Seks, drugs en verstandelijk gehandicapt

Sinds begin jaren negentig worden steeds meer verstandelijk gehandicapten in woonwijken gehuisvest. Maar dat blijkt niet altijd even goed te gaan. Sommigen worden het slachtoffer van seksueel misbruik door medebewoners, anderen raken aan alcohol of drugs verslaafd. ZEMBLA onderzocht de grenzen van de ‘vermaatschappelijking’ van verstandelijk gehandicapten.

Begin april deed de directeur van de Twentse Zorgcentra, Hans van der Molen, de uitspraak dat een groot deel van de cliënten liever uit de wijk terug zou willen naar een plek op een instellingsterrein. ZEMBLA ging in Almelo en Enschede kijken en constateerde dat, voor een deel van de verstandelijk gehandicapten, het leven in de wijk betekent dat zij achter hekken moeten leven. Om ergens naar toe te kunnen gaan, zijn zij altijd afhankelijk van derden.

‘Het is een fictie om te zeggen dat je iedereen actief kunt laten deelnemen aan het maatschappelijk leven. Een heleboel mensen zijn zo ernstig gehandicapt dat ze daar niet toe in staat zijn’, zegt Van der Molen. De overheid en de zorgkantoren gaan er echter nog steeds vanuit dat wonen in de wijk prioriteit heeft. Het kost Van der Molen heel veel moeite om nieuwbouw op het instellingsterrein te mogen plegen. Daardoor is een lange wachtlijst ontstaan van cliënten die liever op het terrein willen gaan wonen.

Frans Ewals, arts en hoofd van de opleiding tot arts voor verstandelijk gehandicapten aan het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, signaleert nog een ander probleem: vooral onder de groep licht verstandelijk gehandicapten die in de wijk wonen komt veel eenzaamheid voor die onder andere leidt tot alcohol- en drugsverslaving. En, zo constateert hij, ‘er vinden nog altijd verplaatsingen naar de wijk plaats voor mensen voor wie dat een veel ongunstiger leven oplevert’.

Arduin
Bij de stichting Arduin in Zeeland is tien jaar geleden het roer radicaal omgegooid: het instellingsgebouw werd gesloopt en alle cliënten wonen sindsdien in de wijk. Arduin is sindsdien het paradepaardje van de vermaatschappelijking. Vorige week nog werd de nieuwe staatssecretaris voor Volksgezondheid, Jet Bussemaker, er enthousiast rondgeleid.

Directeur Piet van den Beemt werkt vanuit de visie dat alle mensen gelijk zijn en dat iedereen met iedereen moet kunnen omgaan. Maar in de praktijk blijkt dat niet zo te werken. Doordat licht verstandelijk gehandicapten die drugs gebruiken in één huis wonen met gehandicapten met het syndroom van Down, ontstaan de nodige problemen. Medewerkers van Arduin vertellen over vechtpartijen en onlangs hebben zich ook verkrachtingen voorgedaan. Van den Beemt moet dan ook toegeven dat voor sommige groepen verstandelijk gehandicapten het wonen in de wijk bij nader inzien niet geschikt is.