plekken in Nederland lopen pilots om medicijnresten in de toekomst beter uit water te kunnen filteren. Een van die manieren is membraantechnologie. Water wordt dan met hoge druk door een heel fijn filter gespoten.
 
Het water kan er wel door, maar minuscuul kleine deeltjes blijven achter in het membraan. “Die worden steeds verder verfijnd, zodat je ook steeds kleinere deeltjes eruit kan filteren”, legt Roberta Hofman-Caris van waterinstituut KWR uit.

Adsorptie
Een andere manier om medicijnresten eruit te halen, is door gebruik te maken van adsorptie. Bij dit proces wordt een chemische stof, bijvoorbeeld actieve kool, in het water toegevoegd.

De medicijnresten stromen met het water langs de stof en blijven er vervolgens aan vast zitten. Actieve kool wordt momenteel al gebruikt om bestrijdingsmiddelen uit water te filteren.

Kapot maken
Oxideren is een ander middel om geneesmiddelen in water te kunnen afbreken. Een chemische stof wordt dan aan het water toegevoegd die ervoor zorgt dat medicijnresten worden opgelost of volledig hun werking verliezen.
 
“De stofjes afbreken zodat ze geen kwaad meer kunnen”, vertelt Roberta Hofman-Caris. Zo wordt voor het ontsmetten van bronwater of zwemwater al de chemische stof ozon gebruikt.

‘De prijs van het goedkope medicijn’
“Het Nederlandse drinkwater zit echt in de top van de wereld”, benadrukt Roberta Hofman-Caris. “Het is veilig, schoon en goedkoop en dat is eigenlijk wel uniek in de wereld.”

Het overmatig gebruik van medicijnen, zorgt in andere delen van de wereld namelijk al voor het ontstaan van steeds meer resistente bacteriën in het milieu. De superbug komt veel voor in landen waar het leeuwendeel van onze antibiotica worden geproduceerd. In de ZEMBLA-uitzending 'De prijs van het goedkope medicijn' reisden we af naar India. Daar staat de grootste concentratie medicijnfabrieken ter wereld.