RIVM wil onderzoek naar verband tussen luchtkwaliteit en coronasterfte

Het RIVM is aan het verkennen of het op korte termijn kan deelnemen aan een internationaal onderzoek naar de relatie tussen luchtkwaliteit en sterfte door corona. Dat laat het instituut desgevraagd aan Zembla weten. Dat er mogelijk een verband is, blijkt uit onlangs gepubliceerd onderzoek van de gerenommeerde Amerikaanse Universiteit Harvard.
 
Onderzoekers van Harvard constateerden dat een minimale verhoging van fijnstof in de lucht in de jaren voorafgaand aan de pandemie, nu zorgt voor 15 procent meer sterfgevallen door corona. Die conclusie trokken ze op basis van een brede data-analyse, waarbij ze per county (een soort provincie) gegevens over de luchtkwaliteit vergeleken met het aantal coronasterfgevallen.

In Nederland riepen Brabantse politici gisteren op tot onderzoek naar het verband tussen luchtverontreiniging en coronasterfte. Noord-Brabant werd hard geraakt door de virusuitbraak, en staat bekend om zijn relatief slechte luchtkwaliteit dankzij verkeer en veehouderij.
 
'Verband steeds waarschijnlijker'
“Het verband tussen die twee factoren wordt steeds waarschijnlijker,” zegt longarts Hans In ’t Veen. Als longarts was hij namens de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten betrokken bij het nationale Schone Lucht Akkoord, en hij roept nu op tot meer onderzoek in Nederland.
“Allereerst wil je weten of er in Nederland ook zo’n verband is vast te stellen. Het RIVM zou hier aandacht aan moeten besteden, nu of straks.”

RIVM
In reactie op vragen van Zembla laat het RIVM weten dat het “wenselijk” is om “dergelijk onderzoek in verschillende landen en continenten uit te voeren.” Zo vergroot herhaling de zeggingskracht van de resultaten, aldus het RIVM.
 
Het RIVM maakt deel uit van het MCC Collaborative Research Network, een netwerk met onderzoekers uit meer dan 40 landen, verspreid over de gehele wereld.
Een woordvoerder schrijft aan Zembla: “Binnen dit netwerk wordt momenteel verkend of het mogelijk is op korte termijn de volgende twee onderzoeken op te starten.
- De invloed van het weer/klimaat op het begin, de ernst en het verloop van de COVID-19-uitbraak.
- De bijdrage van luchtverontreiniging aan de ernst van de COVID-19-uitbraak.
Het RIVM kan in principe aan beide onderzoeksvragen een bijdrage leveren.”

Breed onderzoek
“Heel goed om in meerdere landen onderzoek te doen,” reageert longarts In 't Veen. “Dan kun je ook corrigeren voor andere factoren, zoals sociaal-economische status. Het is goed om dat zo breed mogelijk te onderzoeken."

Maar, zo benadrukt hij: “epidemiologisch onderzoek als dit zegt alleen iets over een verband. Niet over de oorzaak van dat verband. Als we aanwijzingen vinden dat dat verband er inderdaad is, moeten we nadenken over de oorzaak. Is het inderdaad fijnstof of bijvoorbeeld stikstofdioxide? En zo ja, welk mechanisme zit er dan achter? Dat is een oproep aan laboratoria wereldwijd.”

Oorzaak
Epidemioloog Roel Vermeulen van de Universiteit Utrecht en het UMCU sluit zich daarbij aan. “Op basis van het onderzoek aan Harvard kunnen we nog niet zeggen of luchtkwaliteit zelf de oorzaak is. Maar het is wel plausibel. Luchtkwaliteit in het algemeen is heel belangrijk voor de volksgezondheid. Het heeft effect op hogere sterfte, hart- en vaatziekten en longaandoeningen. De oproep voor Nederlands onderzoek, eventueel in samenwerking met andere landen, lijkt me dus een goed idee.”

Mede namens de NVALT vraagt longarts In ’t Veen regelmatig aandacht voor de verbetering van luchtkwaliteit in Nederland. “Het zou me niet verbazen als er inderdaad een oorzakelijk verband is tussen luchtkwaliteit en coronasterfte. Er zijn verschillende biologische mechanismen te bedenken. Maar we moeten dat onderzoeken voor we weten of het echt zo is.”

Gemiddelden
“Het Harvard-onderzoek lijkt me zorgvuldig opgezet,” aldus Vermeulen. “Maar er zitten ook beperkingen aan. Zo zijn er per provincie gemiddelden gebruikt om bijvoorbeeld de luchtvervuiling aan te geven. Terwijl er binnen een provincie grote verschillen kunnen zijn, zowel in de populatie als in de blootstelling aan luchtvervuiling. Dat kan de resultaten vertekenen.”

“De onderzoekers hebben dat zoveel mogelijk proberen te ondervangen, door te corrigeren voor factoren zoals armoede en samenstelling van de bevolking. Als we vervolgonderzoek doen in Nederland, zou het goed zijn om met gegevens van individuele patiënten te werken in plaats van gemiddelden.”

Huisarts in crisistijd
Zembla werkt aan een uitzending over huisartsen in Oost-Brabant, die hun werk doen in het getroffen gebied. Twaalf jaar geleden werden de bewoners van het Brabantse dorp Herpen ook al opgeschrikt door een besmettelijke ziekte: de Q-koorts.