Seksueel wangedrag door chirurgen HagaZiekenhuis

Minstens vier chirurgen van de afdeling Heelkunde van het HagaZiekenhuis in Den Haag worden in verband gebracht met seksueel grensoverschrijdend gedrag tegenover arts-assistenten die in het ziekenhuis in opleiding zijn. Dat blijkt uit onderzoek van Zembla, dat interne e-mails, gespreksopnamen en onderzoeksverslagen in handen heeft. Bestuursvoorzitter Peter van der Meer erkent tegenover Zembla dat het ziekenhuis is "tekortgeschoten" en "niet altijd voldoende oog" heeft gehad voor "een veilige werk- en leeromgeving voor onze medewerkers". De Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zegt op de hoogte te zijn van de situatie en stelt dat met de bestuurders van het ziekenhuis afspraken zijn gemaakt over "adequate maatregelen".

Zembla heeft een brief  van de Raad van Bestuur in handen, waarin excuses wordt gemaakt voor het grensoverschrijdend gedrag van een chirurg tegenover een arts in opleiding tot specialist (AIOS). De chirurg die in de brief wordt genoemd, was opleider van de assistenten chirurgie.

Bestuursvoorzitter Peter van der Meer van het HagaZiekenhuis biedt in zijn brief de arts-assistent excuses aan: "Ik schrijf u deze brief omdat dit nooit had mogen gebeuren. Wij staan voor een veilig opleidingsklimaat en dat hebben we u niet kunnen bieden. Dat spijt mij." Naast excuses biedt hij de arts-assistent ook een vergoeding aan "voor de door u gemaakte juridische kosten." Ook heeft de bestuursvoorzitter "een gesprek" met de betrokken chirurg gehad over zijn gedrag, schrijft hij in de brief.

De bestuursvoorzitter van het HagaZiekenhuis meldt in de brief dat deze chirurg "nooit meer opleider" zal zijn in het ziekenhuis. De chirurg is nog wel werkzaam in het ziekenhuis. Op de vraag van Zembla of de chirurg in kwestie niet meer met assistenten werkt, geeft het ziekenhuis geen antwoord.

Het HagaZiekenhuis is een topklinisch ziekenhuis waar onder meer chirurgen worden opgeleid. Als lid van de vereniging Samenwerkende Topklinische Ziekenhuizen (STZ) moet het ziekenhuis opleidingsplekken bieden aan minstens 40 co-assistenten en 45 arts-assistenten.

De chirurg die in de brief wordt genoemd heeft zich seksueel misdragen tegenover een arts-assistent tijdens twee teamuitjes van de vakgroep Heelkunde in het Italiaanse skioord Sestriere in 2020 en in Valencia in 2023. Tijdens beide teamuitjes heeft de chirurg de arts-assistent in de lift van de hotels waar de vakgroep verbleef ongewenst omhelsd en getongzoend. Deskundigen wijzen erop dat dit laatste volgens de wet strafbaar is.

“In strafrechtelijke zin is dit een vorm van binnendringen in het lichaam die strafbaar gesteld is,” zegt Renée Römkens, criminoloog en bijzonder hoogleraar gendergerelateerd geweld, in de Zembla Podcast ‘Onveilige artsen’.

De namen van de betrokken chirurgen en de arts-assistent die het ongewenste gedrag heeft gemeld, zijn bij Zembla bekend. Naar aanleiding van de brief van de bestuursvoorzitter heeft Zembla contact met haar opgenomen. In de podcast vertelt zij anoniem dat de chirurg haar ook in het ziekenhuis seksueel grensoverschrijdend benaderde tijdens beoordelingsgesprekken: “Als je AIOS bent, word je na iedere operatie beoordeeld door de chirurg met wie je de operatie hebt gedaan. Hij zei dan altijd: kom je even? Dat was dat weer zodat hij mij kon gaan zoenen.”

Ook vertelt ze dat de chirurg operaties deed die voor hem ongebruikelijk waren, zodat hij bij haar in de buurt kon zijn. Het ziekenhuis concludeert in een intern rapport dat de operaties voor deze chirurg weliswaar "minder gebruikelijk" waren, maar dat niet kan worden vastgesteld dat de chirurg de operaties in de dienst aangreep "om ongewenst in de nabijheid van" de arts-assistent te kunnen zijn. Het HagaZiekenhuis geeft tegenover Zembla geen antwoord op de vraag of de patiëntveiligheid tijdens deze operaties in gevaar is geweest. Wel meldt het ziekenhuis dat, in zijn algemeenheid, uit onderzoeken van de afgelopen jaren niet is gebleken dat de kwaliteit en veiligheid van de patiëntenzorg in het HagaZiekenhuis in het geding is geweest.

De betrokken chirurg wil niet reageren op vragen van Zembla en verwijst naar de afdeling Communicatie van het HagaZiekenhuis. Het ziekenhuis zegt "over individuele gevallen geen mededelingen" te doen, omdat het betrokkenen "vertrouwelijkheid" heeft toegezegd.

Uit het onderzoek van Zembla blijkt ook dat het dienstverband van één chirurg in 2022 is beëindigd na onderzoek naar zijn ongewenste gedrag. Artsen die in het HagaZiekenhuis zijn opgeleid vertellen dat er over deze chirurg "tientallen meldingen" zijn gedaan en dat zijn grensoverschrijdende gedrag zich "jarenlang" heeft afgespeeld. Zijn ongewenste gedrag zou zowel betrekking hebben op machtsmisbruik (intimidatie) als seksueel van aard zijn. Gedurende het onderzoek naar het gedrag van deze chirurg is hij op non-actief gezet en is hem verzocht zich "niet in het ziekenhuis te begeven," blijkt uit intern e-mailverkeer van het HagaZiekenhuis. Ook mocht hij niet mee op het dan aanstaande ‘Heelkundeweekend’, zo staat er.

De betrokken chirurg zegt in reactie op vragen van Zembla dat er “niets van seksuele aard” is geweest. Volgens hem zijn er enkel meldingen gedaan over “grapjes die vroeger normaal waren en die in deze tijd inderdaad niet meer kunnen, maar die (..) naar voren zijn gehaald waardoor het nu allemaal vreselijk lijkt,” aldus de chirurg. Hij voegt eraan toe dat er “meerdere redenen” waren waarom hij in 2022 met vervroegd pensioen is gegaan. Het HagaZiekenhuis geeft geen antwoord op vragen van Zembla over deze chirurg.

Zembla is ook in het bezit van een gespreksopname waarin het seksueel grensoverschrijdend gedrag van een derde chirurg wordt gemeld aan de huidige opleider van de vakgroep Heelkunde van het HagaZiekenhuis. Dit gesprek gaat over de vraag wie de nieuwe, plaatsvervangend opleider moet worden. De huidige opleider zegt in het gesprek dat de nieuwe vice-opleider “zonder blaam” moet zijn, maar dat de betrokken chirurg dat niet is “want die zit aan de AIOS en ANIOS” (arts-niet in opleiding tot specialist, red.).

Deze kwestie wordt ook gemeld in een gesprek tussen twee arts-assistenten en onderzoekers van de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS). Ook dat blijkt uit een audio-opname. De RGS houdt toezicht op de kwaliteit van de opleidingen van artsen, maar ook op de veiligheid binnen een opleidingsziekenhuis. In ditzelfde gesprek wordt melding gemaakt van het seksueel grensoverschrijdende gedrag van een vierde chirurg van de vakgroep Heelkunde, die zich eveneens zou hebben misdragen tegenover een arts-assistent tijdens het weekend in Valencia. Betrokkenen vertellen Zembla dat dit ook is gemeld aan de decaan van het HagaZiekenhuis. Het ziekenhuis heeft vragen van Zembla over de meldingen over beide chirurgen niet beantwoord.

In de gespreksopname met de RGS is te horen dat een van de RGS-onderzoekers geschokt reageert op het relaas van beide arts-assistenten. Hij zegt dat dit “het allerergste (is) wat ik hier in vijf jaar heb meegemaakt bij de RGS, waarvan ik niet begrijp dat het kan gebeuren.” Concluderend zegt hij over de cultuur binnen de Heelkunde-vakgroep: “Dan is het dus heel breed in deze maatschap. Dan is er een andere moraal in die maatschap.”

Desgevraagd bevestigt de RGS aan Zembla onderzoek binnen het HagaZiekenhuis te hebben gedaan naar de meldingen over grensoverschrijdend gedrag, maar zegt geen mededelingen te mogen doen over de uitkomsten van dit onderzoek. In het licht van de opmerkingen van de RGS-onderzoeker is het opmerkelijk dat het HagaZiekenhuis in zijn verklaring zegt dat de RGS "geen signalen over een onveilig opleidingsklimaat" tijdens het onderzoek heeft gehad, en dat het ziekenhuis maatregelen heeft genomen om incidenten in de toekomst te voorkomen. Daarom heeft de RGS geen verscherpt toezicht ingesteld, meldt het ziekenhuis.

Volgens bijzonder hoogleraar gendergerelateerd geweld Renée Römkens geeft het te denken dat er minstens vier chirurgen van dezelfde vakgroep in verband worden gebracht met seksueel grensoverschrijdend gedrag: “Ik vind dat veel. We weten dat dat te maken heeft met een cultuur op een werkvloer die enerzijds de hiërarchie niet ter discussie stelt. Daarnaast gaat het ook over een zekere traditionele opvatting over vrouwen en mannen, die zich echt in seksistisch gedrag en in seksistische opvattingen vertaald,” aldus Römkens in de Zembla Podcast.

De afgelopen jaren tonen verschillende enquêtes aan dat grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer in de gezondheidszorg veel voorkomt. Zo blijkt uit een enquête van het vakblad Medisch Contact van vorig jaar, dat meer dan de helft van de artsen en geneeskundestudenten grensoverschrijdend gedrag heeft ondervonden. Coassistenten en artsen onderaan de ladder krijgen het meest te verduren, aldus Medisch Contact. Ook blijkt uit de enquête van Medisch Contact dat van alle medisch specialisten chirurgen zich het vaakst grensoverschrijdend gedragen. In de enquête werd de operatiekamer het meest genoemd als locatie waar het ongewenste gedrag zich afspeelt. De kwetsbare positie van geneeskundestudenten en artsen in opleiding komt ook naar voren in enquêtes van belangenverenigingen De Jonge Specialist en De Geneeskundestudent.

Uit recent onderzoek van TNO en het CBS blijkt dat werknemers in de zorg het vaakst grensoverschrijdend gedrag ervaren, gevolgd door werknemers in de horeca.

Lees hier de reactie van het HagaZiekenhuis.

Luister de podcast 'Onveilige artsen':