Rabobank: 'Wij zijn medeverantwoordelijk voor de problemen in de landbouw'

Het boerenland is er slecht aan toe. Decennia van intensieve landbouw hebben de bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit sterk gereduceerd. In Zembla erkent Rabobank voor het eerst dat de bank hieraan schuld heeft. “Als je alleen focust op de crisis in de landbouw, dan zijn wij natuurlijk de financier van de landbouw zoals die nu is”, zegt Bas Rüter, directeur duurzaamheid. “En dat betekent ook dat de problemen die daarmee samenhangen door ons gefinancierd worden. Wij dragen als bank medeverantwoordelijkheid voor hoe het systeem nu is.”
 
Onder het naoorlogse motto ‘nooit meer honger’ is de Nederlandse landbouw de afgelopen decennia sterk geïntensiveerd. “Dat was wel een belangrijke maatschappelijke vraag. Meer voeding voor meer mensen op deze wereld”, zegt Rüter. “De problemen zijn onderdeel van een systeem dat voedsel produceert waarvan we allemaal afhankelijk zijn. Dus het is een schuld voor de neveneffecten en het is ook mede eigenaarschap van het belangrijke product dat uit de landbouw voortkomt. Wij zijn medeverantwoordelijk voor de problemen.” 

Lees meer over de uitzending 'Het excuus van de Boerenleenbank'
 
En die problemen zijn groot. Door overmatig gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen, steeds meer dieren en hogere opbrengsten per hectare, zijn veel bodemorganismen, bestuivende insecten en weidevogels uit het boerenlandschap verdwenen. De landbouw, vooral de intensieve veeteelt, is een grote bron van stikstofuitstoot. Dierenwelzijn staat al jaren onder druk. Op veel plekken neemt de bodemvruchtbaarheid af.

Afname biodiversiteit
Het is volgens Rüter de ambitie van de Rabobank om het landbouw- en voedingssysteem te verduurzamen. “Dat is heel nodig”, zegt Rüter. Zo’n 85 procent van de Nederlandse boeren en tuinders is klant bij de Rabobank. De bank heeft in de Nederlandse landbouw rond de 30 miljard euro uitstaan. Zo’n 3 procent daarvan is geïnvesteerd in biologische landbouw. “Een relatief klein deel”, beaamt Rüter, maar volgens de directeur duurzaamheid spreekt de bank jaarlijks met klanten over duurzaamheid. “En met die klant kijken we wat de logische volgende stap is om het duurzamer te doen.”

Minder nieuwe bioboeren
In totaal werken nu 2.115 boeren in Nederland biologisch, op een totaal van ruim 53 duizend landbouwbedrijven. Het aantal boeren dat omschakelt, daalt al vier jaar achter elkaar, blijkt uit cijfers van Skal, de certificeringsorganisatie voor de biologische landbouw. Volgens het ministerie van Landbouw lopen boeren die biologisch willen worden ‘soms tegen financieringsproblemen op’. De Rabobank staat volgens Rüter open voor boeren die willen overstappen naar biologisch “Als het enigszins kan, dan verkennen wij alle mogelijkheden om dat mogelijk te maken.”

Lees ook: 'Schaalvergroting melkindustrie zet door'

Financiering afgewezen
Maar Zembla sprak de afgelopen maanden met verschillende boeren die willen omschakelen en daarvoor geen financiering konden krijgen. “Het is toch een moeilijke tijd in de landbouw, zou u dat nou wel doen”, kreeg melkveehouder Frank Verhoeven van de Rabobank te horen. Hij ziet voorlopig af van omschakelen. Ook boer Jack Verhulst lukte het niet bij de Rabobank financiële hulp te krijgen voor de transitie. “Je voelt je echt letterlijk alleen staan”, zegt hij.
Verhulst heeft uiteindelijk met financiële hulp van mensen uit zijn omgeving de omschakeling kunnen maken. Als officiële biologisch boer stapt Verhulst in 2018 opnieuw naar de Rabobank voor zogeheten groenfinanciering. Dat is een speciale regeling voor duurzame investeringen waarmee je minder rente hoeft te betalen. Opnieuw krijgt hij een afwijzing. “Niet netjes”, oordeelt Rüter. “Als je een vraag stelt voor financiering met korting en je voldoet daaraan, dan moet je die korting krijgen.”  Verhulst is inmiddels vertrokken bij de Rabobank. Rüter: “Dat is doodzonde. Want een duurzame boer met een nieuwe toekomst die hadden we graag gefinancierd. Het feit dat hij er nu zit en dat het functioneert, betekent dat er een inschattingsfout is gemaakt.”

Het kan niet uit
De Rabobank houdt niet bij hoe vaak financiering voor de omschakeling naar biologisch wordt afgewezen. “Het kan zeker dat iemand met een duurzaam plan zijn financiering niet rond krijgt, als het niet kan op de economische parameters”, zegt Ruter. “Laten we reëel zijn, het is niet veel geld verdienen op dit moment in de Nederlandse landbouw. Vaak is het zo dat de transformatie naar biologisch bijvoorbeeld leidt tot minder koeien per hectare en minder liter en als gevolg daarvan minder saldo en dan vaak ook nog de wens om minder koeien te hebben. En als je dat bij elkaar optelt, dan kan het vaak niet uit.”

Niet alleen Rabobank-klanten lopen tegen problemen op bij de financiering van een omschakeling. Hetzelfde speelt bij ABN AMRO. Tegenover Zembla zegt de bank: “Duurzaamheid is een belangrijk onderdeel van de strategie van ABN AMRO. Maar er is helaas niet altijd genoeg ruimte in deze specifieke markt. Soms kan een investering uit en soms niet.”

Bekijk de eerste minuten: