Onafhankelijke onderzoeksjournalistiek
Over de Maas: natuurgebied in ontwikkeling of afvalstort?
05-02-2020
• leestijd 4 minuten
•
1159 keer bekeken
• 
In het voormalige zandwingebied Over de Maas moet natuur ontwikkeld worden. Het 25 meter diepe water in de plas wordt daarom minder diep gemaakt. Maar in de Zembla-uitzending ‘Gokken met bagger’ zetten wetenschappers vraagtekens bij de manier waarop dat gebeurt. Er wordt namelijk vervuilde grond en bagger in de plas gestort.
Een groep vrienden uit het Gelderse dorp Dreumel maakt zich grote zorgen over wat er in de plas ‘Over de Maas’ wordt gestort.
Sinds de jaren tachtig wordt er zand gewonnen in Over de Maas, een plas gelegen in het Land van Maas en Waal in Gelderland. Het schone zand is bedoeld voor de bouw van woningen en de aanleg van wegen. Voor natuurontwikkeling zou het goed zijn volgens overheidsorganisaties en natuurbeheerders om het 25 meter diepe water, minder diep te maken; ook wel ‘verondiepen’ genoemd.
Lees ook: Nederland stort al tien jaar verontreinigde grond in natuurplassen
Sinds de jaren tachtig wordt er zand gewonnen in Over de Maas, een plas gelegen in het Land van Maas en Waal in Gelderland. Het schone zand is bedoeld voor de bouw van woningen en de aanleg van wegen. Voor natuurontwikkeling zou het goed zijn volgens overheidsorganisaties en natuurbeheerders om het 25 meter diepe water, minder diep te maken; ook wel ‘verondiepen’ genoemd.
Lees ook: Nederland stort al tien jaar verontreinigde grond in natuurplassen
Oranje plastic uit België
Tijdens een wandeling ziet de Dreumelse vriendengroep veel plastic en andere troep langs de kant liggen van de Over de Maas-plas. De vrienden volgen met hun boot het afvalspoor. Ze treffen langs de kant veel oranje plastic aan dat vooral wordt gebruikt bij bouwprojecten en wegwerkzaamheden in België.
Ze willen weten wat er precies in de plas wordt gestort, maar lopen vast bij de inspectie in Nederland vanwege de gebrekkige administratie. De Vlaamse overheid heeft hun documenten wel op orde: het blijkt dat veel grond en bagger dat in Nederland gestort wordt, afkomstig is uit België. De vrienden komen erachter dat maar liefst 11 miljoen ton licht verontreinigd grond en bagger in de Over de Maas-plas is gestort – vergelijkbaar met 10 keer de inhoud van stadion de Kuip in Rotterdam. “Voor ons is dat niet logisch als je de natuur wilt opknappen”, zegt Gert-Jan van Engelen van het burgercollectief.
De Dreumelse vriendengroep leggen hun bevindingen neer bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu. “Daar schrokken ze heel erg van, het was een eyeopener”, zegt Dré van Rossum. Het ministerie besluit daarop dat plastic en ander afval alleen nog sporadisch in de grond en bagger mag voorkomen.
Tijdens een wandeling ziet de Dreumelse vriendengroep veel plastic en andere troep langs de kant liggen van de Over de Maas-plas. De vrienden volgen met hun boot het afvalspoor. Ze treffen langs de kant veel oranje plastic aan dat vooral wordt gebruikt bij bouwprojecten en wegwerkzaamheden in België.
Ze willen weten wat er precies in de plas wordt gestort, maar lopen vast bij de inspectie in Nederland vanwege de gebrekkige administratie. De Vlaamse overheid heeft hun documenten wel op orde: het blijkt dat veel grond en bagger dat in Nederland gestort wordt, afkomstig is uit België. De vrienden komen erachter dat maar liefst 11 miljoen ton licht verontreinigd grond en bagger in de Over de Maas-plas is gestort – vergelijkbaar met 10 keer de inhoud van stadion de Kuip in Rotterdam. “Voor ons is dat niet logisch als je de natuur wilt opknappen”, zegt Gert-Jan van Engelen van het burgercollectief.
De Dreumelse vriendengroep leggen hun bevindingen neer bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu. “Daar schrokken ze heel erg van, het was een eyeopener”, zegt Dré van Rossum. Het ministerie besluit daarop dat plastic en ander afval alleen nog sporadisch in de grond en bagger mag voorkomen.
De gemeente laat, op aandringen van het burgercollectief, de administratie van 25 van de ruim 600 partijen grond en bagger onderzoeken die in de plas ‘Over de Maas’ zijn gestort. Van de zeker 5 van de 25 partijen is niet te achterhalen wat de herkomst is. Toch stort Rijkswaterstaat de grond en bagger in de plas.
Inmiddels heeft staatssecretaris Van Veldhoven de opdracht gegeven om te onderzoeken wat het ecologische effect is van het storten van bagger in de voormalige zandwinputten. De resultaten zullen pas in 2021 duidelijk zijn.
Lees ook: Staatssecretaris: we kunnen niet stoppen met storten van bagger in natuurplassen
Ecoloog Pieter-Jan Westendorp doet dit onderzoek en durft nu al te stellen dat het niet per definitie goed is voor de natuur. Hij adviseert Van Veldhoven om direct te stoppen met verondiepingen totdat de resultaten ervan bekend zijn. “Soms zijn de gevolgen niet direct te overzien, maar openbaren die zich pas na vele jaren.”
De afvaldump door Rijkswaterstaat
In de Zembla-uitzending ‘De afvaldump door Rijkswaterstaat’ gaan we wederom naar ‘Over de Maas’. Vanwege de PFAS-discussie liggen veel baggerprojecten stil, toch wordt er in deze plas nog volop gestort. Hoe kan dat? Zembla gaat op onderzoek en ontdekt dat toezichthouder Rijkswaterstaat een zeer opmerkelijke rol heeft bij de afvalstort die op dit moment plaatsvindt.
Bekijk hier hoe de Dreumelse vriendengroep de afvalstorting in de natuurplas ontdekte:
Inmiddels heeft staatssecretaris Van Veldhoven de opdracht gegeven om te onderzoeken wat het ecologische effect is van het storten van bagger in de voormalige zandwinputten. De resultaten zullen pas in 2021 duidelijk zijn.
Lees ook: Staatssecretaris: we kunnen niet stoppen met storten van bagger in natuurplassen
Ecoloog Pieter-Jan Westendorp doet dit onderzoek en durft nu al te stellen dat het niet per definitie goed is voor de natuur. Hij adviseert Van Veldhoven om direct te stoppen met verondiepingen totdat de resultaten ervan bekend zijn. “Soms zijn de gevolgen niet direct te overzien, maar openbaren die zich pas na vele jaren.”
De afvaldump door Rijkswaterstaat
In de Zembla-uitzending ‘De afvaldump door Rijkswaterstaat’ gaan we wederom naar ‘Over de Maas’. Vanwege de PFAS-discussie liggen veel baggerprojecten stil, toch wordt er in deze plas nog volop gestort. Hoe kan dat? Zembla gaat op onderzoek en ontdekt dat toezichthouder Rijkswaterstaat een zeer opmerkelijke rol heeft bij de afvalstort die op dit moment plaatsvindt.
Bekijk hier hoe de Dreumelse vriendengroep de afvalstorting in de natuurplas ontdekte:
Verondiepen
Om te begrijpen wat verondiepen is, moeten we terug in de tijd. Aan het begin van deze eeuw moeten de uiterwaarden van de rivieren verbreed worden vanwege de kans op overstromingen. Er ontstaat zo een baggeroverschot.
Milieuchemicus Joop Harmsen is een van de deskundigen die destijds de overheid adviseert om de bagger die vrijkomt, in de zandwinningsputten te stoppen. De bedoeling is dat er alleen bagger en grond uit de directe omgeving in de plassen terechtkomt. “Ik denk dat ik in die tijd wat te naïef ben geweest. En dat ik toen misschien toch wat scherper had moeten opletten”, zegt Harmsen in de uitzending 'Gokken met bagger'.
Nu gaat het als volgt: we verdiepen de plassen en halen daar schoon zand uit. Dat schone zand verkopen we en vervolgens storten we vervuild materiaal terug in onze plassen. “Dat is iets dat in mijn ogen niet rijmt”, aldus Harmsen.
Wat ooit begon als oplossing voor een baggeroverschot is inmiddels een verdienmodel geworden. Zembla ontdekt dat er veel meer verondiepingsprojecten bedacht zijn dan dat er bagger is. Ook Van Veldhoven schrijft in een Kamerbrief dat de vraag naar grond en bagger inderdaad veel groter is dan het aanbod. Vorig jaar is er maar liefst 1,7 miljoen kuub grond en bagger uit het buitenland geïmporteerd.
Milieuchemicus Joop Harmsen is een van de deskundigen die destijds de overheid adviseert om de bagger die vrijkomt, in de zandwinningsputten te stoppen. De bedoeling is dat er alleen bagger en grond uit de directe omgeving in de plassen terechtkomt. “Ik denk dat ik in die tijd wat te naïef ben geweest. En dat ik toen misschien toch wat scherper had moeten opletten”, zegt Harmsen in de uitzending 'Gokken met bagger'.
Nu gaat het als volgt: we verdiepen de plassen en halen daar schoon zand uit. Dat schone zand verkopen we en vervolgens storten we vervuild materiaal terug in onze plassen. “Dat is iets dat in mijn ogen niet rijmt”, aldus Harmsen.
Wat ooit begon als oplossing voor een baggeroverschot is inmiddels een verdienmodel geworden. Zembla ontdekt dat er veel meer verondiepingsprojecten bedacht zijn dan dat er bagger is. Ook Van Veldhoven schrijft in een Kamerbrief dat de vraag naar grond en bagger inderdaad veel groter is dan het aanbod. Vorig jaar is er maar liefst 1,7 miljoen kuub grond en bagger uit het buitenland geïmporteerd.
Praat mee
Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?
Schrijf je in voor de Zembla-nieuwsbrief en blijf op de hoogte van onze onthullende journalistiek.