Participatiewet moet fundamenteel anders, vinden gemeenten

Het sociaal minimum in Nederland moet omhoog. En het systeem van uitkeringen, toeslagen en aanvullende regelingen waarin mensen met lage inkomens nogal eens verdwalen, moet duidelijker en eenvoudiger. Dat vindt de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), meldt Trouw. “De gevolgen van Covid-19 maken extra duidelijk dat een stevig sociaal domein onmisbaar is”, schrijven de gemeenten.

De in 2015 ingevoerde Participatiewet moet daarbij 'fundamenteel worden herzien', staat in het stuk dat de gemeenten naar de partijen sturen die straks over een nieuw kabinet gaan onderhandelen. De wet was bedoeld om meer mensen aan het werk te krijgen.

Veel taken zijn op het gebied van jeugdhulp, maatschappelijke ondersteuning en arbeidsparticipatie zes jaar geleden overgeheveld van het Rijk naar de gemeenten.  Door de grote tekorten bij de gemeenten is er ‘nauwelijks ruimte voor innovatie’, staat er in het stuk.

De laatste jaren komen er met regelmaat voorbeelden aan het licht van mensen die bekneld raken tussen de raderen van de uitkeringsbureaucratie. Zo gaat er veel mis op het moment dat mensen naast een uitkering gaan werken. In veel gevallen gaan ze er dan financieel op achteruit. Ze leveren het extra inkomen uit werk weer in omdat de zorg- en huurtoeslag omlaag gaan. Dat is vervelend voor de mensen om wie het gaat, maar ook voor gemeenten. Die zijn er met de Participatiewet immers voor verantwoordelijk dat mensen weer aan de slag gaan.

De gemeenten roepen op om het voor de gemeente mogelijk te maken om ‘op maat’ af te wijken van de bestaande wet- en regelgeving en om ‘een totaalarrangement te maken voor de kwetsbare groepen met maatwerk voor passende ondersteuning’. Ook wil VNG dat de mogelijkheden van zogeheten basisbanen worden onderzocht.

Vorig jaar bracht het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) al naar buiten dat de verwachte resultaten van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet en de Participatiewet achterblijven. Volgens het SCP is de deelname van mensen met een beperking aan de samenleving niet toegenomen, blijven er knelpunten in de jeugdzorg en is er voor mensen met een arbeidsbeperking weinig veranderd wat baankansen betreft.

Volgens het SCP werd verwacht dat gemeenten problemen eerder kunnen oppikken dan de overheid, aangezien zij dichter bij hun inwoners staan. Maar de praktijk blijkt weerbarstig. De groep mensen die problemen heeft, maar geen hulp zoekt is onvoldoende in beeld. De wijkteams van de gemeenten komen er niet altijd aan toe problemen te signaleren, en verwacht wordt dat kwetsbare groepen door de coronacrisis onder grote psychische en financiële druk komen te staan. "Naar verwachting zal dit de hulptaak van de gemeente nog eens extra verzwaren."

Door de invoering van de Participatiewet en het afschaffen van de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) zijn duizenden mensen met een beperking in de problemen gekomen. De gevolgen van dit beleid waren te zien in de Zembla-uitzending ‘De afbraak van de sociale werkplaats’ (2018):