"Rwanda bedreigt politieke tegenstanders in Nederland"

Politieke vluchtelingen uit Rwanda stellen in Zembla dat ze in ons land door de Rwandese geheime dienst worden geïntimideerd en bedreigd. Ze verklaren op straat te worden gevolgd, of anonieme telefoontjes te ontvangen. Uit onderzoek van Zembla blijkt dat in minstens drie gevallen aangifte is gedaan bij de politie. Een van deze zaken betrof een serieuze aanwijzing voor een aanslag op een Rwandese oppositieleider in Nederland. Toch laat de Nationale Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) aan Zembla weten Rwanda geen acute en pregnante dreiging te vinden. Er zou volgens de NCTV slechts één melding zijn binnengekomen die gerelateerd is aan Rwandese inmenging in Nederland. 

Sommige buitenlandse veiligheidsdiensten, zoals de Belgische, beschouwen de Rwandese activiteiten wél als een ernstige bedreiging van de nationale veiligheid. Daar staat Rwanda bekend als een land dat, net als bijvoorbeeld Rusland en Iran, tegenstanders in de gaten houdt en soms probeert te liquideren.

Guy Rapaille, de voormalig voorzitter van de commissie die de Belgische inlichtingendiensten controleert, vertelt in Zembla informatie te hebben gekregen over de manier waarop de Belgische veiligheidsdienst buitenlandse veiligheidsdiensten in de gaten houdt, waaronder ook die van Rwanda. Volgens Rapaille is het een feit dat binnen de Rwandese gemeenschap politieke tegenstanders in de gaten worden gehouden. “Met het controleren van de Rwandese diaspora wordt ook de oppositie gecontroleerd.” Rapaille noemt de Rwandese diensten ‘zeer efficiënt’.

Mensenrechtenorganisaties als Freedom House en Human Right Watch wijzen erop dat Rwanda in landen als Zuid-Afrika, Groot-Brittannië en België opposanten en critici bespioneert, intimideert en probeert te vermoorden. In een aantal gevallen zijn deze pogingen geslaagd.

“Ze kunnen heel ver gaan. Zelfs moord is mogelijk. Ik moet echt voorzichtig zijn, want er zijn mensen die zijn vergiftigd. Dat is heel paranoïde, maar het is ook de realiteit.” Dat zegt Valentin Akayezu, die naar Nederland vluchtte nadat hij werd gewaarschuwd dat het Rwandese regime het op zijn leven had gemunt. Hij verwijst naar de vele moorden op politieke tegenstanders van het Rwandese regime, zowel in Rwanda zelf als daarbuiten. Een aantal van hen zou door vergiftiging om het leven zijn gekomen.

Akayezu was in Rwanda jarenlang rechter. Daarnaast stelde hij mensenrechtenschendingen in zijn land aan de kaak. Hij vertelt in Zembla dat hij op straat werd gevolgd en dat zijn huis in 2020 in de gaten werd gehouden. Daarvan heeft hij aangifte bij de politie gedaan.

In minstens één geval waren er aanwijzingen dat het Rwandese regime een tegenstander in Nederland wilde vermoorden. Het gaat om oppositiepolitica Victoire Ingabire. Haar dochter Raissa Ujezena verklaart tegenover Zembla dat de familie in 2008 een tip kreeg, “afkomstig van iemand binnen de Rwandese ambassade in Den Haag”, dat het regime Ingabire wilde doden. “Te moeten horen dat iemand mijn moeder wil vermoorden, en dat die order uit de Rwandese autoriteiten komt – dat is wel heftig en angstig,” aldus Ujeneza.

Victoire Ingabire keerde, na zestien jaar in Nederland te hebben gewoond, in 2010 terug naar Rwanda om zich verkiesbaar te stellen voor het presidentschap. Maar eenmaal in Rwanda werd zij opgepakt en veroordeeld tot een lange gevangenisstraf, omdat zij volgens het regime de genocide van 1994 had ontkend. Hoewel zij inmiddels gratie heeft gekregen, mag Ingabire het land niet verlaten.

Toen Ingabire in 2008 bekendmaakte terug te zullen keren naar Rwanda, begonnen de bedreigingen, vertelt Ujeneza. Ook vertelt ze dat van de doodsbedreiging aangifte is gedaan, waarna Ingabire politiebescherming kreeg.

De derde aangifte van bedreigingen en intimidatie door het Rwandese regime dateert uit 2015. Toen bracht de Rwandese president Paul Kagame een bezoek aan Nederland. Tijdens een grote bijeenkomst in de Amsterdamse Rai werden tegenstanders van het regime belaagd door beveiligers van de Rwandese president en medewerkers van de Rwandese ambassade in Brussel, die naar Amsterdam waren gereisd.

Peter Verlinden, destijds verslaggever voor de Belgische VRT, vertelt in Zembla dat de beveiligers van Kagame hem het filmen wilden beletten. Eén van de beveiligers maakte het gebaar alsof hij Verlinden de keel zou afsnijden. Verschillende demonstranten zeggen te zijn mishandeld. Ook zouden hun telefoons zijn gestolen. De demonstranten deden aangifte, Peter Verlinden meldde het voorval bij de Amsterdamse politie.

In een reactie aan Zembla verwerpt de Rwandese ambassade in Den Haag de beschuldigingen over bedreigingen en intimidatie door het Rwandese regime.

Desgevraagd laat de politie te weten geen informatie te kunnen geven over de verschillende aangiftes omwille van privacy. Ook zijn niet alle voorvallen terug te vinden in de politiesystemen. Daarnaast doet de politie geen mededelingen over persoonsbeveiliging.

Zembla - De lange arm van Rwanda - donderdag 15 september om 20.25 uur bij BNNVARA op NPO 2

Bekijk de eerste beelden: 

'Defending Democracy in Exile': Rapport van Freedom House (juni 2022) over ‘transnationale repressie’. Naast andere landen wordt ook Rwanda in dit rapport genoemd. Download het rapport:

'Rwanda, case study': Rapport van Freedom House specifiek naar de situatie in Rwanda. Download ‘Special Report 2021’:

'Repression Across Borders': Rapport van Human Rights Watch (januari 2014), specifiek over Rwanda. Download het rapport:

'Threats to Human Rights Defenders in The Netherlands': Rapport van The Hague Peace Projects (februari 2020). Dit is een kleine NGO die onderzoek heeft gedaan naar bedreigingen aan het adres van buitenlandse mensenrechtenactivisten in ons land. Er worden drie, anonieme Rwandese getuigenissen opgevoerd. Download het rapport: