Schaalvergroting melkindustrie zet door

Melk, Hollands trots. Dit oerproduct van Neerlandse bodem gaat de hele wereld over. Toch daalt de afgelopen jaren het aantal koeien en melkboeren in Nederland. Maar de melkveebedrijven die overblijven worden alsmaar groter.

Ons land telde in 2020 zo’n 1.5 miljoen melkkoeien, een lichte daling vergeleken met het aantal in 2015. Het aantal melkveebedrijven in Nederland is sinds 2015 met 12 procent afgenomen naar 14.537. "Dat ligt bovenal aan het milieubeleid", aldus emeritus hoogleraar van Wageningen Universiteit (WUR), Jandouwe van der Ploeg. "Fosfaatruimte en stikstofruimte zijn ingeperkt. Dat betekent dat het aantal koeien stabiliseert, en zelfs wat afneemt." 

Een analyse van Zembla van CBS/WUR data tussen 2015 en 2020 laat zien dat het absolute aantal koeien en melkveebedrijven weliswaar daalt, maar de melkproductie en het aantal melkkoeien per bedrijf stijgt. In 2015 stond de melkproductie per bedrijf op zo'n 800.000 kilogram, afgelopen jaar was dat bijna 950.000 kilogram. Het aantal koeien per melkveehouder neemt in die periode ook toe: van van 97 in 2015 naar 105 in 2020. Dit duidt op schaalvergroting in de melkindustrie. 

Alsmaar groter
Achter deze schaalvergroting in de melkindustrie schuilt een prikkel om alsmaar te groeien. Door schaalvoordelen na te jagen zouden de kosten uitgesmeerd kunnen worden over meer productie. "Maar wat je ziet is dat grote ondernemers die sterk groeien veel schulden aangaan bij de bank", vertelt Van der Ploeg. "Ze moeten daardoor meer produceren, hebben meer voer nodig. Ze komen dan in de knel, want er hoeft maar iets mis te gaan, bijvoorbeeld ziekte in het vee, en dan zijn de rapen goed gaar."

Maar Van der Ploeg stelt ook dat het niet alleen de megaboeren zijn die alsmaar blijven doorgroeien. "Er zijn grote melkveebedrijven die zich kapotgroeien. Die gaan dan failliet, waardoor hun machines en andere bedrijfsmiddelen beschikbaar worden gezet op de markt. Kleinere bedrijven kopen die op en kunnen daardoor zelf doorgroeien. Kleinere bedrijven zijn ook steeds winstgevender."

Bekijk morgen om 20.25 uur op NPO2 de uitzending ‘Het excuus van de Boerenleenbank’, over de rol van de Rabobank in de schaalvergroting van de melkindustrie: