Overheid wil natuurgebied Volkerak zout maken, ecologen vrezen het ergste

Wat er in het natuurgebied Volkerak-Zoommeer is gebeurd, heeft iedereen verbaasd. Vroege Vogels besteedde vrijdag uitgebreid aandacht aan dit bijzondere stukje Nederland: in tien jaar tijd is het gebied veranderd van een plas waar niets groeide en blauwalg heerste, in een rijk zoetwatergebied vol bijzondere dieren en planten. De overheid heeft het plan klaarliggen om het water zout te maken. Een grote fout volgens ecologen: “Alle natuur die we nu hebben gaat dan weer weg”, zegt ecoloog Dirk van Straalen.

Flamingo’s, zilverreigers, aalscholvers, lepelaars, futen, brandganzen en de bijzondere zeearend zijn allemaal bewoners en/of bezoekers van het Volkerak-Zoommeer dat op de grens van Zuid-Holland, West-Brabant en Zeeland ligt. 

Van zout naar zoet
Voor de Deltawerken in 1987 stond het gebied in directe verbinding met de zee. Het was een gebied met brak getijdenwater (deels zout). Ook toen leefden er, weliswaar andere, maar ook bijzondere vogels en plantensoorten. Door de afsluiting met onder meer de Philipsdam werd het gebied een zoetwatergebied, zonder stroming. Het werd al snel troebel en blauwalg nam er de overhand. Het leven op en rond het water holde achteruit. Er ontstonden plannen om het water weer te verzilten (zout te maken), zodat het leven er in zijn oude glorie zou herstellen.

Maar ingrijpen van de mens bleek niet nodig. Er kwam een bijzondere exoot in het water: de quagga-mossel. Dit schaaldiertje voedt zich met algen. De blauwalg verdween en het water werd glashelder. De verandering van zout naar zoet betekende ook een enorme groei aan muggen. De muggenlarven zorgen voor veel vis, zoals brasems en karpers, en die zorgen op hun beurt weer voor een enorm groot aantal vogels. Met al het leven in het gebied is het volgens ecologen rijker dan ooit tevoren.

Bekijk de reportage over het Volkerak-Zoommeer van Vroege Vogels (tekst gaat verder onder video):

Maar het plan om het gebied te verzilten is nooit uit de ijskast verdwenen. Zo nu en dan keert de blauwalg in beperkte mate terug. Minister Cora van Nieuwenhuizen zegt over de blauwalgplagen: “Dat heeft bijvoorbeeld in de zomer van 2018 in West-Brabant en Goeree-Overflakkee nog geleid tot het stopzetten van de inname van water uit het Volkerak-Zoommeer.”

Mest zorgt voor blauwalg
Volgens ecologen keert de blauwalg met enige regelmaat terug doordat mest vanuit de zandgronden in het stroomgebied van de Brabantse rivieren veel te snel door regenafvoer, in het Volkerak terechtkomt. De hoeveelheid is dan te groot voor de quagga-mossel en het ecosysteem, waardoor blauwalg weer de overhand neemt. Door zout water in het gebied toe te laten komt er weer stroming en in zout water heeft blauwalg geen kans.

Maar volgens ecoloog Van Straalen betekent de verbinding met de Oosterschelde ook “dat veel natuur die er nu is in het Volkerak-Zoommeer weer weg gaat. We gaan dit toch niet zomaar te grabbel gooien?”

Boeren en vissers ook tegen verzilting

Ecologen en natuur- en milieuorganisaties, verenigd in de Coalitie Delta Natuurlijk, willen dat er goed onderzoek komt naar wat de effecten voor de natuur zijn. Een natuurplan dus en er moet ook gekeken worden naar waterkwaliteit en veiligheid. De keuze voor zoet of zout is volgens een woordvoerder voor de coalitie nu niet aan de orde. Die hangt uiteindelijk af van de uitkomsten van dat onderzoek. Wat de coalitie betreft valt de keuze op een variant die het beste is voor de natuur. Vissers en boeren (ZLTO) verzetten zich tegen de overheidsplannen en willen dat het zoet water in het gebied behouden blijft. Bij droogte beregenen boeren hun akkers met het zoete water. Zout water is daar ongeschikt voor. 

Andere kritiek op het plan van de overheid is dat we zoetwatergebieden juist zouden moeten beschermen omdat het schaars is. Het kabinet trok zelf juist 7 miljoen euro uit wegens droogtemaatregelen en schrijft op haar website: “De droogte van 2018 heeft de urgentie van een goede zoetwatervoorziening alleen maar versterkt.” De gevolgen van zo’n tekort kunnen groot zijn. Drinkwaterbedrijven kunnen bijvoorbeeld niet genoeg water winnen dat geschikt is om drinkwater van te maken en planten en dieren in de natuur hebben niet genoeg drinkwater om te overleven.

Onderzoeken aangekondigd
Minister Cora van Nieuwenhuizen laat in antwoord op Kamervragen weten dat “nog niet is besloten of het Volkerak-Zoommeer zout zal worden”. Van Nieuwenhuizen zegt uitdrukkelijk dat de “huidige ecologische, economische en sociaal-maatschappelijke waarden” worden meegenomen in de besluitvorming over het Volkerak-Zoommeer. Daarom wordt er voor het gebied een milieueffectrapportage gemaakt. Dat wil zeggen dat in beeld wordt gebracht wat de gevolgen voor het milieu zijn van het verzilten. Ook wordt gekeken hoeveel het de maatschappij gaat kosten en wat het opbrengt. De bevindingen belooft ze te delen met de Tweede Kamer.