Overheid is miljarden kilo's giftige bodemas kwijt

Onder de Nederlandse wegen ligt zo’n 20 miljard kilo aan giftige resten van verbrand huis- en fabrieksafval, maar van een groot deel daarvan is de locatie onbekend. Ook is niet duidelijk of de bodemas op deze locaties milieuschade heeft opgeleverd. Dat blijkt uit een notitie die de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB) in maart 2018 heeft geschreven voor het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en die ZEMBLA in handen heeft.

SIKB schrijft in de notitie dat tussen 1986 en 2016 waarschijnlijk op ongeveer 550 locaties bodemas is gebruikt. Bodemas is het giftige restant dat overblijft als huisafval wordt verbrand in afvalenergiecentrales. De as is verontreinigd met zware metalen. Bodemas mag, mits goed ingepakt, worden gebruikt in de wegenbouw, onder wegen, opritten en taluds. Maar een groot aantal van die circa 550 locaties is volgens SIKB 'niet in beeld'.

'Beperkt aantal rapportages beschikbaar'
En van de locaties die wel in beeld zijn is onduidelijk in welke staat van onderhoud ze verkeren. Volgens SIKB zou er een groot aantal jaarlijkse monitoringsrapportages moeten zijn. Maar de Stichting stelt vast 'dat slechts een beperkt aantal rapportages beschikbaar is.' Uit een inventarisatie komt het beeld naar voren dat 'de wettelijke verplichtingen in veel gevallen (..) slechts in beperkte mate worden nageleefd.'

Giftig materiaal
Van locaties onder beheer van Rijkswaterstaat zijn wel rapportages beschikbaar. Met name de registratie door gemeenten lijkt niet of nauwelijks te hebben plaatsgevonden, aldus SIKB. "Onbegrijpelijk", zegt Martin van den Berg, hoogleraar Toxicologie aan de Universiteit van Utrecht, in ZEMBLA. "Met name de zware metalen dat zijn stoffen waar we ons toch zorgen om maken, zowel voor het milieu als voor de mens. En hier hebben we dus tonnen, hè,  miljoenen kilo’s van dit soort giftig materiaal en nu weten we niet waar het ligt, we weten niet of het goed afgeschermd is voor het milieu en we doen dus geen nametingen om te kijken of de bescherming naar de omgeving toe adequaat is."

Vreemde gang van zaken
De gebruikte bodemas is niet alleen afkomstig van Nederlandse afvalverbranders, er wordt ook as geïmporteerd. Bijvoorbeeld uit Groot-Brittannië en Duitsland. Hoogleraar Peter Rem (Resources & Recycling, TU Delft) stelt tegenover ZEMBLA dit een vreemde gang van zaken te vinden. "Ook de overheid kan zich vergissen natuurlijk. Bodemas is een stroom die je niet uit een ander land naar binnen wilt halen", aldus Rem.

Het is overigens niet de eerste keer dat de overheid op dit probleem is gewezen. Al in 2002 stelt de VROM-Inspectie in het rapport 'In slak en as' " dat de risico’s voor verontreiniging van de bodem en het grondwater bij de toepassing van bodemas onvoldoende zijn afgedekt."  En in 2004 schrijft de VROM-Inspectie in het rapport 'Op de korrel' over " het beperkte overzicht op welke locaties bodemassen zijn toegepast".

In kaart brengen
Martin van den Berg: "Ik denk dat het minste wat moet gebeuren, is het in kaart brengen van waar die bodemas allemaal ligt en wat ook noodzakelijk is, dat is natuurlijk te kijken of bijvoorbeeld omliggend milieu en met name water op één of andere manier nadelig beïnvloed wordt door de stoffen die eruit kunnen logen."

Het ministerie laat in een reactie aan ZEMBLA weten nog dit jaar met gemeenten en provincies over de bodemaslocaties in gesprek te gaan.