Seniorencomplexen onvoldoende beschermd tegen legionella

Verzorgingshuizen met een speciale installatie om waterleidingen legionellavrij te houden, mogen die installatie niet meer gebruiken als ze worden omgezet naar serviceflats of seniorencomplexen. Op straffe van hoge boetes van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) moeten deze installaties uit de gebouwen worden verwijderd. Dat blijkt uit onderzoek van ZEMBLA.

Ook geldt voor deze gebouwen niet langer de wettelijk verplichte legionellapreventie. Daardoor lopen de kwetsbare bewoners volgens het RIVM meer risico op legionellose, de gevreesde veteranenziekte. Juist onder ouderen stijgt de laatste jaren het aantal ziektegevallen door legionella. Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat kondigt in ZEMBLA aan de kwestie te zullen onderzoeken.

In veel, vooral oudere gebouwen waar senioren wonen is legionella een hardnekkig probleem. Het toepassen van koper-zilverionisatie is vaak het laatste redmiddel om het pand legionellavrij te houden. Deze techniek brengt kleine deeltjes (ionen) koper en zilver in de waterleidingen waardoor legionella zich niet kan ontwikkelen.

Bekijk de eerste beelden van de ZEMBLA-uitzending 'De jacht op legionella'

ZEMBLA ontdekt dat de ILT gebouweigenaren dwingt deze installaties te verwijderen. Doen ze dit niet, riskeren ze een boete van tienduizenden euro’s. Daardoor lopen ouderen die in deze woningen wonen meer risico met legionella besmet te worden.

"Misschien zouden wij het wel op een boete laten uitkomen. Ik vind dit echt een principiële discussie. Het gaat om veiligheid van mensen. En als het gebouw van kleur verandert, moet de installatie eruit en is het probleem weer terug. Dan lopen de mensen het risico dat de legionella weer terugkomt en mensen besmet raken en daaraan overlijden", zegt directeur Peter Boerenfijn van Woningcorporatie Habion in ZEMBLA.

Habion huisvest ouderen in zowel verzorgingshuizen als in seniorenwoningen waar ouderen zelfstandig wonen.

Zo gezond mogelijk leven
Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat is verantwoordelijk voor het beleid voor legionellapreventie. In een reactie zegt ze in ZEMBLA: "Mij gaat het erom dat mensen zo gezond mogelijk kunnen leven en dat je ze tegen allerlei risico’s wilt beschermen. Als daar in wet- en regelgeving dingen krom in elkaar zitten, dan moeten we daarnaar kijken en moeten we dat aanpakken. Op basis van dit signaal ga ik dat zeker onderzoeken."

De regelgeving voor legionellapreventie bepaalt dat koper-zilverionisatie alleen mag worden toegepast in zogeheten prioritaire gebouwen, maar niet in niet-prioritaire gebouwen. Prioritaire gebouwen zijn onder meer zwembaden, sauna’s, ziekenhuizen en verzorgings- en verpleeghuizen. Niet-prioritaire gebouwen zijn bijvoorbeeld sporthallen, scholen en kantoren, maar ook serviceflats en seniorencomplexen waar ouderen wonen.

Een verzorgingshuis dat wordt omgezet in een serviceflat of seniorencomplex verandert op basis van de regels voor legionellapreventie van prioritair naar niet-prioritair. Dit is een landelijke trend, omdat de overheid wil dat ouderen langer zelfstandig blijven wonen.

RIVM: ouderen minder goed beschermd
Epidemioloog Petra Brandsema van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zegt in ZEMBLA dat ouderen in deze serviceflats onvoldoende worden beschermd. "Ja, dat kan ik niet ontkennen", aldus Brandsema.

Volgens het RIVM stijgt het aantal ziektegevallen door legionella. Een recordaantal van 561 mensen is vorig jaar als gevolg van een legionellabesmetting, opgenomen in het ziekenhuis. Van hen zijn er 31 overleden. In 2016 raakten 454 mensen besmet, van wie er twintig zijn overleden. De toename hangt volgens het RIVM mogelijk samen met de verandering van het klimaat en met de toename van het aantal ouderen in de samenleving. 

Dwangsomboete van 75.000 euro
Serviceflat De Meerpaal van woningcorporatie ZVH in Zaandam is tot januari 2016 een verzorgingshuis waar 24-uurszorg wordt gegeven aan ouderen. Daarna wordt deze locatie een serviceflat waar de bewoners zelf hun zorg inkopen. ZVH heeft tot mei dit jaar acht jaar lang een koper-zilverinstallatie gehad die het complex legionellavrij hield.

"De Inspectie heeft ons daarop aangesproken. Ze zeggen dat de regel is dat als je geen prioritaire instelling bent, mag je niet zo’n installatie gebruiken", aldus ZVH-directeur Frank van Dooren in ZEMBLA.

"We hebben tegengas gegeven want hij werkte goed", zegt Van Dooren. “Maar we hebben een aanwijzing gekregen met een dwangsomboete van 75.000 euro als die niet binnen twee maanden weg was."

Desgevraagd zegt een woordvoerder van de ILT in ZEMBLA: "De Inspectie is gehouden aan de regels die anderen stellen."

Onderzoek Stichting Veteranenziekte
D e Stichting Veteranenziekte, de belangenvereniging voor mensen die ziek zijn geworden door legionella, maakt in ZEMBLA de resultaten van haar onderzoek bekend naar de (lange termijn) restklachten van mensen die een legionellabesmetting hebben opgelopen. Daaruit blijkt onder meer dat negentig procent van de respondenten aangeeft restklachten te hebben zoals vermoeidheid, pijn aan spieren en gewrichten en concentratieproblemen.

Tachtig procent van de respondenten geeft aan langer dan vijf jaar restklachten te houden en 25 procent is volledig arbeidsongeschikt na een legionellabesmetting.

De stichting deed onderzoek middels een telefonische enquête onder 86 mensen die door legionella besmet zijn geweest.