Opnieuw grote medicijntekorten, apothekers 'ernstig bezorgd'

Voor het derde jaar op rij waren er meer dan duizend medicijntekorten in 2021, blijkt uit de jaarcijfers van apothekersorganisatie KNMP Farmanco. “De apothekers in Nederland maken zich dagelijks ernstig zorgen over de geneesmiddelentekorten", schrijft KNMP. "Hoewel er sprake is van een afname ten opzichte van een jaar eerder, ervaren wij dit niet zo aan de balie. De vlag gaat nog lang niet uit”, stelt KNMP-voorzitter Aris Prins.

De problematiek met geneesmiddelentekorten speelt al langere tijd in Nederland. Sinds 2010 nemen de tekorten toe. De jaren 2019 en 2020 waren flinke uitschieters. In die jaren bereikten de tekorten recordhoogtes. In 2021 duurde een medicijntekort gemiddeld 88 dagen. 58 procent van de tekorten was volgens de apothekersorganisatie binnen 2,5 maand opgelost.

Geneesmiddelentekorten ontstaan door problemen met productie, distributie en kwaliteit. Twintig jaar geleden kwamen onze medicijnen vooral uit Europa. Nederland was zelfs een wereldspeler met het farmaceutische bedrijf Gist-Brocades. Tegenwoordig wordt de werkzame stof van een medicijn gemaakt in India en China.

Producenten van medicijnen vrezen al langere tijd dat Europa te afhankelijk is van deze landen, dat blijkt onder meer uit de Zembla-uitzending ‘Medicijnmacht China’. “Zodra de productie na een tekort weer op gang komt, staat Nederland achteraan in de rij. Ons land is door de lage prijzen voor fabrikanten en het beperkte inwoneraantal geen aantrekkelijk afzetgebied”, zei KNMP-voorzitter Aris Prins eerder tegen Zembla. 

Kijk de uitzending 'Medicijnmacht China':

Soms zijn de gevolgen van een tekort erg groot. Vorig jaar ontstond wereldwijd een tekort aan Visudyne. “Zonder behandeling neemt het gezichtsvermogen van de patiënt blijvend af. Het is een kleine groep mensen die dit treft, maar het is bijzonder ernstig”, zegt Prins.

Een ander voorbeeld van medicatie waar het afgelopen jaar een tekort van was, is ethymal siroop en capsules. Dat wordt veel gebruikt bij een vorm van epilepsie bij kinderen. “Aanvalsvrije patiënten worden bij voorkeur niet overgezet op een alternatief. Dit gebeurde wel in 2021, met risico op klachten”, schrijft KNMP.

In 2020 gebruikten bijna 700.000 patiënten met verschillende hart- en vaatziekten een merk van metoprolol waarbij in 2021 leveringsproblemen optraden. Er waren volgens KNMP wel andere merken leverbaar als alternatief. 

In 2020 onderzocht Zembla de beschikbaarheid van  geneesmiddelen in tijden van crisis. "Nederland zal door de pandemie nog jarenlang last kunnen hebben van medicijntekorten" voorspelde Ludwig Castelijns, directeur van medicijngroothandel Mosadex toen. Zo’n tachtig procent van onze medicijnproducten komt uit China en India. Door de coronacrisis waren fabrieken in China wekenlang dicht en export uit India lag een tijd geheel stil.

Voormalig minister van Medische Zorg, Bruno Bruins, besloot al in 2018 dat er een geneesmiddelenvoorraad moet worden aangelegd. Daarmee moet 85 procent van de kortdurende tekorten worden opgevangen.Vier jaar later is die extra voorraad er nog steeds niet. Door de coronacrisis liep het plan vertraging op. Maar dit jaar moet het dan eindelijk gebeuren. Vanaf 1 juli zijn fabrikanten en groothandels samen verantwoordelijk voor het aanleggen van een ijzeren voorraad van 2,5 maand. De voorraadverplichting gaat gelden voor alle geneesmiddelen die op recept verkregen kunnen worden, zo schreef voormalig staatssecretaris Blokhuis eind vorig jaar in een brief aan de Tweede Kamer. De KNMP hoopt dat dankzij de voorraad in 2022 het aantal tekorten structureel afneemt.

Naast de aanleg van de voorraad pleit de KNMP voor aanvullende maatregelen. Voorzitter Prins zegt daarover: “Denk daarbij aan het aanwijzen van meer leveranciers per voorkeursmiddel, het kostendekkend maken van apotheekbereidingen en de productie van geneesmiddelen dichterbij huis.”

Dat medicijnen vooral in India en China worden geproduceerd, komt doordat de grondstoffen daar goedkoper zijn en de arbeidslonen laag. Het nadeel dat daaraan kleeft is niet alleen dat we heel afhankelijk zijn voor onze medicijnen van deze landen, maar er is nog een keerzijde. Veel lagelonenlanden staan erom bekend het niet zo nauw te nemen met de arbeidsomstandigheden of milieu- en veiligheidseisen. In de uitzending 'De prijs van het goedkope medicijn' onderzoekt Zembla onder welke omstandigheden onze goedkope geneesmiddelen worden geproduceerd.