'PTSS is een sluipmoordenaar'

Michael Snijder ging bij de brandweer om ”lekker brandjes te blussen.” Maar er kwam veel meer bij kijken. De reanimaties die hij deed tijdens zijn werk, kan hij niet vergeten. Nu zit hij thuis met PTSS. 

Depressief, agressief, onredelijk. Ook thuis. Brandweerman Michael had het lange tijd zelf niet in de gaten. “Ik wilde het thuis niet hebben over wat ik meemaakte op mijn werk, want ik wilde mijn gezin er niet mee belasten. Het is al erg genoeg wat er allemaal is gebeurd. Thuis wil je andere dingen doen en er niet aan hoeven denken.” Zijn vrouw vond dat hij hulp moest gaan zoeken. “Zij zei: ‘Volgens mij gaat het niet zo goed met jou.” PTSS heb je niet alleen, zegt Michael. “Dat heb je met je hele gezin. Dat is misschien nog wel het ergste van alles. Dat doet het meeste pijn.”

Het zijn met name de vele reanimaties die nog door Michaels hoofd spoken. “De eerste kinderreanimatie, geweldsreanimatie, dat weet ik allemaal nog.” Elke reanimatie is schrikken, vertelt Michael. “Je breekt mensen hun ribben. Dat is niet fijn om te voelen.” De brandweer doet veruit de meeste reanimaties van alle hulpdiensten. Die dienst heeft een kortere aanrijtijd dan de ambulance en de fysiek sterke brandweermensen zijn bij uitstek geschikt voor dit lichamelijk zware werk. Ze nemen daarom de reanimaties vaak ook over van het ambulancepersoneel.

Michael reanimeerde honderden mensen. Daarvan is 80% overleden, denkt hij. “Je weet dat je niet iedereen kan redden. Maar bij jonge mensen, kinderen, dan hoop je dat je het wel voor mekaar krijgt.” Michael is geen prater, zegt hij. En daardoor raakte hij met zichzelf in de knoop. “Ik kan de beelden niet tegenhouden. Ook niet als ik de hond uitlaat of als ik aan het afwassen ben.”

Dat zorgt voor een angstig gevoel. Michael vermijdt tot op de dag van vandaag bepaalde plekken in Amsterdam. Tijdens het gesprek met Zembla wil hij het liefst met zijn gezicht naar de deur zitten. De jaloeziëen voor het raam zijn dicht zodat de straat niet zichtbaar is. “Ik word moe van de chaos in mijn hoofd. Als je zoveel shit hebt gezien en je weet wat er allemaal kan gebeuren… Ik heb constant het gevoel dat ik onveilig zit.”

Michael werkt sinds 2006 bij de brandweer van de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland. Hij wilde “lekker brandjes blussen,” houdt van afwisseling en van sport. In de kazerne was het gezellig met de collega’s onderling. Ze hadden ook steun aan elkaar: “Je let op elkaar, je kent elkaar door en door.”   

Toch kon Michael niet verwerken wat hij meemaakte. In 2019 kwam hij thuis te zitten en werd PTSS bij hem vastgesteld. “PTSS is een sluipmoordenaar. Het gaat heel langzaam en daardoor heb je het niet in de gaten. Maar langzamerhand gaat je gedrag veranderen.”

Michael kwam via huisarts en bedrijfsarts uiteindelijk terecht bij Nationaal Psychotraumacentrum ARQ. Daar krijgt hij EMDR-therapie. Michael hoort weinig van zijn werkgever. “Directe collega’s, die hoor je. Om de zoveel tijd krijg ik weer een appie met de vraag hoe het met me gaat. Die vraag vind ik niet leuk eigenlijk, want het gaat gewoon niet goed.”

Ondertussen wordt Michael gekort op zijn salaris. Daar gaat hij tegen in beroep. En dat heeft effect: mede door Michaels strijdbaarheid is er bij de brandweer Amsterdam-Amstelland nu een tijdelijke regeling voor brandweermensen die vanwege hun werk thuiszitten met PTSS. Michael en zijn collega’s worden niet meer gekort op hun salaris.

Michael vindt dat de begeleiding van zijn werkgever beter had gemoeten. “Ik moest overal zelf achteraan tot op de dag van vandaag. Ik begrijp dat gewoon niet. Waarom moet ik dit regelen? Terwijl jullie weten hoe mijn situatie is?”
Na anderhalf jaar gaat Michael weer aan het werk – en valt opnieuw uit. “Ik had het gevoel dat ze me weg wilden hebben, dus dat ik ander werk zou moeten zoeken. Daarom ging ik weer aan de slag, maar ik was nog helemaal niet beter.”

Daarom zit Michael nu weer thuis. Hij neemt advocaat Vincent Dolderman in de arm. Die stelt de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland aansprakelijk voor het schenden van de zorgplicht. “De eerste keer heb ik alles zelf moeten regelen. Dat zag ik niet meer zitten. En ik hoop dat de organisatie zelf ook verandert. Ik ben 100% niet de enige die hier last van heeft. Ik denk dat er een hoop mensen zijn die het niet durven zeggen. Die bang zijn dat ze hun baan kwijtraken.”

Michael is ondertussen weer in therapie. Zijn gevoelens gaan alle kanten op. “Er is geen peil op te trekken. Soms maak ik een grapje en 10 minuten later is het helemaal weg. Dat is beangstigend. Je hebt geen controle over je brein.” Michael kan niet slapen, heeft de hele dag pijn in zijn lichaam. Zijn gezin probeert hem ruimte te geven als het niet goed gaat. “Maar zo moet het niet zijn. Dat zij op hun tenen moeten lopen en dat het alleen maar om mij draait, zo moet het niet zijn.”

PTSS is bij Defensie en de politie een erkende beroepsziekte. Bij de brandweer is dat niet zo. Onbegrijpelijk, vindt Michael: “Ik ben ziek geworden door het werk dat ik heb gedaan, het werk waarvoor ik ben aangenomen. Het is 100% een beroepsziekte.” Tijs van Lieshout, directeur van de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland waar Michael werkt, erkent tegenover Zembla dat PTSS een groot probleem vormt voor het welzijn van zijn mensen. Hij vindt het “een wrange conclusie” dat PTSS te weinig is gesignaleerd - wat heeft geleid tot langdurige uitval. Van Lieshout is voorstander van landelijke erkenning van PTSS als beroepsziekte. 

Voor Michael is zijn tijd bij de brandweer hoe dan ook voorbij. “Ik hoop dat ik hiermee kan leren leven, dat ik het een plek kan geven en niet meer zo depressief ben. Maar ik ga niet meer terug naar de brandweer. Ik moet er niet aan denken dat ik weer in die rode auto zit.”

Zondagavond om 22.10 is op NPO2 de Zembla-uitzending Opgebrand te zien. Hoe is de zorg aan hulpverleners georganiseerd, als zij opeens zelf hulp nodig hebben?